1-mavzu. Marketingning nazariy asoslari

1.4. Marketingning funktsiyalari va tamoyillari 
Marketing mohiyatini anglashda uning eng harakterli tomonlarini tushunib olish kerak: 
uning asosiy sub'ektlari, marketing munosabatlarining ishtirokchilari kim, marketing nimalar 
bilan ishlaydi, uning ob'ektlari qanday, u qanday vazifalarni hal qiladi va uning funktsiyalari va 
tamoyillari nimalardan iborat? 
 
 
 
19-chizma. Marketing sub'ektlari 
Marketingning asosiy sub'ektlari - ishlab chiqaruvchilar, marketing bo’yicha 
mutaxassislar, vositachilar va xilma-xil mahsulot va xizmatlarning iste'molchilari hisoblanadi 
(19-chizmaga qarang). 
Marketing ob'ektlariga moddiy tovar, xizmatlar, g’oyalar, tashkilotlar, hududlar va 
shaxslar kiradi. Marketing ob'ektlarini, odatda, "tovarlar" tushunchasiga birlashtiradilar. 
Moddiy tovarlar shaxsiy iste'mol tovarlariga, ishlab chiqarishga va davlat ijtimoiy 
maqsadlari uchun mo’ljallangan tovarlarga bo’linadi. 
Pirovard istе'molchi 
(individuum) 
Markеtingning asosiy 
sub'еktlari 
Ishlab chiqaruvchi 
Istе'molchi tashkilotlar 
Markеting bo’yicha 
mutaxssislar 
Chakana savdo 
Ulgurji savdo 

---

Xizmatlar (uy-ro’zg’or, ishlab chiqarish, moliyaviy, transport va aloqa, ijtimoiy, 
intellektual) - marketing faoliyatining eng yaxshi rivojlanayotgan sektori. Ularning sifati 
o’zgaruvchan, chunki aniq bajaruvchiga bog’liq va ularni standartlash qiyin. 
G’oyalar rivojlanish va prognoz stsenariylari, loyihalar, texnologiyalar, patentlar, nou-
xaular, ijtimoiy me'yorlar va an'analar, ehtiyojlar va ularning ierarxiyasini o’z ichiga oladi. 
g’oyalar marketingi mualliflik birinchiliklarini huquqiy ta'minotining rivojlanishiga uzviy 
bog’liqdir. 
Tashkilot marketingning ob'ekti sifatida tashkiliy struktura va modellar jihatidan ham, 
huquqlar, imtiyozlar va hokazo jihatidan ham qaralishi mumkin. Biznes muhitida va umuman 
jamiyat nazarida tashkilotning obro’izzati haqida alohida aytish kerak. Tashkilotning imiji, 
odatda, firmaning, tovarning belgisi yoki firmaning xizmat ko’rsatish belgisi bilan tavsiflanadi. 
Hududlarga marketing ob'ektlari sifatida uyjoy, dam olish joylari, xo’jalik qurilishlari, 
investitsiya ob'ekti sifatida er ham kiradi. Ancha kengroq ma'noda hududlar marketingi haqida 
gapirganda ko’chmanchilar, turistlar, biznesmenlar kategoriyasini umumiy holda belgilash, 
moliyaviy va boshqa resurslarni jalb etishni tushunish mumkin. 
Shaxs haqida gapirganda, avvalo, mehnat resurslari va ish joylari bozorini, shuningdek, 
madaniyat, san'at, siyosat, fan, ta'lim, tibbiyot, sport va boshqa sohalardagi buyuk shaxslar 
bozorini nazarda tutadilar.