1-Mavzu: Psixologiyani dastlabki va o‘rta asrlarda rivojlanishi reja
Yüklə 463,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Eleya maktabi.
Geraklitdagi ruh uchqunlari keyinchalik Demokrit (er.av.460–370 yillar) ning ta’limotida “olovli atom”larga aylandi. Demokrit va uning ustozi Levkipp (er.av.500—440) atomik materializm nazariyasini ilgari surdilar. Unga kо‘ra barcha narsalar 2 ta asosdan - bо‘linmas xarakatchan, sharsimon yengil atomlardan va bо‘shliqlardan paydo bо‘ladi. Bu atomning eng harakatchanlari, ya’ni olov atomlari ruhni hosil qiladi. Bitta ilmiy isbotu dalilni qо‘lga kiritish men uchun fors saltanatiga hokimlik qilishdan a’loroqdir,- degandi Demokrit. ATOMIZM (yunon. atamos — bulinmas) — atomizm, tabiat hodisalari haqidagi materialistik ta’limot bо‘lib, birinchi marta eramizdan avvalgi qadimgi dind faylasuflari, qadimgi yunon faylasuflari Levkipp va Demokrit, keyinchalik esa Epikur (341—270), shuningdek, Rimlik faylasuf — materialist Lukretsiy Kar (99— 1155) tomonidan rivojlantirilgan. Bu ta’limotga kо‘ra, materiya abadiy, о‘zgarmas hamda bо‘linmas, harakatlanuvchi zarrachalardan, ya’ni atomlardan iboratdir. Atomchilar bu ta’limotni ruhiy hayot sohasiga ham tatbiq qilganlar. Jumladan, Demokrit (460—370)ning ta’biricha, atomlar shakl jihatidan burchaksimon, ilmoqsimon g‘adir-budur bо‘lib, harakatlanganda bir- biriga ilinadi, natijada harakat sekinlashadi, bunday atomlar qattiq jismlarni tashkil etadi. Atomlar yana dumaloq chuzinchoq shaklda ham bо‘lib, tez harakatlanadi hamda gazsimon jismlarni tashkil qiladi. Inson ham, tabiatdagi boshqa jismlar singari, ana shu atomlardan tashkil topadi, insonning tanasi sekin harakatlanadigan, ruhi esa tez harakatlanadigan atomlardan iboratdir. Demokritning fikricha, ruh atomlari bir-birlari bilan birikib, tananing sezuvchanlik qobiliyatini tashkil qiladi; ruh atomlari odamning butun vujudiga tarqalgan bо‘lib, ayniqsa kо‘z, quloq, barmoqlar, yurak va bosh miyada zich joylashgandir. Sezgilar, his- tuyg‘ular va fikrlar shu atomlar harakatidan iboratdir. Sezgilarimiz sezgi a’zolari atomlarining, tafakkurimiz miya atomlarining, hislarimiz esa yurak atomlarining harakatidir. Demokritning fikricha, atomlar odam tanasida yashar ekan, u ongli hayot kechiradi, ularning bir qismi tanadan chiqib ketsa, odam uxlaydi, agar yuqoridagi atomlarning barchasi tanadan chiqib ketsa, odam о‘ladi. Atomizmning psixologiyadagi ahamiyatya shundan iboratki, u tana о‘lishi bilan ruh ham о‘ladi deb, uning abadiyligini inkor qilgan. Demokritning xatosi shundaki, u psixikani, ruhni moddiy deb hisoblagan. Yana bir grek mutafakkiri Yüklə 463,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|