1-mavzu. Qadimgi dunyo iqtisodiy goyalari

1.2.
 
Qadimgi Yunonistondagi iqtisodiy ta'limotlar 
Yuqorida qayd etilganidek, antik dunyo mamlakatlarida quldorlik klassik 
shaklda rivoj topdi, m.a. II-I ming yilliklar davrida shakllandi. Qadimgi Gresiya 
(Yunoniston) da ijtimoiy-iqtisodiy hayotning hamma jabhalarida quldorlik 
bevosita ishlab chiqaruvchilarni ekspluatasiya qilishning asosiy shakliga aylangan 
edi. Ishlab chiqarish asosan quldorlik munosabatlariga asoslanib olib borildi, qul 
asosiy ishlab chiqaruvchi kuch hisoblangan (Sharq bilan solishtiring). Dastlabki 
iqtisodiy g'oyalar 
Gomer
ning «
Iliada
» va «
Odisseya
» poemalarida aks ettirilgan 
bo'lib, iqtisodiyotning natural xo'jalik konsepsiyasi ilgari surilgan. Yunon shoiri 
Gesiad
(m.a.8-7 asrlar) ning «
Mehnat va qonunlar
» asarida boylikning kuchi, 
hokimiyati aks ettirilgan. U dehqonchilikni ulug'laydi, bu sohada qisman qullar 
mehnati ham ishlatilgan. U davrda oddiy xalq orasida mehnat ancha qadrlangan. 
Qulchilik ofatining bosib kelayotganligidan xavfsiragan shoir go'yoki ilgari hukm 
surgan «oltin asr», ijtimoiy jabr va og'ir jismoniy mehnatga ehtiyoj bo'lmagan 
davrni ham yoritgan.
Miloddan avvalgi VII-VI asrlarda polis (shahar) sistemasi shakllanib bo'lgach, 
qulchilik keng tus oladi, urug'chilik mulki xususiy mulkchilik tomonidan siqib 
chiqariladi, savdo, sudxo'rlik tez rivojlanadi. 
Solon 
(m.a. 640/635-559 yy.) 
islohotlari pul xo'jaligining afzalligini ko'rsatib berdi (m.a. 594 y.). Islohot tufayli 

---

kulni qarzga berish taqiqlandi. Afinada 
Perikl
(m.a. 444/443-429 yy.) tomonidan 
olib borilgan ishlar muhim ahamiyat kasb etdi. Qurilish, hunarmandchilik, savdo 
o'sdi. Shu davrda fuqarolar va fuqaro bo'lmagan aholini bir-biriga qarama-qarshi 
qo'yadigan qonunlar qabul qilindi. Bu ishlar qullarni hunarmandchilik va savdo 
sohalarida beayov ekspluatasiya qilish, savdo va pul xo'jaligini rivojlantirish 
hisobiga amalga oshirildi.
Qulchilik o'z tabiatiga ko'ra insonga yot, u majburiylikni talab etgan, oqibatda 
ma'lum davrdan inqirozga uchray boshlagan. Shu davrda iqtisodiy g'oyalar tobora 
reaksionlashib, davlatni, aristokratiyani himoya qilish, natural xo'jalikni yoqlash 
yo'lini tanlaydi, ya'ni sinfiy xarakterga ega bo'la boradi. Bu yo'nalish