1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi
Ayollarning mehnat va bandlik sohasidagi huquqlarini ta'minlash sohasida
Yüklə 58,46 Kb.
|
|
Ayollarning mehnat va bandlik sohasidagi huquqlarini ta'minlash sohasida:
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksiga o‘zgartirishlarga muvofiq xotin-qizlarni ayrim sohalar yoki kasblarga jalb qilish taqiqlari bekor qilindi, shuningdek, ayollar sog‘lig‘iga salbiy ta'sir ko‘rsatadigan sohalar yoki kasblarning tavsiya etiladigan yangi ro‘yhati tasdiqlandi. Ayollar 60 yoshga to‘lgunga qadar pensiya yoshiga yetgan yoki qonun bo‘yicha keksa yoshdagi pensiya olish huquqini yaratganligi sababli noma'lum muddatga tuzilgan mehnat shartnomasini, shuningdek, muddati tugagunga qadar muddatli mehnat shartnomasini bekor qilish taqiqlanadi. Ayollar va oilalarni qo‘llab-quvvatlash jamoat fondi mablag‘lari hisobidan biznes-inkubator shaklida "Ayollar tadbirkorlik markazlari" tashkil etildi, ularning asosiy vazifalari tug‘ruq ta'tilida bo‘lgan va og‘ir iqtisodiy vaziyatga tushib qolgan ayollarni tadbirkorlik faoliyatiga qayta tayyorlashdan iborat. Maxsus o‘quv dasturini muvaffaqiyatli o‘zlashtirgan ayollar uchun Jamg‘arma va xalqaro tashkilotlarning mablag‘lari hisobiga tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish uchun kamida 3 yil, 6 oylik imtiyozli davr va yillik 8 foiz stavkasi bilan imtiyozli kreditlar beriladi. Davlat organlariga O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari, hukumatni mahalliy hokimiyat organlarini, huquqni muhofaza qilish organlarini, inson huquqlari bo'yicha milliy institutlami kiritishimiz mumkin. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining inson huquqlari va erkin liklariga, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining konstitutsiya viy kafili1 sifatida ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda- 1 O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sh a rh .- Т.: O'zbekiston. 2001. - B. 422. 360 gi roli juda kattadir. Bunga Prezident tomonidan 1997-yilning “Inson manfaatlari yili”, 1998-yilning “Oila yili”, 1999-yilning “Ayollar yili”, 2000-yilning Sog‘lom avlod yili”, 2001-yilning “Onalar va bolalar yili” deb e ’lon qilinishi, shuningdek, mamlakatda ayollaming ijtimoiy roli ni oshirishga oid qabul qilinayotgan farmonlarini misol keltirish mumkin. Ayni paytda, Prezident o‘z faoliyati davomida ayollarga katta e ’tibor qaratayotgani to‘g ‘risida deyarli har kungi ommaviy axborot vositalarida berib borilayotgan axborotlardan ham xulosa chiqarishimiz mumkin. 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining bu sohadagi faoliyatiga quyidagilar kiradi: ayollar huquqlarini himoya qilishga qaratil gan qonunlar ishlab chiqish va takomillashtirib borish; ayollar huquqlariga oid xalqaro hujjatlami ratifikatsiya qilish; ayollar huquqlariga oid qonunlar- ni hamda 0 ‘zbekiston qo‘shilgan xalqaro hujjatlaming bajarilishi yuzasidan parlament nazoratini olib borish. 0 ‘zbekiston Respublikasi hukumatining vazifasiga parlament tomo nidan qabul qilingan qonunlami ijro etish, ayollar huquqlariga oid chora- tadbirlami ishlab chiqish, amalga oshirish va, umuman olganda, ayollar huquqlarini ta’minlab berish bilan bog‘liq ravishda olib borilayotgan boshqa keng ko‘lamdagi ishlar kiradi. 1995-yil 2-martda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “0 ‘zbe kiston Respublikasining davlat va ijtimoiy qurilishida ayollar rolini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi. Ushbu Farmon bilan davlatda ayollaming faoliyat doirasi ko‘rsatib o‘tildi va shu asnoda, ulaming yuqori fuqarolik maqomi belgilab berildi. Bu Farmon bilan respublika ayollari siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanish masalalarini hal etishga jalb etildi, ulaming davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtiroki faollashtirildi. Ayollar huquqlarini ta’minlab berish bo‘yicha hukumat va mahalliy darajalardagi faoliyatni muvofiqlashtirish doirasida faoliyatlami muvo- fiqlashtirishning institutsional bazasi tashkil etildi. Yuqorida qayd etilgan Farmonga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Xotin-qizlar qo'mitasi raisi bir vaqtning o‘zida Bosh vazir o‘rinbosari maqomiga tenglashtirildi. Viloyatlardagi xotin-qizlar qo‘mitalari raislari esa - tegishli hududlaming hokim o‘rinbosarlari hisoblanadi. Qo‘mitaning maqsadi ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishdir. Ayollar huquqlarini himoya qilish milliy tizimining muhim unsurlari bo‘lishi ayollar nodavlat tashkilotlarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar shakllantirildi. Ayollaming davlat hokimiyati organlaridagi vakilligini ko‘paytirish va siyosiy huquqlarini amalga oshirish uchun “0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy 361 Majlisiga saylovlar to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, siyosiy partiyalar tomo nidan deputatlikka nomzodlari ilgari surilayotgan nomzodlar umumiy qismi- ning 30 foizi miqdorida ayollarga kvota belgilab qo‘yildi. 2007-2008-yillarda mamlakat siyosiy hayotida ikkita muhim voqea sodir bo‘ldi: 0 ‘zbekiston tarixida birinchi marotaba ayol kishining nomzodi 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga nomzod sifatida ilgari surildi va birinchi marotaba ayol kishining nomzodi Parlamentning quyi palatasi Spikeri lavozimiga saylandi. Ijro hokimiyati organlaridagi 15,3 foiz rahbarlik lavozimlarini ayollar egallab kelmoqda, ya’ni Vazirlar Mahkamasida - 16,7 foiz, Qora qalpog'iston Respublikasi Vazirlar kengashida - 12,5 foiz, viloyatlar va Toshkent shahri hokimiyatlarida hokimlar va hokim o‘rinbosarlari - 11,9 %. 1991-yilda tashkil etilgan O'zbekiston Xotin-qizlari qo'mitasi quyi- dagilami o'z faoliyatining asosiy yo'nalishlari qilib belgiladi: - ayollar ahvolini, ulaming jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotidagi ishtiroki darajasini, xotin-qizlaming mehnat sharoitini, oiladagi ma’naviy sharoitni, shuningdek, jamiyatda ayollaming ijtimoiy muhofazasi darajasini tahlil etish, ushbu sohadagi muammolami yechish tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; - xotin-qizlar faol kadrlarini moddiy va ma’naviy jihatdan qo'llab- quwatlash, ular rezervini tayyorlashda faol qatnashish, ayollami aktiv mehnat faoliyatiga jalb etish; - oila, onalik va bolalik manfaatlariga taalluqli masalalarda qonunlar yaratish ishida ishtirok etish1. Mahalliy hokimiyatlar doirasida Qoraqalpog'iston Respublikasi, Toshkent shahri, barcha viloyatlar hamda tumanlarda ayollar masalalari bo'yicha hokim muovinlari mansablari joriy etilgan. Ulaming asosiy vazifasi hududdagi ayollaming ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalardagi ahvolini yaxshilashdan iboratdir. Mahallalarda mahalla oqsoqolining ayollar bilan ishlash bo'yicha maslahatchilari o'm i joriy etildi. Bu esa, bugungi kunda mamlakatda ijro hokimiyatining barcha bo'g'inlarida ayollar masalasi davlat siyosatining dolzarb masalasi darajasiga ko'tarilganidan dalolat beradi. Yuqorida ta’kidlanganidan tashqari, ayollar huquqlari va erkinliklari masalasi huquqni muhofaza qilish organlarining ham asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. O'zbekistonda ayollar huquqlarini himoya qilishda milliy insti tutlaming roli va ahamiyati kattadir. Bunday milliy institutlarga O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (ombudsman) 1 Inson huquqlari monitoringi. /T o 'p la m . - Т.: 0 ‘zbekiston milliy ensikl Davlat organlariga O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari, hukumatni mahalliy hokimiyat organlarini, huquqni muhofaza qilish organlarini, inson huquqlari bo'yicha milliy institutlami kiritishimiz mumkin. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining inson huquqlari va erkin liklariga, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining konstitutsiya viy kafili1 sifatida ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda- 1 O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sh a rh .- Т.: O'zbekiston. 2001. - B. 422. 360 gi roli juda kattadir. Bunga Prezident tomonidan 1997-yilning “Inson manfaatlari yili”, 1998-yilning “Oila yili”, 1999-yilning “Ayollar yili”, 2000-yilning Sog‘lom avlod yili”, 2001-yilning “Onalar va bolalar yili” deb e ’lon qilinishi, shuningdek, mamlakatda ayollaming ijtimoiy roli ni oshirishga oid qabul qilinayotgan farmonlarini misol keltirish mumkin. Ayni paytda, Prezident o‘z faoliyati davomida ayollarga katta e ’tibor qaratayotgani to‘g ‘risida deyarli har kungi ommaviy axborot vositalarida berib borilayotgan axborotlardan ham xulosa chiqarishimiz mumkin. 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining bu sohadagi faoliyatiga quyidagilar kiradi: ayollar huquqlarini himoya qilishga qaratil gan qonunlar ishlab chiqish va takomillashtirib borish; ayollar huquqlariga oid xalqaro hujjatlami ratifikatsiya qilish; ayollar huquqlariga oid qonunlar- ni hamda 0 ‘zbekiston qo‘shilgan xalqaro hujjatlaming bajarilishi yuzasidan parlament nazoratini olib borish. 0 ‘zbekiston Respublikasi hukumatining vazifasiga parlament tomo nidan qabul qilingan qonunlami ijro etish, ayollar huquqlariga oid chora- tadbirlami ishlab chiqish, amalga oshirish va, umuman olganda, ayollar huquqlarini ta’minlab berish bilan bog‘liq ravishda olib borilayotgan boshqa keng ko‘lamdagi ishlar kiradi. 1995-yil 2-martda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “0 ‘zbe kiston Respublikasining davlat va ijtimoiy qurilishida ayollar rolini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi. Ushbu Farmon bilan davlatda ayollaming faoliyat doirasi ko‘rsatib o‘tildi va shu asnoda, ulaming yuqori fuqarolik maqomi belgilab berildi. Bu Farmon bilan respublika ayollari siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanish masalalarini hal etishga jalb etildi, ulaming davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtiroki faollashtirildi. Ayollar huquqlarini ta’minlab berish bo‘yicha hukumat va mahalliy darajalardagi faoliyatni muvofiqlashtirish doirasida faoliyatlami muvo- fiqlashtirishning institutsional bazasi tashkil etildi. Yuqorida qayd etilgan Farmonga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Xotin-qizlar qo'mitasi raisi bir vaqtning o‘zida Bosh vazir o‘rinbosari maqomiga tenglashtirildi. Viloyatlardagi xotin-qizlar qo‘mitalari raislari esa - tegishli hududlaming hokim o‘rinbosarlari hisoblanadi. Qo‘mitaning maqsadi ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishdir. Ayollar huquqlarini himoya qilish milliy tizimining muhim unsurlari bo‘lishi ayollar nodavlat tashkilotlarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar shakllantirildi. Ayollaming davlat hokimiyati organlaridagi vakilligini ko‘paytirish va siyosiy huquqlarini amalga oshirish uchun “0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy 361 Majlisiga saylovlar to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, siyosiy partiyalar tomo nidan deputatlikka nomzodlari ilgari surilayotgan nomzodlar umumiy qismi- ning 30 foizi miqdorida ayollarga kvota belgilab qo‘yildi. 2007-2008-yillarda mamlakat siyosiy hayotida ikkita muhim voqea sodir bo‘ldi: 0 ‘zbekiston tarixida birinchi marotaba ayol kishining nomzodi 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga nomzod sifatida ilgari surildi va birinchi marotaba ayol kishining nomzodi Parlamentning quyi palatasi Spikeri lavozimiga saylandi. Ijro hokimiyati organlaridagi 15,3 foiz rahbarlik lavozimlarini ayollar egallab kelmoqda, ya’ni Vazirlar Mahkamasida - 16,7 foiz, Qora qalpog'iston Respublikasi Vazirlar kengashida - 12,5 foiz, viloyatlar va Toshkent shahri hokimiyatlarida hokimlar va hokim o‘rinbosarlari - 11,9 %. 1991-yilda tashkil etilgan O'zbekiston Xotin-qizlari qo'mitasi quyi- dagilami o'z faoliyatining asosiy yo'nalishlari qilib belgiladi: - ayollar ahvolini, ulaming jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotidagi ishtiroki darajasini, xotin-qizlaming mehnat sharoitini, oiladagi ma’naviy sharoitni, shuningdek, jamiyatda ayollaming ijtimoiy muhofazasi darajasini tahlil etish, ushbu sohadagi muammolami yechish tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; - xotin-qizlar faol kadrlarini moddiy va ma’naviy jihatdan qo'llab- quwatlash, ular rezervini tayyorlashda faol qatnashish, ayollami aktiv mehnat faoliyatiga jalb etish; - oila, onalik va bolalik manfaatlariga taalluqli masalalarda qonunlar yaratish ishida ishtirok etish1. Mahalliy hokimiyatlar doirasida Qoraqalpog'iston Respublikasi, Toshkent shahri, barcha viloyatlar hamda tumanlarda ayollar masalalari bo'yicha hokim muovinlari mansablari joriy etilgan. Ulaming asosiy vazifasi hududdagi ayollaming ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalardagi ahvolini yaxshilashdan iboratdir. Mahallalarda mahalla oqsoqolining ayollar bilan ishlash bo'yicha maslahatchilari o'm i joriy etildi. Bu esa, bugungi kunda mamlakatda ijro hokimiyatining barcha bo'g'inlarida ayollar masalasi davlat siyosatining dolzarb masalasi darajasiga ko'tarilganidan dalolat beradi. Yuqorida ta’kidlanganidan tashqari, ayollar huquqlari va erkinliklari masalasi huquqni muhofaza qilish organlarining ham asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. O'zbekistonda ayollar huquqlarini himoya qilishda milliy insti tutlaming roli va ahamiyati kattadir. Bunday milliy institutlarga O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (ombudsman) 1 Inson huquqlari monitoringi. /T o 'p la m . - Т.: 0 ‘zbekiston milliy ensikl Davlat organlariga O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari, hukumatni mahalliy hokimiyat organlarini, huquqni muhofaza qilish organlarini, inson huquqlari bo'yicha milliy institutlami kiritishimiz mumkin. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining inson huquqlari va erkin liklariga, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining konstitutsiya viy kafili1 sifatida ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda- 1 O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sh a rh .- Т.: O'zbekiston. 2001. - B. 422. 360 gi roli juda kattadir. Bunga Prezident tomonidan 1997-yilning “Inson manfaatlari yili”, 1998-yilning “Oila yili”, 1999-yilning “Ayollar yili”, 2000-yilning Sog‘lom avlod yili”, 2001-yilning “Onalar va bolalar yili” deb e ’lon qilinishi, shuningdek, mamlakatda ayollaming ijtimoiy roli ni oshirishga oid qabul qilinayotgan farmonlarini misol keltirish mumkin. Ayni paytda, Prezident o‘z faoliyati davomida ayollarga katta e ’tibor qaratayotgani to‘g ‘risida deyarli har kungi ommaviy axborot vositalarida berib borilayotgan axborotlardan ham xulosa chiqarishimiz mumkin. 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining bu sohadagi faoliyatiga quyidagilar kiradi: ayollar huquqlarini himoya qilishga qaratil gan qonunlar ishlab chiqish va takomillashtirib borish; ayollar huquqlariga oid xalqaro hujjatlami ratifikatsiya qilish; ayollar huquqlariga oid qonunlar- ni hamda 0 ‘zbekiston qo‘shilgan xalqaro hujjatlaming bajarilishi yuzasidan parlament nazoratini olib borish. 0 ‘zbekiston Respublikasi hukumatining vazifasiga parlament tomo nidan qabul qilingan qonunlami ijro etish, ayollar huquqlariga oid chora- tadbirlami ishlab chiqish, amalga oshirish va, umuman olganda, ayollar huquqlarini ta’minlab berish bilan bog‘liq ravishda olib borilayotgan boshqa keng ko‘lamdagi ishlar kiradi. 1995-yil 2-martda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “0 ‘zbe kiston Respublikasining davlat va ijtimoiy qurilishida ayollar rolini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi. Ushbu Farmon bilan davlatda ayollaming faoliyat doirasi ko‘rsatib o‘tildi va shu asnoda, ulaming yuqori fuqarolik maqomi belgilab berildi. Bu Farmon bilan respublika ayollari siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanish masalalarini hal etishga jalb etildi, ulaming davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtiroki faollashtirildi. Ayollar huquqlarini ta’minlab berish bo‘yicha hukumat va mahalliy darajalardagi faoliyatni muvofiqlashtirish doirasida faoliyatlami muvo- fiqlashtirishning institutsional bazasi tashkil etildi. Yuqorida qayd etilgan Farmonga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Xotin-qizlar qo'mitasi raisi bir vaqtning o‘zida Bosh vazir o‘rinbosari maqomiga tenglashtirildi. Viloyatlardagi xotin-qizlar qo‘mitalari raislari esa - tegishli hududlaming hokim o‘rinbosarlari hisoblanadi. Qo‘mitaning maqsadi ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishdir. Ayollar huquqlarini himoya qilish milliy tizimining muhim unsurlari bo‘lishi ayollar nodavlat tashkilotlarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar shakllantirildi. Ayollaming davlat hokimiyati organlaridagi vakilligini ko‘paytirish va siyosiy huquqlarini amalga oshirish uchun “0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy 361 Majlisiga saylovlar to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, siyosiy partiyalar tomo nidan deputatlikka nomzodlari ilgari surilayotgan nomzodlar umumiy qismi- ning 30 foizi miqdorida ayollarga kvota belgilab qo‘yildi. 2007-2008-yillarda mamlakat siyosiy hayotida ikkita muhim voqea sodir bo‘ldi: 0 ‘zbekiston tarixida birinchi marotaba ayol kishining nomzodi 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga nomzod sifatida ilgari surildi va birinchi marotaba ayol kishining nomzodi Parlamentning quyi palatasi Spikeri lavozimiga saylandi. Ijro hokimiyati organlaridagi 15,3 foiz rahbarlik lavozimlarini ayollar egallab kelmoqda, ya’ni Vazirlar Mahkamasida - 16,7 foiz, Qora qalpog'iston Respublikasi Vazirlar kengashida - 12,5 foiz, viloyatlar va Toshkent shahri hokimiyatlarida hokimlar va hokim o‘rinbosarlari - 11,9 %. 1991-yilda tashkil etilgan O'zbekiston Xotin-qizlari qo'mitasi quyi- dagilami o'z faoliyatining asosiy yo'nalishlari qilib belgiladi: - ayollar ahvolini, ulaming jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotidagi ishtiroki darajasini, xotin-qizlaming mehnat sharoitini, oiladagi ma’naviy sharoitni, shuningdek, jamiyatda ayollaming ijtimoiy muhofazasi darajasini tahlil etish, ushbu sohadagi muammolami yechish tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; - xotin-qizlar faol kadrlarini moddiy va ma’naviy jihatdan qo'llab- quwatlash, ular rezervini tayyorlashda faol qatnashish, ayollami aktiv mehnat faoliyatiga jalb etish; - oila, onalik va bolalik manfaatlariga taalluqli masalalarda qonunlar yaratish ishida ishtirok etish1. Mahalliy hokimiyatlar doirasida Qoraqalpog'iston Respublikasi, Toshkent shahri, barcha viloyatlar hamda tumanlarda ayollar masalalari bo'yicha hokim muovinlari mansablari joriy etilgan. Ulaming asosiy vazifasi hududdagi ayollaming ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalardagi ahvolini yaxshilashdan iboratdir. Mahallalarda mahalla oqsoqolining ayollar bilan ishlash bo'yicha maslahatchilari o'm i joriy etildi. Bu esa, bugungi kunda mamlakatda ijro hokimiyatining barcha bo'g'inlarida ayollar masalasi davlat siyosatining dolzarb masalasi darajasiga ko'tarilganidan dalolat beradi. Yuqorida ta’kidlanganidan tashqari, ayollar huquqlari va erkinliklari masalasi huquqni muhofaza qilish organlarining ham asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. O'zbekistonda ayollar huquqlarini himoya qilishda milliy insti tutlaming roli va ahamiyati kattadir. Bunday milliy institutlarga O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (ombudsman) 1 Inson huquqlari monitoringi. /T o 'p la m . - Т.: 0 ‘zbekiston milliy ensikl Davlat organlariga O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari, hukumatni mahalliy hokimiyat organlarini, huquqni muhofaza qilish organlarini, inson huquqlari bo'yicha milliy institutlami kiritishimiz mumkin. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining inson huquqlari va erkin liklariga, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining konstitutsiya viy kafili1 sifatida ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda- 1 O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga sh a rh .- Т.: O'zbekiston. 2001. - B. 422. 360 gi roli juda kattadir. Bunga Prezident tomonidan 1997-yilning “Inson manfaatlari yili”, 1998-yilning “Oila yili”, 1999-yilning “Ayollar yili”, 2000-yilning Sog‘lom avlod yili”, 2001-yilning “Onalar va bolalar yili” deb e ’lon qilinishi, shuningdek, mamlakatda ayollaming ijtimoiy roli ni oshirishga oid qabul qilinayotgan farmonlarini misol keltirish mumkin. Ayni paytda, Prezident o‘z faoliyati davomida ayollarga katta e ’tibor qaratayotgani to‘g ‘risida deyarli har kungi ommaviy axborot vositalarida berib borilayotgan axborotlardan ham xulosa chiqarishimiz mumkin. 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining bu sohadagi faoliyatiga quyidagilar kiradi: ayollar huquqlarini himoya qilishga qaratil gan qonunlar ishlab chiqish va takomillashtirib borish; ayollar huquqlariga oid xalqaro hujjatlami ratifikatsiya qilish; ayollar huquqlariga oid qonunlar- ni hamda 0 ‘zbekiston qo‘shilgan xalqaro hujjatlaming bajarilishi yuzasidan parlament nazoratini olib borish. 0 ‘zbekiston Respublikasi hukumatining vazifasiga parlament tomo nidan qabul qilingan qonunlami ijro etish, ayollar huquqlariga oid chora- tadbirlami ishlab chiqish, amalga oshirish va, umuman olganda, ayollar huquqlarini ta’minlab berish bilan bog‘liq ravishda olib borilayotgan boshqa keng ko‘lamdagi ishlar kiradi. 1995-yil 2-martda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “0 ‘zbe kiston Respublikasining davlat va ijtimoiy qurilishida ayollar rolini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi. Ushbu Farmon bilan davlatda ayollaming faoliyat doirasi ko‘rsatib o‘tildi va shu asnoda, ulaming yuqori fuqarolik maqomi belgilab berildi. Bu Farmon bilan respublika ayollari siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanish masalalarini hal etishga jalb etildi, ulaming davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtiroki faollashtirildi. Ayollar huquqlarini ta’minlab berish bo‘yicha hukumat va mahalliy darajalardagi faoliyatni muvofiqlashtirish doirasida faoliyatlami muvo- fiqlashtirishning institutsional bazasi tashkil etildi. Yuqorida qayd etilgan Farmonga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Xotin-qizlar qo'mitasi raisi bir vaqtning o‘zida Bosh vazir o‘rinbosari maqomiga tenglashtirildi. Viloyatlardagi xotin-qizlar qo‘mitalari raislari esa - tegishli hududlaming hokim o‘rinbosarlari hisoblanadi. Qo‘mitaning maqsadi ayollar huquqlari va erkinliklarini himoya qilishdir. Ayollar huquqlarini himoya qilish milliy tizimining muhim unsurlari bo‘lishi ayollar nodavlat tashkilotlarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar shakllantirildi. Ayollaming davlat hokimiyati organlaridagi vakilligini ko‘paytirish va siyosiy huquqlarini amalga oshirish uchun “0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy 361 Majlisiga saylovlar to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, siyosiy partiyalar tomo nidan deputatlikka nomzodlari ilgari surilayotgan nomzodlar umumiy qismi- ning 30 foizi miqdorida ayollarga kvota belgilab qo‘yildi. 2007-2008-yillarda mamlakat siyosiy hayotida ikkita muhim voqea sodir bo‘ldi: 0 ‘zbekiston tarixida birinchi marotaba ayol kishining nomzodi 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga nomzod sifatida ilgari surildi va birinchi marotaba ayol kishining nomzodi Parlamentning quyi palatasi Spikeri lavozimiga saylandi. Ijro hokimiyati organlaridagi 15,3 foiz rahbarlik lavozimlarini ayollar egallab kelmoqda, ya’ni Vazirlar Mahkamasida - 16,7 foiz, Qora qalpog'iston Respublikasi Vazirlar kengashida - 12,5 foiz, viloyatlar va Toshkent shahri hokimiyatlarida hokimlar va hokim o‘rinbosarlari - 11,9 %. 1991-yilda tashkil etilgan O'zbekiston Xotin-qizlari qo'mitasi quyi- dagilami o'z faoliyatining asosiy yo'nalishlari qilib belgiladi: - ayollar ahvolini, ulaming jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotidagi ishtiroki darajasini, xotin-qizlaming mehnat sharoitini, oiladagi ma’naviy sharoitni, shuningdek, jamiyatda ayollaming ijtimoiy muhofazasi darajasini tahlil etish, ushbu sohadagi muammolami yechish tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; - xotin-qizlar faol kadrlarini moddiy va ma’naviy jihatdan qo'llab- quwatlash, ular rezervini tayyorlashda faol qatnashish, ayollami aktiv mehnat faoliyatiga jalb etish; - oila, onalik va bolalik manfaatlariga taalluqli masalalarda qonunlar yaratish ishida ishtirok etish1. Mahalliy hokimiyatlar doirasida Qoraqalpog'iston Respublikasi, Toshkent shahri, barcha viloyatlar hamda tumanlarda ayollar masalalari bo'yicha hokim muovinlari mansablari joriy etilgan. Ulaming asosiy vazifasi hududdagi ayollaming ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalardagi ahvolini yaxshilashdan iboratdir. Mahallalarda mahalla oqsoqolining ayollar bilan ishlash bo'yicha maslahatchilari o'm i joriy etildi. Bu esa, bugungi kunda mamlakatda ijro hokimiyatining barcha bo'g'inlarida ayollar masalasi davlat siyosatining dolzarb masalasi darajasiga ko'tarilganidan dalolat beradi. Yuqorida ta’kidlanganidan tashqari, ayollar huquqlari va erkinliklari masalasi huquqni muhofaza qilish organlarining ham asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. O'zbekistonda ayollar huquqlarini himoya qilishda milliy insti tutlaming roli va ahamiyati kattadir. Bunday milliy institutlarga O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (ombudsman) 1 Inson huquqlari monitoringi. /T o 'p la m . - Т.: 0 ‘zbekiston milliy ensikl «O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyatida xotin-qizlar va ularning huquqlarini himoya qilish masalalari bilan Xodimlar bilan ishlash boshqarmasi hamda Birlashgan kasaba uyushma qo‘mitasi hamkorlikda ish yuritadi. Jumladan: - xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshirish; - xotin-qizlarning oilada, mahalla va mehnat jamoasida, davlat va jamoat boshqaruvi sohasidagi rolini kuchaytirish, ularni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash; - jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgan, o‘zining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishi va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qo‘shgan xotin-qizlarni rag‘batlantirish; - Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti uchun o‘tkaziladigan tanlovning tuman (shahar) bosqichida Jamiyat nomidan ishtirok etishni ta’minlash; - yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash; - xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlash, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan, nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzish, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatish; - ayollar huquq va manfaatlarini himoya qilish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat dasturlari va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tarmoq dasturlarining ijrosini ta’minlashdagi ishtirokini kuchaytirishga ko‘maklashish; - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmon, Qaror, Farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari, Xotin qizlar qo‘mita tomonidan qabul qilingan qaror, buyruq, farmoyish va boshqa tegishli normativ hujjatlarni Jamiyat markaziy apparati bo‘limlari, hududiy bo‘limlar, tizimdagi boshqa tashkilotlarida o‘z vaqtida bajarilishini nazorat va tahlil qilish, ularni muvofiqlashtirib boorish hamda shu kabi qonun bilan belgilab berilgan boshqa vazifalar. «O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyatida xotin-qizlar va ularning huquqlarini himoya qilish masalalari bilan Xodimlar bilan ishlash boshqarmasi hamda Birlashgan kasaba uyushma qo‘mitasi hamkorlikda ish yuritadi. Jumladan: - xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshirish; - xotin-qizlarning oilada, mahalla va mehnat jamoasida, davlat va jamoat boshqaruvi sohasidagi rolini kuchaytirish, ularni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash; - jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgan, o‘zining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishi va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qo‘shgan xotin-qizlarni rag‘batlantirish; - Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti uchun o‘tkaziladigan tanlovning tuman (shahar) bosqichida Jamiyat nomidan ishtirok etishni ta’minlash; - yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash; - xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlash, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan, nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzish, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatish; - ayollar huquq va manfaatlarini himoya qilish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat dasturlari va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tarmoq dasturlarining ijrosini ta’minlashdagi ishtirokini kuchaytirishga ko‘maklashish; - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmon, Qaror, Farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari, Xotin qizlar qo‘mita tomonidan qabul qilingan qaror, buyruq, farmoyish va boshqa tegishli normativ hujjatlarni Jamiyat markaziy apparati bo‘limlari, hududiy bo‘limlar, tizimdagi boshqa tashkilotlarida o‘z vaqtida bajarilishini nazorat va tahlil qilish, ularni muvofiqlashtirib boorish hamda shu kabi qonun bilan belgilab berilgan boshqa vazifalar. «O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyatida xotin-qizlar va ularning huquqlarini himoya qilish masalalari bilan Xodimlar bilan ishlash boshqarmasi hamda Birlashgan kasaba uyushma qo‘mitasi hamkorlikda ish yuritadi. Jumladan: - xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshirish; - xotin-qizlarning oilada, mahalla va mehnat jamoasida, davlat va jamoat boshqaruvi sohasidagi rolini kuchaytirish, ularni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash; - jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgan, o‘zining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishi va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qo‘shgan xotin-qizlarni rag‘batlantirish; - Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti uchun o‘tkaziladigan tanlovning tuman (shahar) bosqichida Jamiyat nomidan ishtirok etishni ta’minlash; - yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash; - xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlash, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan, nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzish, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatish; - ayollar huquq va manfaatlarini himoya qilish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat dasturlari va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tarmoq dasturlarining ijrosini ta’minlashdagi ishtirokini kuchaytirishga ko‘maklashish; - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmon, Qaror, Farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari, Xotin qizlar qo‘mita tomonidan qabul qilingan qaror, buyruq, farmoyish va boshqa tegishli normativ hujjatlarni Jamiyat markaziy apparati bo‘limlari, hududiy bo‘limlar, tizimdagi boshqa tashkilotlarida o‘z vaqtida bajarilishini nazorat va tahlil qilish, ularni muvofiqlashtirib boorish hamda shu kabi qonun bilan belgilab berilgan boshqa vazifalar. «O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyatida xotin-qizlar va ularning huquqlarini himoya qilish masalalari bilan Xodimlar bilan ishlash boshqarmasi hamda Birlashgan kasaba uyushma qo‘mitasi hamkorlikda ish yuritadi. Jumladan: - xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshirish; - xotin-qizlarning oilada, mahalla va mehnat jamoasida, davlat va jamoat boshqaruvi sohasidagi rolini kuchaytirish, ularni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash; - jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgan, o‘zining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishi va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qo‘shgan xotin-qizlarni rag‘batlantirish; - Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti uchun o‘tkaziladigan tanlovning tuman (shahar) bosqichida Jamiyat nomidan ishtirok etishni ta’minlash; - yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash; - xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlash, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan, nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzish, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatish; - ayollar huquq va manfaatlarini himoya qilish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat dasturlari va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tarmoq dasturlarining ijrosini ta’minlashdagi ishtirokini kuchaytirishga ko‘maklashish; - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmon, Qaror, Farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari, Xotin qizlar qo‘mita tomonidan qabul qilingan qaror, buyruq, farmoyish va boshqa tegishli normativ hujjatlarni Jamiyat markaziy apparati bo‘limlari, hududiy bo‘limlar, tizimdagi boshqa tashkilotlarida o‘z vaqtida bajarilishini nazorat va tahlil qilish, ularni muvofiqlashtirib boorish hamda shu kabi qonun bilan belgilab berilgan boshqa vazifalar. «O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyatida xotin-qizlar va ularning huquqlarini himoya qilish masalalari bilan Xodimlar bilan ishlash boshqarmasi hamda Birlashgan kasaba uyushma qo‘mitasi hamkorlikda ish yuritadi. Jumladan: - xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga doir davlat siyosatining samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish hamda ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi roli va faolligini oshirish; - xotin-qizlarning oilada, mahalla va mehnat jamoasida, davlat va jamoat boshqaruvi sohasidagi rolini kuchaytirish, ularni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash; - jamiyat va davlat hayotida faollik va tashabbuskorlik ko‘rsatgan, o‘zining samarali mehnati bilan oilaning shakllanishi va farovonligi mustahkamlanishiga, onalik va bolalik muhofazasiga munosib hissa qo‘shgan xotin-qizlarni rag‘batlantirish; - Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti uchun o‘tkaziladigan tanlovning tuman (shahar) bosqichida Jamiyat nomidan ishtirok etishni ta’minlash; - yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash; - xotin-qizlarning muammolarini o‘z vaqtida aniqlash, yordamga muhtoj bo‘lgan va og‘ir ijtimoiy ahvolga tushib qolgan xotin-qizlarning, shu jumladan, nogironligi bo‘lgan ayollarning manzilli ro‘yxatlarini tuzish, ularga ijtimoiy-huquqiy, psixologik va moddiy yordam ko‘rsatish; - ayollar huquq va manfaatlarini himoya qilish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat dasturlari va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tarmoq dasturlarining ijrosini ta’minlashdagi ishtirokini kuchaytirishga ko‘maklashish; - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmon, Qaror, Farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari, Xotin qizlar qo‘mita tomonidan qabul qilingan qaror, buyruq, farmoyish va boshqa tegishli normativ hujjatlarni Jamiyat markaziy apparati bo‘limlari, hududiy bo‘limlar, tizimdagi boshqa tashkilotlarida o‘z vaqtida bajarilishini nazorat va tahlil qilish, ularni muvofiqlashtirib boorish hamda shu kabi qonun bilan belgilab berilgan boshqa vazifalar. Yüklə 58,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|