1 nvp 11 sing Uzbek tili

Nazorat savollari
1. Yadro qurolining ta’siri nimaga asoslanadi?
2. Portlashning qanday turlari mavjud?
3. O‘tuvchi (singuvchi) radiatsiya nimalardan iborat?
4. Kimyoviy qurollarga misollar keltiring. Ular nimalar yordamida ishlatiladi?
5. Zaharlovchi moddalarning zarar yetkazishiga qaysi holatlar jiddiy ta’sir
ko‘rsatadi?
6. Zamonaviy oddiy qirg‘in qurollaridan muhofazalanish tadbirlariga nimalar
kiradi?
4-bob.
FAVQULODDA VAZIYATLAR SODIR BO‘LGANDA AHOLINI
MUHOFAZA QILISHNING ASOSIY TADBIRLARI
4.1. Favqulodda vaziyatlarda xabar berishning
yagona tizimi
Respublika, viloyat, shahar aloqa tizimi asosini boshqaruv punktlarining
aloqa tarmoqlari tashkil etadi.
Boshqaruv punktlarining aloqa tarmog‘i — bu boshqarishni ta’minlash
uchun ishlatilgan aloqa kuchlari va vositalarining tashkiliy-texnik birlash-
masidir.
Fuqaro muhofazasi tizimida televideniye, radio, radiorele, uyali aloqa
vositalari, simli va signal beruvchi aloqa vositalari ishlatiladi.

---

35
Favqulodda vaziyat sodir bo‘lgan joydan olingan xabarda kim xabar
berayotgani, qaysi hududdan xabar berilayotgani, ayni paytdagi holat, yana
qanday xavf sodir bo‘lishi mumkinligi, qanday chora-tadbirlar o‘tkazilgani va
yordam berish turi aniqlashtiriladi.
Agar xabar sirena orqali berilsa, aholi sirenani eshitib, reja bo‘yicha
harakatlana boshlaydi.
Xabar berish tizimi lokal va markazlashgan bo‘ladi. 
Xabar berishning
lokal tizimi
halokatli suv bosish ehtimoli mavjud hududlarda, atom
energetikasi obyektlarida, kimyoviy xavfli obyektlar joylashgan hududlarda
Diqqat, barchaga!
9-rasm.
Hozirgi kunda foydalanilayotgan mobil, statsionar
va qo‘l radiostansiyalari.
8-rasm.
Favqulodda vaziyat sodir bo‘lganda xabar
berish vositalari va usullari.

---

36
aholini zudlik bilan xabardor qilish maqsadida tashkil etiladi. Àhîliga o‘z
vaqtida xabar berish juda muhim. Lokal tizimlarning asosiy afzalligi
tezkorlikdir.
Xabar berishning markazlashgan tizimi:
— shaharlarda, tumanlarda, obyektlar va qishloq joylarida, yirik aholi
punktlarida markazlashgan va markazlashmagan tarzda «Diqqat, barchaga!»
signalini berish;
— mahalliy radioeshittirish stansiyalarida simli eshittirish tarmoqlari or-
qali aholiga og‘zaki xabar berish;
— televideniye orqali xabar berish;
10-rasm
. Zamonaviy mobil avtomobillariga
o‘rnatilgan aloqa vositalari.
11-rasm.
Zamonaviy elektrsozlashtirilgan sirenalar.
Ñ-40
Ñ-28

---

37
— signal va axborotni respublika, viloyat, shahar, tuman, vazirlik va
idoralarning boshqaruv punktlariga, shahar, tuman ichki ishlar bo‘limlariga
yetkazish;
— mansabdor shaxslarga xonadon va xizmat telefonlaridan doimiy xabar
berish orqali o‘tkaziladi.
Fuqaro muhofazasi xabar berish signalini iqtisodiyot obyektlari ishchi-
xizmatchilariga, FVDT tuzilmalariga va respublika aholisiga yetkazishni
ta’minlashi kerak.