1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

12.10-rasm. Teshiklarni jilvirlash sxemasi. 
a) bo‘ylama surish bo‘yicha, b) ko‘ndalang surish bo‘yicha. 
 
Ishlanayotgan materialning xususiyatiga va bajarilayotgan operatsiyaning 
vazifasiga ko‘ra jilvirlashda qirqish tezligi 25÷100 m/min ni tashkil etadi. 
Bo‘ylama surish tezligi qiymati toza jilvirlashda abraziv toshning kengligiga qarab 
S=(0,2÷0,3) B
tosh
mm/ayl qilib, qora jilvirlashda esa S=(0,6÷0,8) B
tosh
qilib olinadi. 
Toza jilvirlashda abraziv toshning ko‘ndalang surish tezligi 0,003÷0,015 
mm/stolning ikki yurishiga teng, qora yo‘nishda esa 0,050÷0,075 mm/ stolning 
ikki yurishiga teng.
Bo‘ylama surish bilan ichki jilvirlashda asosiy vaqt quyidagi ifoda bilan 
aniqlanadi. 
; (12.9) 
Bu yerda, 
Z-
bir tomonga berilgan qiytim, mm; 
n
ikki yurish
stolning ikki marta 
yurishlar sonini bir minutga to‘g‘ri keladigan qiymati.
; (12.10) 
S
bo`y
- stolning ikki marta yurishiga to‘g‘ri kelgan bo‘ylama surish.
k
-o‘lchamga to‘g‘rilash koeffitsenti, yoki jilvirlash aniqligini hisobga 
oluvchi koeffitsent.
V
stol bo`ylama yurish
- stolning bo‘ylama yurish tezligi, mm/min. 

---

263 
; (12.11) 
Bu yerda, 
S
bo`y
detalni bir marta aylanishiga to‘g‘ri kelgan bo‘ylama surish 
qiymati mm/ayl. [toza jilvirlashda 
S
bo`y
=(0,2÷0,3)B
tosh
mm/ayl.] 
n
d
- detalning 
aylanishlar soni, ayl/min, 
L
-stolning yurish uzunligi, mm.
Stolning bo‘ylama yurish uzunligi, quyidagi ifodalar bilan aniqlanadi; a) 
to‘liq o‘tish bo‘yicha jilvirlashda, mm, 
L=l
0
-(0.2÷0.4)B
tosh 
b)
biror tayanchgacha 
bo‘lgan jilvirlashda , mm. 
L=l
0
-(0.4÷0.6)B
tosh
Bu yerda 
l
0
-jilvirlash yuzasi uzunligi, mm; 
B
tosh
-abraziv toshning kengligi, 
mm.
Yarim avtomat ichki jilvirlash stanoklarini ishlab chiqarish unumdorligi 
ancha yuqori. Bunday stanoklarda, toza jilvirlashga o‘tishdan oldin, teshikni 
diametrini nazorati, abraziv toshni o‘lchamga to‘g‘rilash (dovodka) va ish 
tugagandan so‘ng stanokni o‘chirish avtomat tarzda bajariladi.
Ko‘ndalang surish yo‘nalishi bo‘yicha jilvirlashda (botirib kesish usuli) 
(12.10-rasm, b) jilvirlash butun yuza bo‘yicha bir vaqtda olib boriladi. Jilvirlash 
toshiga ko‘ndalang surish tezligi beriladi.
Ko‘ndalang surish bilan ichki jilvirlashda asosiy vaqt quyidagi ifoda bilan 
aniqlanadi. 
(12.12) 
bu yerda, 
S
ko`nd
 
– detalning bir marta aylanishiga to‘g‘ri kelgan ko‘ndalang 
surish tezligi, ayl/min; 
k
- o‘lchamga to‘g‘rilash koeffitsenti-jilvirlash aniqligini 
hisobga oluvchi koeffitsent; 
ƶ
-bir tomonga berilgan qiytim, mm; 
Planetar harakatli shpindeli bo‘lgan vertikal va gorizontal stanoklarda 
teshiklarni ishlash (12.11-rasm, a) da ko‘rsatilgan.

---

264