1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
7.4. Ishchi kalibr yordamida birinchi detallar 
bo‘yicha sozlash 
 
Hozir ko‘pchilik mashinasozlik zavodlarida (ishchi) kalibr bo‘yicha sozlash 
qo‘llaniladi. Bu kalibr bo‘yicha keyinchalik ishchi mahsulot ishlab chiqarishda 
ham ish olib boradi. Stanok sozlangandan so‘ng ishchi bir yoki bir necha detal 
ishlaydi va uning o‘lchami quyim doirasida bo‘lsa (bu ishchi kalibrda ko‘zda 
tutilgan), sozlash to‘g‘ri hisoblanadi va detallar guruhini ishlashga ruxsat etiladi. 
Bunday sozlash usulini qoniqarli deb bo‘lmaydi. Hatto quyim yoyilish 
maydonidan ancha katta bo‘lgan holda ham yaroqsiz detal paydo bo‘lishi xavfi bor 
(7.1-rasm). Birinchi detal yoyilish egri chizig‘ining yoyilish maydonini qayerida 
joylashishiga bog‘liq.

---

145 
7.1-rasm. Detallar yaroqsizligini ehtimolligini 
(shtrixovka qilingan maydon). 
Ishchi kalibr bilan sozlangan holda a) –δ>6σ; b) –δ>12σ; 
 
Shuning uchun stanoklarni ancha takomillashgan universal o‘lcham 
asboblari yordamida, kichiklashtirilgan quyim bo‘yicha sozlash ko‘proq 
qo‘llaniladi. 
 
7.5. Birinchi detallar bo‘yicha, universal o‘lchov asboblar
yordamida sozlash 
 
Bu usulni mohiyati shundaki, qirqish asbobi va stanok tirgaklari ma’lum 
ishchi o‘lchamga L
soz
ga sozlanadi. Sozlash aniqligini to‘g‘riligi m ta sonli birinchi 
detallarni ishlash bilan belgilanadi. Agar m detallar o‘lchamlarini o‘rta arifmetik 
qiymati sozlashga qo‘yilgan quyimdan kichik bo‘lsa, sozlash to‘g‘ri hisoblanadi. 
Gauss qonuni asosida (7.2-rasm). 
(7.6) 
bu yerda, 
– guruh detallarini barchasini o‘rta kvadratik ko‘rsatgichi,
- “m” ta detallar guruhchasining o‘rta kvadratik ko‘rsatgichi. 
m- guruhchadagi detallar soni. 

---

146