1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

7.7. Talab qilinayotgan aniqlikka erishishni ta’minlovchi 
qirqish rejimlarini hisoblash 
 
Metal qirquvchi stanoklarni sozlashda muhim qismlardan biri bu ratsional 
qirqish rejimlarini o‘rnatishdir. Qirqish rejimi qismlari keskich chidamliligidan 
chiqib kelgan holda va yuqori mehnat unumdorligini (kam sarflar qilib) ta’minlash 

---

148 
nuqtai nazaridan belgilanadi. Yuqori mehnat unumdorligi va ishlash iqtisodi (kam 
tannarx) masalalaridan tashqari, talab qilinayotgan aniqlik masalasi ham 
ko‘tariladi. 
O‘lchamlarning amaldagi aniqligi va ishlangan detallarning geometrik 
shakllarining aniqligi kuchli ravishda SMAD tizimining elastik (uprugaya) 
deformatsiya kattaligiga bog‘liq. Ma’lumki, bu deformatsiya qirqish kuchining 
normal tashkil etuvchisi (P
y
) ta’sirida vujudga keladi. Bu kuch ta’siridan SMAD 
deformatsiyasi asosan 
tizimiga siljiydi, P
y
kuchining o‘zgarishi 
ga bog‘liq, 
o‘z navbatida u qirqish rejimiga bog‘liq. 
Masalan, qattiqligi HB=170 bo‘lgan po‘latni qirqish chuqurligi 
t
=0,2 mm va 
surish tezligi 
s
=0,6mm/ayl rejimlaridagi normal kuch o‘sishi, xuddi shunday 
sharoitda 
t
=2,0 mm. 
s
=0,3mm/ayl rejimidagiga nisbatan 30 marta kam bo‘ladi. 
Demak, hamma masala kam vaqt sarf bilan yuqori mehnat unumini 
ta’minlovchi optimal qirqish rejimini aniqlashga kelib taqaladi. 
Talab qilinayotgan detal aniqligiga va zagotovka xatoliklariga bog‘liq holda 
keskichni surish tezligini (S) yo‘nishda hisoblash usulini prof. A.P.Sokolovskiy 
aniqlagan: 
(7.14) 
bu yerda, 
; (7.15)
ɛ
- aniqlik qiymati. 
Agar λ ni o‘rtacha qiymatini 
desak, va aniqlash qiymatini o‘rniga 
qo‘ysak ifoda (7.14) hisoblash uchun qulay ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
(7.16) 

---

149 
7.3-rasmda po‘latdan yasalgan detallarni yo‘nishda o‘z o‘lchamlariga va 
stanok bikirligiga qarab qo‘yiladigan eng katta surish tezligi berilgan. Qirqish 
chuqurligi 
t=1,0
mm, 
l/d
=5;