1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Adabiyotlar: 

---

-180- 
1. Mirziyoyev Sh.M. Mustaqillik-ezgu niyatlarimiz, buyuk maqsadlarimiz 
ro‘yobi yo‘lida qudrat manbai. Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekiston 
Respublikasi mustaqilligining yigirma to‘qqiz yilligiga bag‘ishlangan tantanali 
marosimdagi nutqi. “Yangi O‘zbekiston”, 2020-yil, 1-sentabr.
2. Mo‘minov I. Amir Temurning O‘rta Osiyo tarixida tutgan o‘rni va roli. 
T.,1968. 
3. Temur tuzuklari. T., 1991. 
 
Utayeva Feruza Xolmamatovna 
Buxoro Davlat Universiteti “Buxoro tarixi” kafedrasi o‘qituvchisi 
BUXORO SHAHRIDA ZAMONAVIY TO‘QIMACHILIK SANOATINI 
RIVOJLANTIRISH MASALALARI 
Annotatsiya
. Yangi O‘zbekiston – Uchinchi renesans davrida Buxoroda 
to‘qimachilik sanoatini jadal rivojlantirish. Bo‘sh va qarovsiz qolgan binolardan 
unumli foydalanish. Ichki va xorijiy investitsiyalarni to‘qimachilik sanoatiga jalb 
qilish. Yangi ish o‘rinlarini yaratish
Kalit so‘zlar
: Yengil sanoat korxonasi, yigiruv-tо‘quv, pardozlash, gazlama, 
to‘qimachilik, loyiha, mutaxasislar.
 
Kirish.
Buxoro – yurtimizning tarixiy hududlaridan biri hisoblanib, 
toʻqimachilik sanoati asrlar davomida rivojlanib kelgan katta maktabga tayanadi. 
Yengil sanoat shunday sanoatki, ya’ni og‘ir sanoatdan ko‘ra kamroq mablag‘ talab 
qiladigan, tadbirkorlikdan ko‘ra ko‘proq xaridorga mo‘ljallangan sanoat turidir.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan mamlakat xo‘jaligini rivojlantirish uchun 
olib borilayotgan itisodiy islohotlar, boshqa tarmoqlar qatorida to‘qimachilik 
sanoatiga ham joriy etildi. 1991-yil 18-noyabrda qabul qilingan “Mulkni davlat 
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risidagi” qonunga va 1994-yil 16-
martda e’lon qilingan “Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish 

---

-181- 
jarayonini yanada rivojlantirishning ustivor yo‘nalishlari to‘g‘risidagi” farmonga 
ko‘ra o‘rta va yirik korxonalarni aksiyadorlik jamiyatlariga, ijara korxonalariga 
aylantira bohlandi, bu jarayonga aholi va chet ellik investorlar kenroq jalb qilindi.
Mustaqillik yillarida Buxoroda to‘qimachilik sanoatni ustuvor rivojlantirishga 
katta ahamiyat berildi. Ichki va xorijiy investitsiyalardan samarali foydalanish, yangi 
korxonalar qurish, eskilarini qayta jihozlash, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, 
korxonalar mulk shakllarini o‘zgartirish, resurslardan oqilona foydalanish sanoatning 
barqaror rivojlanish chora tadbirlari ko‘ridi. 
1994-yilda “Buxoroteks” hissadorlik jamiyati o‘z mablag‘lari hisobiga, 
dunyoning eng nufuzli to‘qimachilik mashinalari ishlab chiqaruvchi Shvetsariyaning 
“Riter” firmasining quvvati 2597 yigiruv urchuqli avtomatik tizimini sotib oldi. 1997-
yil aprel oyida uskunalarni montaj qilish va ishga tushirishni tamomlash sharti bilan 
ip ishlab chiqaruvchi uskunalarni yetkazib berish va montaj qilishga qiymati 5.04 mln 
Shveytsariya franki hisobida kontrakt tuzilgan.
“Buxoroteks” hissadorlik jamiyatida Shvetsariyaning “Riter” firmasining 
avtomatik yigiruv tizimi o‘rnatilishi korxonada yuqori sifatli dunyo andozalari 
talabiga javob beradigan mahsulot ishlab chiqarish bilan birga barcha mashina va 
qurilmalar, shaxsiy kompyuterlar bilan jihozlangan va jarayonlar avtomatik 
boshqariladi. 
Qayta o‘rash avtomatlari Germaniyaning “Shlyafgorst” firmasida ishlab 
chiqarilgan. Ahamiyatlisi shundaki, ipni qayta o‘rashda ularning uzilish ehtimolini 
ancha kamaytiradi. “Buxoroteks” hissadorlik jamiyatiga keltirilgan Shveytsariyaning 
“Beninger” firmasi dastgohi to‘qimachilik sanoatidagi piltalab tandalash, 
Germaniyaning “Nokvo” firmasi dastgohi guruhlab tandalash, “Zuker muller” firmasi 
dastgohi ohorlash mashinalari ishlab chiqarilgan mahsulotning sifatini yaxshilashni 
ta’minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasini 2017-2021-yillarda rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan asosiy vazifalar 
mamlakatimiz iqtisodiyotini dunyo mamlakatlari ichida ustuvor mavqeiga ega 

---

-182- 
bo‘lishini, jahon bozorlaridagi global raqobatda erkin harakatlana olishi va ishlab 
chiqarishni jahon bozorini hisobga olgan holda tashkil etishga qaratilgan[2,16]. 
2017-yil 14-dekabrda qabul qilingan “To‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini 
jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonga muvofiq, Buxoroda 
mahalliy to‘qimachilik sanoati korxonalari tomonidan fermer xo‘jaliklari va boshqa 
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilaridan paxta xom ashyosiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
buyurtma berish tizimi joriy etildi. Paxta-to‘qimachilik klasterlari tashkil etildi[3,1]. 
Ishlab chiqarish klasteri innovatsion iqtisodiyotga o‘tishning muhim 
bosqichidir. Buxoroda qulay investitsiyaviy muhit yaratilib, chet ellik sarmoyadorlar 
huquqlarining qonuniy kafolati mustahkamlangani, ularga qo‘shimcha imtiyozlar 
berilayotgani ishbilarmon doiralar faoliyatini rag‘batlantiruvchi omil bo‘lmoqda[4,2]. 
Buxoro shahrida ishga tushirilgan “Buxoro kotton tekstil” qo‘shma korxonasi 
ana shunday ilg‘or ishlab chiqarish ob’ektlaridan biridir. Buxoro shahrida 2017-yil 
29-mayda “Buxoro kotton tekstil” korxonasi tashkil etildi. Yana bir muhim jihati 
shundaki, ushbu korxona qarovsiz bo‘lib qolgan sobiq to‘qimachilik kombinati 
o‘rnida bunyod etildi[1,2]. Buxoroda 1973-2000-yillar davomida to‘qimachilik 
sanoatida ishlab chiqarish shiddat bilan rivojlangan bir davrda bu bino “Bo‘yash va 
pardozlash fabrikasi bo‘lgan” “Bukhara Cotton Textile” korxonasi bu yerdagi bitta 
eski binoni kapital rekonstruksiya qilib, 19 ta yangi bino barpo qilindi 2019-yil 75 
mln AQSh dollarida investetsiya o‘zlashtirilgan. 30 mln 454 ming AQSh dollari 
“O‘zbekiston tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi”ning 4153 ming AQSh dollari 
O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar milliy bankining imtiyozli 
kreditlari tashkil etadi. AQSh, Belgiya, Fransiya, Germaniya va jahonning yetakchi 
korxonalarida ishlab chiqarilgan eng zamonaviy asbob-uskunalari keltirilgan. 2020-
yilda Buxoro, Toshkent, Samarqand va Namangan shaharlarida savdo do‘konlari 
ishga tushirildi. 
2021-2022-yillarda jinsi matolar va mahsulotlar chiqarish bo‘yicha eng ilg‘or 
davlatlar bilan raqobat qila olish darajasiga yetdi. To‘qimachilik korxonasida 1325 
nafar, klaster bilan qo‘shib hisoblaganda 2000 nafar xodim faoliyat yuritmoqda. 

---

-183- 
Birinchi bosqichda 8450 tonna kalava ip yigiriladi, keyingii bosqichda esa 15 million 
metr jinsi matolar to‘qiladi. Uchinchi-to‘rtinchi pog‘onalarda qo‘shimcha qiymatga 
ega tayyor mahsulotga aylantiriladi. 
Iqtisodiy samaradorlik shundaki, 1 kilogramm tola dunyo bozorida qiymati 
xomashyo sifatida 1,5 dollar bo‘lsa, agar tayyor kiyim qilib sotilganda kamida 25 
dollarga aylanadi. Korxona yangi ish o‘rinlari yaratish uchun mamlakatimiz bo‘yicha 
50 ta ana shunday do‘kon ochishni mo‘ljallangan. 
Tashqi bozorda o‘z o‘rinlarini egalladi. 2020-yilda 8,2 million dollarlik 
mahsulot eksport qilingan. Mamlakatimiz elchixonalari ko‘magida chet ellarda savdo 
nuqtalari tashkil etish rejalashtirilgan. Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, bu orqali 
yiliga o‘rtacha 50-60 million dollar miqdorida valyuta tushumiga erishish mumkin. 
“Bukhara Cotton Textile” korxonasida ishlab chiqarilayotgan jinsi matolari 
rangining tabiiyligi bilan ham ichki va tashqi bozorda ustunlikka ega. 
2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Buxoro viloyatida amalga oshiriladigan 
investitsiya loyihalarida faol ishtirok etish, ish unumdorligini oshirish va yoshlar 
bandligini ta’minlash, vatanimiz va dunyo bozorlarini korxonaning to‘qimachilik 
mahsulotlari bilan boyitish korxonani bosh masadi. 
“Korxona bino va inshootlarini qurish, sexlarni zamonaviy texnologik 
dastgohlar bilan jihozlash loyihalarini amalga oshirishda hozirgacha 75 million dollar 
ekvivalentligidagi investitsiya o‘zlashtirildi”
, – deydi “Bukhara Cotton Textile” bosh 
direktori O.Jumayev va iqtisodchi T.Boltayev[5]. Mazkur sarmoya O‘zbekiston 
Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi tomonidan ajratilgan 30 million 454 ming dollar 
va O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy bankining 4 million 153 
ming dollar miqdoridagi imtiyozli kreditlari, shuningdek, loyiha tashabbuskorlarining 
35 million 393 ming dollar ekvivalentiga teng 208,2 milliard so‘mlik mablaғidan 
iborat. Korxonada jahonning yetakchi kompaniyalarida ishlab chiqarilgan eng 
zamonaviy asbob-uskunalar o‘rnatilgan.
“Bukhara Cotton Textile”da ip kalava ishlab chiqarish va mahsulot xalqaro 
andozalarga javob berishi tufayli nihoyatda xaridorgir. 

---