2.Mehnatga haq to‘lash shakllari, tizimlari, fondi va uning tarkibi./ Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnatni to‘g‘ri normalash uni ilmiy tashkil etish-ning asosi bulib hisoblanadi. Yaxshi asoslangan normalarsiz korxona faoliyatini ilmiy rejalashtirib bulmaydi, binobarin, normalarni to‘g‘ri belgilash korxona jamoasidagi har eir xodimning shaxsiy manfaatlarini korxonaning manfaati bilan uygunlashtiradi, mehnat unumdorligining usishiga, ish haqi to‘lovining yaxshilanishiga olib keladi. Mehnatni normalash- amaldagi vaqt normalari, xizmat ko‘rsatish normalarini o‘z yachiga oladi. Vaqt normasi - bu muayyan ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan vaqt miqdorini o‘ eelgilaydigan mehnat ulchovidir. Ishlab chiqarish normasi - vaqt birligida tayyorlanishi lozim bo‘lgan mahsulot miqdorini donalar, tonnalar, metrlar va xokazolarda harakterlaydi.
3.Mehnat va ish haqini dastlabki hujjatlarda rasmiylashtirish, uni umumlashtirish./ Korxona va tashkilotlarda mehnat haqi hisobini to‘g‘ri tashkil qilish uchun, eng avalo, shaxsiy tarkib hisobini to‘g‘ri yuritish lozim. Xodimlarni ishga qabul qilish, Min bo‘shatish, boshqa ishga o‘tkazish, ularga ta’til berilgani, tunda, ish vaqtidan Ykyrn vaqtda, bayram kunlarida ishlaganligi haqida ishonchli ma’lumot bo‘lgandagina xodimlari bilan o‘z vaqtida hisob-kitob qilishi mumkin. Ana shu maksadda kadrlar bo‘limi shaxsiy tarkib hisobini hamda boshqa xizmatlar bilan birgalikda foydalanish hisobini olib boradi. Shaxsiy tarkibni hisobga olish uchun quyidagi hujjatlardan foydalaniladi:/Ishga qabul qilish haqida buyruq. /Shaxsiy varaqa./Boshqa ishga o‘tkazish haqida buyruk/Ta’til berish haqida qaydnoma/Mehnat shartnomasini bekor qilish haqida buyruq. Ish vaqtini hisobga olish uchun T-12 shaklidagi maxsus tabeldan foydalaniladi.
4.Mehnatga haq to‘lashning sintetik va analitik hisobi./ Korxona va tashkilotlarda tuzilgan ish haqini hisoblashish vedomostida ishchi xizmatchilarga ish haqi hamda undan ushlab kolinadigan summalar aks ettiriladi. Hisoblashish vedomosti har bir sex xodimlarining toifalari bo‘yicha alohida tuziladi. Iqtisodiyotning barcha tarmoklaridagi korxonalar oyning birinchi yarmi uchun ish xa hisoblashishning bo‘nakli va bo‘naksiz tartibini qo‘llashi mumkin. hisob-kitobning bunaq usulida korxona xodimiga bo‘nak beriladi, oyning ikkinchi yarmi uchun ish haqi to‘layotgan esa o‘zil-kesil hisob-kitob qilinadi. Ikkinchi holda ishchiga rejadagi bo‘nak o‘rniga oyningbirinchi yarmi uchun xaqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulot bo‘yicha ish haqi hisoblab yoziladi.
