1. Qurilma va uskunalarni ta’mirlash. Uskunalarni montaj qilish

17.2-rasm. Quvurli machtalar: 
a – bir quvurli; b – uch quvurli; v – sigarasimon; g – qattiqlik 
qovurg„alari bilan quvurlarni mahkamlash:
1-machta, 2-polispast, 3-kо„ndalang truba, 4-vintni ushlab qolish 
uchun shtir, 5-vantlar, 6-vant uchun о„rgimchak, 7-olib ketuvchi blok, 8-olib 
ketuvchi blok uchun shtir, 9-qо„zg„almas tayanch, 10-buriluvchi tayanch. 
Panjarali machtalar – tayyorlanishi qiyinroq bо„lgani bilan, yuk 
kо„tarishi va balandligi bir xil bо„lganda quvurlilarga nisbatan yengilroqdir. 
Bunday listli burchaklardan payvandlab tayyorlangan machtalar, balandligi 
bо„ylab о„zgaruvchan kesimga (uchlarida kamayib boruvchi) ega 
machtaning 5-10m uzunlikdagi alohida seksiyalari ustma-ust taxlangan 
pо„lat listlar yordamida tutashtiriladi. Bu pо„lat listlarga machtalarning 
seksiyalari toza bolt bilan mahkamlanadi. Har bir seksiya uchlaridan, ba‟zida 

---

esa о„rtasidan pishiqligi mahkamroq bо„lishi uchun diafragmalar bilan 
jihozlanadi. 
Panjarali machtalar о„z о„qi atrofida tо„la aylanadigan va hamma 
tomonga egiladigan bо„ladi. Bu takelaj ishlarini olib borishda ularning 
harakat radiusini kattalashtiradi. 
Shu maqsadda raschalkalarni mahkamlash uchun mо„ljallangan 
panjarali machtalar kallagi uchastkasi, machta bilan sharnir orqali 
birlashtirilgan, machta tayanchi esa, sharnirsimon tayyorlangan. 
17.3 - rasmda umumiy yuk kо„tarishi 2m va balandligi 62m bо„lgan, 
ikkita birlashib ishlaydigan panjarali machtalarning asosiy qismlari va 
umumiy kо„rinishi kо„rsatilgan. 
Ishlash vaqtida machta quyidagi yuklamalardan deformatsiyaga 
uchrashi mumkin: kо„tarilayotgan yuk og„irligidan; machta moslamasi 
og„irligi (polispastlar, pо„lat arqonlar, bloklar); machtaning о„z og„irligidan 
machta bо„ylab yо„nalgan polispast sim arqoni harakatdagi uchidagi og„irlik 
kuchidan; machtaga ta‟sir qilayotgan shamol kuchi va kо„tarilayotgan 
yukdan. Bu kattaliklarni aniqlash uncha qiyinchilik tug„dirmaydi; vantning 
tortilish kuchini barcha momentlar yig„indisini machta tayanchiga nisbatan 
nolga tenglab topish mumkin. 

---