1. Quwırshaq teatrınıń payda bolıw tariyxı Shet el mámleketlerinde quwırshaq teatrınıń rawajlanıwı Ózbekstanda quwırshaq teatrınıń rawajlanıwı

İtaliya quwırshaq teatrı. İtaliya quwırshaq teatrı Pul`chinella atı menen baylanıslı. Tariyxshılardıń pikirinshe, bul quwırshaq qahramani XV yaki XVI ásirlerde payda bolǵan. İtaliyada quwırshaq tamashalarınıń úch túri bar:

1. 
   Kóshelerde qoyılatuǵın quwırshaq tamashaları.
   
2. 
   Doska qasında oynatılatuǵın quwırshaqlar.
   
3. 
   Qolǵaplı quwırshaq tamashaları.
   

“XVI ásirde jasaǵan Milanlik atqlı vrach hám matematik Kardani jazǵan: “men eki Sitsiliyalikti eki aǵash figuranı oynatqanın kórip hayran qalǵanman”. Dawamınla ol túsindiredi: olar bir ǵana jip penen basqarıladı. Jip olardı arasınan ótip joqarıǵa tartılǵan edi. Jiptiń bir ushı aǵash qatarǵa, ekinshisi quwırshaqbazdıń ayaǵına baylanǵan. Quwırshaqbazdıń ayaq háreketleri quwırshaqtıń bsın qıymıldatıwǵa, qolın silkitiwge, ayaǵı menen júriwge májbur etedi. Quwırshaqtın hár bir háreketi muzıqa menen sáykes tusiwi kerek edi”. Kardanidiń aytıwınsha oyınǵa túsiwshi quwırshaqlardı xalıq “magatelli” dep ataǵan. Házirgi kúnde bul soz qollanılmaydı.
Bugingi kúndegi quwırshaqbazlar bul quwırshaqlardı “doska quwırshaqları” dep aytadı. Bul sóz frantsuzcha “lya-plyanshet” – doska sózinen alınǵan. Doska quwırshaq teatrı dásturleri tap İtaliyadaǵı sıyaqlı. Pul`chinellanıń sırtqı kórinisi: qopal, qorindor, murnı uzın, arqasında eki bukri bar. Jáne ol urlıqshı, ótirikshi, qorqaq, jánjelkesh.
Quwırshaq teatrı tórt múyesh hámme tárepi material menen oralǵan yashikti esletedi. Quwırshaqpazdıń janında járdemshisi boladı, ol waqıyanı túsindirip turǵan. Ekinshi járdemshi muzıkant bolǵan. Pulchinello óziniń yashigi menen Evropanı aylanıp shıqkan.
İndiya quwırshaq teatrı. İndiyada házirgi kúnde marionet quwırshaq teatrı ataqlı. Úlkenler hám, balalar hám usı teatrdıń tamashagóyi. Usı teatr óziniń áyyemgi usılların házirge shekem saqlap qalǵan. Sonday-aq, biziń eramızǵa shekem bolǵan kóp jıllar dawamında xalıq quwırshaq teatrlarında hám házirgi ásbap-uskenelerden paydalanılǵan. Hátteki, ásbap-uskeneler hám uzaq tariyxqa tiyisli. Bul ásbap-uskeneler bambuqtan jasalǵan. Quwırshaq teatrı sahnasında usılardı háreketlendirgen. Házirge shekem hám áne usı quwırshaqlar saqlanıp qalǵan. Bul quwırshaqlar ápsanagóy qahramanlar hám olardı turmıslıq, real kórinis jaǵdayların suwretleydi. Jáne quwırshaq teatrı sahnalarında áyyemgi janzatlar, haywanlardıń suwreti hám saqlanıp qalǵan: arslan, pil, at, buyvol hám t.b.. Házirgi İndiyada hám shıǵıstıń kópshilik mámleketlerinde, ásirese, soya quwırshaq teatrı keń tarqalǵan.