konsentratsiyasi
N
a
kovaklar konsentratsiyasi p
p
ga,
n–turdagi yarim o‘tkazgichda
donor
musbat ionlarining konsentratsiyasi
N
d
elektronlar konsentratsiyasi
n
n
ga teng bo‘ladi. Demak,
p- va
n–sohalar o‘rtasida elektronlar va kovaklar konsentratsiyasida sezilarli farq mavjudligi
tufayli, bu sohalar birlashtirilganda elektronlarning
p –sohaga,
kovaklarning esa n-sohaga
diffuziyasi boshlanadi.
Diffuziya natijasida
n– soha chegarasida elektronlar konsentratsiyasi musbat donor
ionlari konsentratsiyasidan kam bo‘ladi va bu soha musbat zaryadlana boshlaydi. Bir vaqtning
o‘zida
r-soha chegarasidagi kovaklar konsentratsiyasi kamayib boradi va u akseptor kiritmasi
bilan kompensatsiyalangan ion zaryadlari hisobiga manfiy zaryadlana boshlaydi (10 –rasm).
Musbat va manfiy ishorali aylanalar mos ravishda donor va akseptor ionlarini tasvirlaydi.
Hosil bo‘lgan
ikki hajmiy zaryad qatlami p-n o‘tish deb ataladi. Bu qatlam
harakatchan zaryad tashuvchilar bilan kambag‘allashtirilgan. Shuning uchun uning
solishtirma qarshiligi p
- va
n–soha qarshiliklariga nisbatan juda katta. Ba’zi adabiyotlarda bu
qatlam
kambag‘allashgan yoki
i – soha deb ataladi.
Hajmiy zaryadlar turli ishoralarga ega bo‘ladilar va p
-n o‘tishda kuchlanganligi
ga
teng bo‘lgan elektr maydon hosil qiladilar. Asosiy zaryad tashuvchilar
uchun bu maydon
tormozlovchi bo‘lib ta’sir ko‘rsatadi
va ularni p
-n o‘tish bo‘ylab erkin harakat qilishlariga
qarshilik ko‘rsatadi. 10
b-rasmda o‘tish yuzasiga perpendikulyar bo‘lgan, X o‘qi bo‘ylab
potensial o‘zgarishi ko‘rsatilgan. Bu vaqtda nol potensial sifatida chegaraviy soha potensiali
qabul qilingan.
1– rasm. p-n o’tish.
Rasmdan ko‘rinib
turibdiki,
r-n o‘tishda voltlarda ifodalanadigan
kontakt potensiallar
farqiga
teng bo‘lgan potensial to‘siq yuzaga keladi.
U
K
kattaligi
dastlabki
yarim o‘tkazgich material ta’qiqlangan zona kengligi va kiritma konsentratsiyasiga bog‘liq
bo‘ladi.
r-n o‘tish kontakt potensiallar farqi: germaniy uchun
0,35 V, kremniy uchun
esa = 0,7 V.
R-n o‘tish kengligi
l
0
ga proporsional bo‘ladi va mkmning o‘nlik yoki birlik qismlarini
tashkil etadi. Tor
r-n o‘tish hosil qilish uchun katta kiritma konsentarsiyasi kiritiladi,
l
0
ni
kattalashtirish
uchun
esa
kichik
kiritmalar
konsentratsiyasi
qo‘llaniladi.
Dostları ilə paylaş: