1. Why study History?

6. Collection and classification of Evidences
External evidence. External evidence is evidence of each physical witness, its date, source, and relationship to other known witnesses.Critics will often prefer the readings supported by the oldest witnesses. Since errors tend to accumulate, older manuscripts should have fewer errors.Readings supported by a majority of witnesses are also usually preferred, since these are less likely to reflect accidents or individual biases. For the same reasons, the most geographically diverse witnesses are preferred. Some manuscripts show evidence that particular care was taken in their composition, for example, by including alternative readings in their margins, demonstrating that more than one prior copy (exemplar) was consulted in producing the current one. Other factors being equal, these are the best witnesses.There are many other more sophisticated considerations.For example, readings that depart from the known practice of a scribe or a given period may be deemed more reliable, since a scribe is unlikely on his own initiative to have departed from the usual practice.
Internal evidence. Internal evidence is evidence that comes from the text itself, independent of the physical characteristics of the document.Various considerations can be used to decide which reading is the most likely to be original.Sometimes these considerations can be in conflict.Two common considerations have the Latin names lectio brevior (shorter reading) and lectio difficilior (more difficult reading).The first is the general observation that scribes tended to add words, for clarification or out of habit, more often than they removed them.The second, lectio difficilior potior (the harder reading is stronger), recognizes the tendency for harmonization – resolving apparent inconsistencies in the text. Applying this principle leads to taking the more difficult (unharmonized) reading as being more likely to be the original. Such cases also include scribes simplifying and smoothing texts they did not fully understand. Another scribal tendency is called homoioteleuton, meaning “same endings”.Homoioteleuton occurs when two words/phrases/lines end with the same sequence of letters.The scribe, having finished copying the first, skips to the second, omitting all intervening words.Homoioteleuton refers to eyeskip when the beginnings of two lines are similar. The critic may also examine the other writings of the author to decide what words and grammatical constructions match his style.The evaluation of internal evidence also provides the critic with information that helps him evaluate the reliability of individual manuscripts.Thus, the consideration of internal and external evidence is related.After considering all relevant factors, the textual critic seeks the reading that best explains how the other readings would arise.That reading is then the most likely candidate to have been original.
External Evidence. Xarici sübutlar hər bir fiziki şahidin, onun tarixinin, mənbəyinin, və digər tanınmış şahidlərlə əlaqələr. Tənqidçilər çox vaxt üstünlük verirlər ən yaşlı şahidlər tərəfindən dəstəklənən oxunuşlar. Səhvlər yığılmağa meylli olduğundan, köhnə əlyazmalarda daha az səhv olmalıdır. a. tərəfindən dəstəklənən oxunuşlar Şahidlərin əksəriyyətinə də adətən üstünlük verilir, çünki onların ehtimalı azdır qəzaları və ya fərdi qərəzləri əks etdirir. Eyni səbəblərə görə, ən çox coğrafi cəhətdən müxtəlif şahidlərə üstünlük verilir. Bəzi əlyazmalar göstərilir onların tərkibinə xüsusi diqqət yetirildiyini sübut edir, məsələn onların kənarlarında alternativ oxunuşlar daxil olmaqla, daha çox olduğunu nümayiş etdirir hazırkı nüsxənin hazırlanmasında bir əvvəlki nüsxədən (nümunə) məsləhət alındı. Digər amillər bərabər olduqda, bunlar ən yaxşı şahidlərdir. Bir çox başqaları da var daha mürəkkəb mülahizələr.Məsələn, olan oxunuşlar bir katibin məlum işi və ya müəyyən bir dövr daha çox sayıla bilər etibarlıdır, çünki katib çətin ki, öz təşəbbüsü ilə ondan ayrılsın adi təcrübə.
Internal Evidence. Daxili sübut mətnin özündən gələn, müstəqil sübutdur sənədin fiziki xüsusiyyətlərinin.Müxtəlif mülahizələr ola bilər hansı oxunmanın orijinal ola biləcəyinə qərar vermək üçün istifadə oluna bilər bu mülahizələr ziddiyyət təşkil edə bilər. İki ümumi mülahizə var Latın adları lectio brevior (daha qısa oxu) və lectio difficilior (daha çox) çətin oxu).Birincisi katiblərin meyl göstərdiyi ümumi müşahidədir aydınlaşdırmaq üçün və ya vərdişdən kənar sözlər, çıxardıqları sözlərdən daha tez-tez əlavə edin ikincisi, lectio difficilior potior (daha çətin oxumaq daha güclüdür), harmonizasiya meylini tanıyır – aydın həll edir mətndəki uyğunsuzluqlar. Bu prinsipin tətbiqi daha çox almağa gətirib çıxarır orijinal olma ehtimalı daha yüksək olduğu üçün çətin (ahəngsiz) oxu. Bu cür hallara həmçinin mirzələrin etmədikləri mətnləri sadələşdirən və hamarlaşdıran da daxildir tam başa düşmək. Başqa bir skripal meyl homoioteleuton adlanır, mənası “eyni sonluqlar”. Homoioteleuton iki söz/ibarə/sətir ilə bitdikdə baş verir hərflərin eyni ardıcıllığı. Katib birincini köçürməyi bitirdikdən sonra ötür ikinciyə, bütün aradakı sözləri buraxaraq. Homoioteleuton, iki sətirin başlanğıcı oxşar olduqda göz atmağa aiddir. Tənqidçi də ola bilər Müəllifin digər yazılarını nəzərdən keçirin və hansı sözlər olduğuna qərar verin qrammatik konstruksiyalar onun üslubuna uyğun gəlir. Daxili qiymətləndirmə dəlil həm də tənqidçiyə onu qiymətləndirməyə kömək edən məlumat verir ayrı-ayrı əlyazmaların etibarlılığı.Beləliklə, daxili və xarici sübutlar bağlıdır.Bütün müvafiq amilləri nəzərə aldıqdan sonra mətn tənqidçi digər oxunuşların necə olacağını ən yaxşı izah edən oxumağa çalışır Bu oxunuş orijinal olma ehtimalı ən yüksək olan namizəddir.

6.