1 Willem F. van Eekelen
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qanunvericilik Nəzarəti Nəzarət termini hesabatlılıq sistemini əhatə edir və orada səlahiyyətli müstəqil qrup, icra orqanlarının səlahiyyətlı fəaliyyətlərini,bəzən əvvəlcədən, yoxlayır. Siya- si nəzarətin həqiqi demokratik olması,demokratik yolla seçilmiş nümayəndələ- rə,yəni parlamentlərə hesabatlılıq deməkdir 415 . Qanunvericilər seçiciləri təmsil et- mək üçün,konstitusiyaya uyğun olaraq xalq hökümətini qurmaq üçün seçilmişlər. Onlar bunu, təhlükəsizlik və azadlıqları tarazlaşdırmaqla, qismən problemlərin icti- mai müzakirəsini təşkil etməklə,qanunverici aktlar qəbul etməklə və icra fəaliyyəti- ni gözdən keçirmək və onu izləməklə edir. Hökümətlə bağlı bütün məsələlərdə və dövlət maliyyəsinin sərf olunmasında, aparılan siyasətin və büdcənin monitorinq edilməsində və gözdən keçirilməsində parlament əhəmiyyətli rol oynayır. Büdcə, kəşfiyyat tələbatlarının təpə nöqtəsini göstərir və eyni zamanda o,vergi verənlə- rin,yəni parlamentarların birbaşa cavabdeh olduqları bütövlükdə seçicilərin töhvə- sinin gostəricisidir. Qanunvericilik nəzarətinin siyasi xararkterli və nəzəri olaraq qeyri- məhdud olmasına baxmayaraq, seçim heç də kəşfiyyat xidmətləri üzərində icra və ya qanunverici orqanın suverenliyində deyil. Əsas problem hər iki qolun ən yaxşı atributlarından ölkənin təhlükəsizliyinə xidmət etmək üçün istifadə etmək- dir 416
. Parlamentin bir neçə üzvü seçildikləri zaman,milli təhlükəsizlik və ya kəşfiyyat məsələləri üzrə təcrübəyə malik olur. İcra qollarında çalışanlar isə,əksinə,bu vəzifə- lərə,bilavasitə onlar milli təhlükəsizlik məsələlərinin bir çox sahələrində təcrübəyə sahib olduqlarına görə gətirilirlər. Ona görə də, hökümət fəaliyyətinin parlament qarşısında nazirliklər tərəfindən hesabatlılıq məsuliyyətini aradan qaldıran istənilən qərarlar və addımlar səhv addım sayılır. Nə baş verəcəyi ilə bağlı kimisə arbitr tə- yin etmək sadəcə doğru olmazdı. Milli təhlükəsizlik siyasətinin hazırlanmasında və həyata keçirilməsində parla- mentin rolu dörd istiqamətə bölünə bilər: (1) nəzarət, (2)ikinci rəy vermək,(3)şəf-
əvvəlcə xidmət daxili idarələr vasitəsilə edə bilər amma istəsələr birbaşa Konqresin Kəşfiyyat Nəzarəti Komitəsinə də çıxa bilərlər. 415
Bax:Qərbi Avropa Birliyi Assambleyası. 4 Dekabr 2002. Report: Parliamentary oversight of the intelligence services in the WEU countries – current situation and prospects for reform. Paris: WEU. Document A/1801. Also: Jackson, William H. Jr. July 1990. Congressional Oversight of Intelligence. Search for a Framework. Intelligence and National Security. Vol. 5, no. 3; pp. 113-147. Also: Johnson, Loch K. The U.S. Congress and the CIA: Monitoring the Dark Side of Government. Legislative Studies Quarterly. Vol. 5; pp. 477-499. And: Sturtevant, Mary. Summer 1992. Congressional Oversight of Intelligence: One Perspective. American Intelligence Journal. Vol. 13, no. 3; pp. 17-20. And: Van Wagenen, James S. 1997. Critics and Defenders: A Review of Congressional Oversight. Studies in Intelligence. No. 1; pp. 97-102. 416 Knott, Stephen. Spring 2000. The Great Republican Transformation on Oversight. International Journal of Intelligence and Counterintelligence. Vol. 13, no. 1; pp. 49-63. 412
faflığı təmin etmək,(4) kəşfiyyatla geniş ictimaiyyət arasında əlaqəni təmin etmək. Nəzarət parlamentin funksiyasdır və o,hakimiyyət bölgüsündən irəli gəlir və ic- ra hakimiyyətini hesabatlı tutmaq üçün səlahiyyətdir 417 . Qanunverici aktların yerinə yetirilməsinin monitorinqi nəzarət rolunun nüvəsini təşkil edir. Lakin,nəzarət hadi- sə yox,prosesdir. O həm aktiv,həm də reaktiv olmalıdır: aktiv dedikdə hadisələri öncədən görmək nəzərdə tutulur: reaktiv isə problemlər və ya hadisələr baş verdik- də dinləmələr və sorğular təşəbbüsü edilir və qanunverici aktların effektiv olması və arzu olunan nəticələri verməsi müəyyən edilir. O, həmçinin, qanunların başqa hökümət qanadları və vətəndaş cəmiyyətlərinə kəşfiyyat fəaliyyətini izləmək üçün kifayət qədər səlahiyyətlər verməsini təmin etməlidir. Parlamentin kəşfiyyat xidmətinə nəzarəti iki elementi əhatə edir: tələb etdiyi kəşfiyyat büdcəsinə görə və bu büdcəni necə sərf etməsinə görə höküməti cavabdeh tutmaq, başqa sözlərlə, kəşfiyyat resurslarının məhsuldar və effektiv xərclərə istifa- də olunmasını təmin etmək; və kəşfiyyat siyasətinin hazırlanması və yerinə yetiril-
418
və nüfuz dərəcəsi parlament prosesinin gücündən asılı olaraq geniş surətdə dəyişir. Bütün parlamen- tlər öz hökümətlərini hesabat verməyə çəkirlər, o mənada ki,parlament icra orqan- larının tələb etdiyi büdcəni,yəni ayrılan büdcənin miqdarını və büdcə daxilində xər- clərin bölünməsini qəbul etməlidir. Lakin,kəşfiyyat sadəcə ictimai xərclərin digər bir forması deyil. Çünki bu kəşfiyyatdır və o,özünə, ona xas olan bir çox problem- ləri gətirir və onlar bütöv parlamentin cəlb olunmasını məhdudlaşdırır və maneçilik törədir. Ona görə, bir çox demokratik olkələrdə, kəşfiyyat xidmətləri üçün və ya hər iki palatada xüsusi nəzarət komitələri ya da bir qayda olaraq parlamentarların kiçik qrupu halında xüsusi orqanlar mövcuddur və onlar altkomitələr və ya xüsusi komitələr kimi qurulur. Bu xüsusi komitələrin,öz hökümətlərinin bu sahədə fəaliyyətlərinə nəzarət et- mək üçün fərqli informasiya və yoxlama funksiyaları vardır 419
. Heç birinin ABŞ Konqresinin səlahiyyətləri ilə müqayisə olunan səlahiyyətləri yoxdur. Büdcə üzə- rində möhkəm nəzarətlə yan-yana, dinləmələr(cavabdeh rəsmilərdən informasiya
417 Bax: Robertson, K. G. Summer 1998. Recent Reform of Intelligence in the United Kingdom: Democratization or Risk Management. Intelligence and National Security. Vol. 13, no. 2; pp. 144- 158. Also: Gill, Peter. April 1996. Reasserting Control: Recent Changes in the Oversight of the UK Intelligence Community. Intelligence and National Security. Vol. 11, no. 2; pp. 313-331. U.S. Senate Select Committee on Intelligence. Legislative Oversight of Intelligence Activities: The U.S. Experience. 1994. Report, 103 rd Congress, 2 nd Session. Washington D.C.: GPO 418 Johnson, Loch K. January 1997. The CIA and the Question of Accountability. Intelligence and National Security. Vol. 12, no. 1; pp. 178-200. And: Johnson. Spring/Summer 1995. The Evolution of CIA Accountability. American Intelligence Journal. Vol. 16, no. 1; pp. 43-46. 419 Leigh, Ian. 2002. The UK’s Intelligence and Security Committees. Paper presented at the Workshop on Democratic and Parliamentary Oversight of Intelligence Services, 3 rd –5 th October 2002, organized by the Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces.
413
almaq və kənar ekspertlərdən alternativ fikirlər əldə etmək)aşağıdakı altı səlahiy- yətlə birgə ABŞ qanunverici nəzarət prosesinin mühüm təsir mexanizmlərini təşkil edir: (1)namizədləri təsdiq etmək və ya rədd etmək;(2) müqavilə aktı 420
ratifikasi- yasına keçmyə xəbər vermək və razılıq vermək; (3) icra orqanları üzərində hesabat vermək tələbləri qoymaq;(4) təhqiqat aparmaq-çatışmazlıqlar və pozuntuları üzə çı- xaran,dəyişikliklər üçün tövsiyələr verən və yeni siyasi istiqamət qurmağa kömək edən effektiv alət kimi xidmət edən səlahiyyət; (5)icra orqanları üçün əhəmiyyətli olan məsələlərdə addımlar atmaq; və (6) gizli əməliyyatlardan öncə məlumatlandı- rılmaq 421
. Parlamentarlar xalqın nəyi dəstəklədiyi haqda güclü hisslərə malikdirlər və on- ların bir qismi geniş xarici siyasət təcrübəsinə malikdirlər. Bir neçə ölkədə, xüsusi- lə də, ABŞ-da 422 , onlar hətta kəşfiyyat materiallarının sifarişçisi və istehlakçıları- dırlar. Beləliklə,parlament nəzarət komitələrinin qapalı iclaslarında ikinci rəy də tə- min edilə bilir. Ölkə üçün baha başa gələn və təhlükəli həssas məsələlərdə ikinci rəy həyati məna daşıyır. Nəzarət komitələrinin işlərinin digər cəhəti ondan ibarətdir ki, parlament üzvləri debatlar,dinləmələr və hesabatlar vasitəsilə kəşfiyyat xidmətini daha da şəffaf edə bilər və beləliklə ictimaiyyət üçün daha da görünən edə bilərlər 423 . Komitələrin ic- laslarının gizli olmasına baxmayaraq,illik hesabatlar hesabına məlumatların çoxu ictimaiyyətə açıqlanır.İctimai dəstək, kəşfiyyat məsələləri açıq və maarifləndirmə yolu ilə müzakirə olunduqda qazanılır və o da öz növbəsində əhəmiyyətli dərəcədə aşkarlıq və şəffaflıq tələb edir.Açıqlıq harda olursa olsun dəstəklənməlidir. La- kin,ictimaiyyətə açıqlanmalı olan hər şey, mütləq, vəziyyətdən asılı olaraq edi- lir.Komitələrin rolu,təhlükəsizlik və azadlıqlar arasında tarazlıq yaratmaqdır və eh- tiyat tədbirləri görmək lazımdır ki, açıqlanan məlumatlar kəşfiyyat orqanlarının öz vəzifələrini yerinə yetirməsinə zərər vurmasın. Digər tərəfdən,milli təhlükəsizlik məqsədləri üçün tələb olunan məlumatlar yüksək dərəcədə özəldir və həmişə əvvəl- cədən açıqlana bilməz və ya ictimai müzakirəyə çıxarıla bilməz. Kəşfiyyat xidmət- ləri həm də kiçik detallara qədər nəzarət edilə bilməz,çünki bu halda operativ məh-
420 The ability to monitor adherence to treaty provisions can be a mission for intelligence. 421 Lowenthal. op. cit. pp. 155-173. 422 McCullough, James. Spring 1998. Commentary on ‘Congress as a User of Intelligence’. Studies in Intelligence. pp-71-74. At: http://www.cia.gov/csi/studies/spring98/mccullou. html . And: Snider, Britt L. Spring 1998. Sharing Secrets with Lawmakers: Congress as a User of Intelligence. Studies in Intelligence. At: http://www.cia.gov/csi/studies/spring 98/ Congress.html Also: Glennon, Michael J. 1998. Congressional Access to Classified Information. Berkeley Journal of International Law. Vol. 16, no. 1; pp. 126-137. 423
Gill, Peter. January 2003. Democratic and Parliamentary Accountability of Intelligence Services after September 11 th . DCAF Working Paper No. 103. At: http://www.dcaf.ch/ publications/Working_Papers/103.pdf
414
suldarlığa mane olunur. Ona görə də, bir çox ölkələrdə açıqlığı əldə etmək asan ol- mamışdır. Bir sahə kimi,kəşfiyyat həmişə məxviliyə və istisnalılığa can atır. Müva- fiq məlumatların verilməsi çox zaman milli təhlükəsizlik səbəbləri üzündən məh- dudlaşdırılır və açıq debatların keçirilməsi isə bu məsələnin daha yaxşı olaraq peşə- karlara buraxılması ilə izah edilib məhdudlaşdırılır. Milli təhlükəsizlik səbəblərin- dən istifadə edərək,məlumatların məhdudlaşdırılması davam edəcək,lakin bu So- yuq Müharibə dövründə olduğundan daha az və az bəraətlə ediləcək. Bundan əla- və,daha çox şəffaflıq, kəşfiyyat xidmətləri üçün məsul olan nazirləri suallandır- maqla da əldə edilə bilər. Parlament,digər tərəfdən,kəşfiyyat xidmətləri ilə geniş ictimaiyyət arasında kör- pü yaratmaq baxımından rol oynaya bilər 424
. Kəşfiyyat nəzarəti komitəsinin səla- hiyyəti, kəşfiyyat xidmətlərinin öz tapşırıqlarını düzgün yerinə yetirmələri üçün da- imi xatırlamadır və digər komitələrin üzvlərini əmin etməkdir ki, kəşfiyyat xidmət- ləri özbaşına deyillər.Kəşfiyyatın təbiəti ictimaiyyətə çatdırıla bilən məlumatları məhdudlaşdırır. İctimaiyyətin nümayəndələri kimi,parlament nəzarət komitələrinin gizli informasiyalara çıxışı olmalıdır. Beləliklə, onların hesabat üçün sorğu vermə- yə,dinləmələr keçirməyə və çatişmazlıqlar və pozuntularla bağlı təhqiqat aparmağa hüquqları olmalıdır. Ümumi qayda oalraq,kəşfiyyat xidmətləri prezident və ya baş nazir tərəfindən müəyyən edilmiş prosedurlar və həmçinin,icra,qanunverici və məhkəmə orqanları tərəfindən təsdiq olunmuş qanunlara riayət edərək öz mənbələ- rini və metodlarını açıqlanmadan qorumalıdırlar:
• Nəzarət komitələrini öz kəşfiyyat fəaliyyətləri və o cümlədən,göz- lənilən kəşfiyyat fəəaliyyətləri barədə tam və daimi olaraq məlumatlandır- malıdırlar. • Müraciət olarsa,nəzarət komitələrini istənilən məlumatla və ya xid- mətlərin əlində olan və ya nəzarətində olan sənədlərlə təmin etməlidirlər. • Qeyri-qanuni və ya uyğunsuz kəşfiyyat fəaliyyətləri ilə bağlı və edilən və ya planlaşdırılan düzəltmələr haqqında vaxtlı- vaxtında nəzarət komissiyalarına hesabat verməlidirlər.
Öz tapşırıqlarını yerinə yetirmək iqtidarında olmaları üçün,parlament nəzarət komitələrinin üzvləri həm kəşfiyyat xidmətlərinin,həm də ictimaiyyətin inamını qa- zanmalıdırlar. İdeal olaraq, parlament komitələri,nəzarət funksiyalarına icra struk- rurlarının tərkibində olan nəzarət və nəzərdən keçirmə orqanlarından fərqli, yeni
424 Born, Hans. May 2002. Democratic and Parliamentary Oversight of the Intelligence Services: Best Practices and Procedures. DCAF Working Paper No. 20. At: http://www. dcaf.ch/publications/Working_Papers/20.pdf
415
perspektiv gətirməlidirlər. 425
Daha sonra,nəzarət, yüklənmiş və müdaxiləedici ol- malı deyil, belə oduqda kəşfiyyat əməliyyatlarının keçirilməsinə mənfi təsir olur. Bir tərəfdən də,qanunverici nəzarət çox zaman icra orqanlarının qərarlarının kiçik detalları ilə məşğul olmağa can atdığından,parlament nəzarət komitələri kəşfiyyat xidmətlərinə hər hansı təhqiqat aparmaq və ya müəyyən hadisələrlə bağlı tədbirlər görmək göstərişi vermək səlahiyyətində olmamalıdırlar. Kimləri,hansı qrupları,ha- disələri və fəaliyyətləri təhqiqat etmək icra qollarının qərarları olmalıdır. Digər tə- rəfdən,komitələr siyasi orqanlar olduğundan 426 ,siyasi məqsədəuyğunluğa və siyasi təsirlərə uyğun şəkildə hərəkət edirlər. Ona görə də, parlament üzvləri böhranlı hal- larda fövqaladə əks-cavab tədbirlərindən çəkinməlidirlər və kəşfiyyat xidmətləri öz diqqətlərini tapşırıqların yerinə yetirilməsində saxlamalıdırlar və komitələr tərəfin- dən yeni tapşırıqlar dalınca sürüklənməməlidirlər. Qanunverici nəzarətin digər önəmli tərəfi,bir tərəfdən,müstəqillik ilə tənqid ara- sında tarazlıq yaratmaq və digər tərəfdən,komitələrlə kəşfiyyat xidmətləri arasında işgüzar münasibətin saxlanmasıdır. Kəşfiyyat hökümət fəaliyyətinin yeganə sahələ- rindən biridir ki, orada tətbiq edilən qanun və siyasət çərçivəsində risk etmək və yenilkiçi düşüncə təşviq edilməlidir. Bu elə sahədir ki, o ağırlıqlı olaraq peşəkar düşüncəyə və kəşfiyyatçıların parlaqlığına söykənir. Bu sahə həm də başqa idarələ- rin,xarici dövlətlərin və fərdlərin əməkdaşlığından da asılıdır. Nəzarət komitələri- nin gördüyü iş, sorğu və ya təhqiqat şərtlərindən asılı olmayaraq təsirə malikdir. Komitələr özlərinin apardığı nəzarətin təsirli olduğunu nümayiş etdirməyə can at- dıqları halda,onların kəşfiyyat xidmətləri haqqında bəyanat və addımlarının ictima- iyyətin düşüncəsini təhrif edə biləcəyi təhlükəsi haqda, potensial mənbələr,əmək- daşlıq edən idarələr,xarici xidmətlər və hökümətlər arasında pis təəssürat yaradaca- ğı haqda və kəşfiyyatçıları mənəvi cəhətdən sarsıdacağı haqda, xəbərdar olmalıdır- lar. Ona görə də, qanunverici nəzarət siyasi tərəf tutmamalı və ehtiyatlı olmalı və dinləmələr ədalətli olmalıdır.Nəzarət komitələri rəqib kimi yox,hər şeyi bilmək is- təyən kimi davranmalıdır. Və onlar nəzarət dairəsini, kəşfiyyat xidmətlərindən kə- nara, kəşfiyyatın istehlakçılarına qədər uzatmalıdırlar. İnam artdıqca,məlumatlara çıxış da artacaq. Təbii, hər zaman sızma təhlükəsi vardır 427
. Digər tərəfdən,təcrübə göstərir ki,əgər komitə üzvlərinə inam olsa, kəş-
425
and practices. 2003. Handbook for parliamentarians, No. 5. Born, Hans, ed. and Lead Author. Geneva/Belgrade: Goragraf; 190 pp. Available at
http://www.dcaf.ch/oversight/proj_english.cfm?navsub1=12&navsub2=3&nav1=3 426
Ott, Marvin C. Spring 2003. Partisanship and the Decline of Intelligence Oversight. International Journal of Intelligence and Counterintelligence. Vol. 16, no. 1; pp. 69-94.
427 Hyde, Henry J. 1988. Leaks and Congressional Oversight. American Intelligence Journal. Vol. 9, no. 1; pp. 24-27.
416
fiyyat xidmətlərinin üzvləri də onlarla səmimi və acıq olacaqlar. Ona görə də, nəza- rətə mandatı olan komitə üzvləri anlamalıdırlar ki,onlara həssas məlumatlar etibar edilə bilər və onlar geniş,fokuslanmış və dəqiq(heç bir halda ölkənin milli təhlükə- sizliyini təhlükə altına qoymayan), hesabatlar hazırlaya bilərlər. Parlament və həm- çinin,sorğu komissiyasının icra orqanları ilə bağlı nəzarətinin təbiətinin ümumilik- də mənfi olmasına baxmayaraq 428 ,parlament nəzarəti ictimaiyyətə vəziyyətin ta- razlaşdırılmış şəklini çatdırmalıdır,harada müsbət nə varsa o da göstərilməlidir və kəşfiyyat xidmətlərinin fəaliyyətləri qeyri-dəqiq təsvir edildiyi yerlərdə və ya onla- rın dürüstlüyü ədalətsiz olaraq iftiraya məruz qaldıqda onları müdafiə etməlidirlər. Kəşfiyyat xidmətləri özlərini etibarlı olaraq müdafiə edə bilməzlər 429 . Eyni zaman- da,komitələr kəşfiyyat xidmətlərinin müdafiəçisi kimi çıxış etməkdən çəkinməlidir- lər.
İş bacarığı məsələsi daha mürəkkəbdir. Təbiətinə görə, kəşfiyyat unikal keyfiy- yətlərlə idarə olunur və kənar adamlar tərəfindən asan başa düşülmür. Bir çox par- lamentarlar üçün,kəşfiyyat nəzarəti komitəsinin üzvü olmaq cəlbedici deyil,çünki burada üzvlük ictimai ad üçün az imkanlar yaradır. Başqaları “müəyyən mənada daha böyük məsuliyyətlər və beləliklə, böyük risklər götürməkdən” qorxurlar 430
. Onların qorxuları, əməliyyatlara razılıq verməklə uğursuzluq ehtimalı ilə və ya ye- ni kəşfiyyat skandalı yaranarsa,onlar da bərabər surətdə günahlandırıla bilərlər qor- xusu ilə dəyişir 431 .
edir. Onların məruz qaldıqları təzyiqlər və məsuliyyətlər ona gətirir ki, çox az par- lamentarın real kəşfiyyat təcrübəsi qazanmaq üçün zəruru vaxtları qalır. Əgər üz- vlər müəyyən vaxt üçün təyin olunublarsa, o zaman onlar bu mürəkkəb sahəni öy- rənməyə başladıqları zaman başqa komitəyə dəyişilirlər. Öz üzvlük dövrünün məh-
428
Bax: The 9/11 Commission Report. Final Report of the National Commission on Terrorist Attacks upon the United States. 2004. New York, London: Norton & Company. Or: Commission on the Intelligence Capabilities of the United States Regarding Weapons of Mass Destruction. Report to the President. 31 March 2005. At: http://www.wmd.gov/report /report.html
429 Parlament nəzarəti üzrə Fransa yanaşmasının bir elementiI …il est nécessaire de prévoir des dispositifs de protection, non seulement des informations vitales pour la sûreté de l’Etat, mais aussi des hommes qui les servent dans des conditions difficiles, voire dangereuses ….Les services ont par ailleurs besoin de reconnaissance, il faut les valoriser… See: Denécé, Eric. Mars 2001. Le contrôle parlementaire des services de renseignement. Interview d’Arthur Paecht, député du Var, vice- président de la Commission de la Défense et des Forces armées à l’Assemblée nationale. Paris: L’Harmattan. Renseignement & Opérations Spéciales, No. 7 ; p. 24. 430
Haering, Barbara. 2002. Investigating the Strategic Intelligence Service of Switzerland. Experiences of a Parliamentarian. Paper presented at the Workshop on Democratic and Parliamentary Oversight of Intelligence Services, 3 rd –5
October 2002, organized by the Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces. p. 6. 431 Lowenthal, op.cit. pp. 167-169. 417
dud olduğunu bilərək,bir çoxları öz vaxtlarını başqa komitələrə sərf edirlər. Nəticə- də,komitələrin effektivliyini zəiflədən təcrübə və ardıcıllıq itir. Ona görə də, bir çox ölkələr komitə üzvlüyünü müəyyən edilmiş müddətə bağlamır və yeni üzvləri komitələrdə yer boşaldığı hallarda qəbul edirlər. Kəşfiyyat nəzarəti komitələrində daha çox parlamentarın üzv olması,kəşfiyyat xidmətinin missiyasının hər iki pala- tanın parlamentarları tərəfindən daha yaxşı başa düşüləcəyi inancı ilə dəyişən üsul- lu komitələrə üstünlük verən ölkələrdə, kəşfiyyata daha çox çıxışı olan araşdırıcıla- rın və yüksək ixtisaslı aparat işçilərinin köməyinə arxalanmağa üstünlük verirlər. Hansı üstünlüyün olmasına baxmayaraq: siyasi müxalifətin nəzarətdə iştirak hüqu- qunın əsasları müəyyən edilməklə, komitəyə üzvlük, uyğun siyasi partiya tərəfin- dən yox, hər iki palatanın rəhbərliyi tərəfindən müəyyən edilməsi düzgün qaydadır. Təyinatdan öncə,onların həyat yolunun öyrənilməsi yoxlaması olmalıdır və onlar məxviliyi qorumaq haqqında and içməlidirlər 432
. Təcrübələr göstərir ki,zaman keçdikcə,kəşfiyyat xidmətləri komitələrin nə istə- diklərini anlayır və komitələr də,xidmətləri nələrin narahat etdiyini anlayır və onla- rı qəbul etməyə hazır olurlar. Nəzarətin tərəfdarları azadlıqları qorumaq üçün eti- barlı təminatlar istəyirlər; onların tənqidçiləri isə ölkəni daxildə və xaricdə düşmən- lərdən qorumaq üçün daha təsirli məxvi əməliyyatlar keçirmək istəyirlər. Çətinlik bu cür aydın nəticədən irəli gəlir: müasir demokratik ölkə həm mülki azadlıqları is- təyir və ona layiqdir, həm də xarici təhlükələrdən qorunmalıdır. Ona görə də hökü- mətin bu çətin sahəsində hakimiyyət bölgüsü üçün düzgün düstur axtarılır,ancaq tam düsturun mövcud olmadığı məlumdur və nəzakət ruhunda parlament,icra və məhkəmə sistemi təhlükəsizlik və azadlıqların nəzərə alındığı modus vivendi (mü- vəqqəti saziş)üçün axtarışı davam etdirəcəklər.
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|