10. Ishlab chiqarish xarajatlari reja

O`sib boruvchi chekli xarajat. Konradning chekli xarajatlar u ishlab chiqargan mahsulot soniga qarab ortadi. Bu kamayib borayotgan chekli mahsulotlar narxida aks etadi. Konrad oz miqdorda qahva ishlab chiqarsa, uning ishchilari oz bo’ladi va uning ko’p stanoklari ishlatilmaydi. Chunki u mazkur ishlatilmayotgan resusrlarni osongina muomalaga kirita oladi, qo’shimcha ishchining ehtiyojsiz mahsuloti ko’p va qo’shimcha qahvaning narxi past. Aksincha Konrad ko’p qahva ishlab chiqarganda uning do’koni ishchilar bilan to’ladi va uning barcha stanoklari to’laligicha ishlatiladi. Konrad ishchilar qo’shish orqali ko’p qahva ishlab chiqara oladi, lekin bu ishchilar shovqinli olomon ichida ishlashiga va stanoklarni ishlatish uchun kutib qolishiga to’g’ri kelishi mumkin. Shuning uchun, qachonki, ishlab chiqarilgan qahva miqdori yuqori bo’lganda, qo’shimcha ishchining ahamiyatsiz mahsuloti oz bo’ladi va qo’shimcha piyola qahvaning narxi baland bo’ladi.

U-shaklidagi o`rtacha umumiy xarajat. 4-chizmada ko’rsatilganidek Konradning o’rtacha umumiy xarajat ko’rsatkichi “U” shaklda. Nega bunday ekanini tushuninsh uchun o’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajat yig’indisiga tengligini yodda tutish kerak. O’rtacha o’zgarmas xarajat doim ishlab chiqarish ortishi bilan pasayadi, chunki bu xarajat ko’plab sohalarga yoyiladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat esa ishlab chiqarish ortishi bilan ortadi.

• 
  U-shaklidagi o`rtacha umumiy xarajat. 4-chizmada ko’rsatilganidek Konradning o’rtacha umumiy xarajat ko’rsatkichi “U” shaklda. Nega bunday ekanini tushuninsh uchun o’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajat yig’indisiga tengligini yodda tutish kerak. O’rtacha o’zgarmas xarajat doim ishlab chiqarish ortishi bilan pasayadi, chunki bu xarajat ko’plab sohalarga yoyiladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat esa ishlab chiqarish ortishi bilan ortadi.
  
• 
  O’rtacha umumiy xarajat o’rtacha o’zgarmas va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatninng holatini aks ettiradi. Ishlab chiqarishning juda past darajalarida, misol uchun har soatda 1 yoki 2 piyola qahva bo’lsa, o’rtacha umumiy xarajat juda baland bo’ladi. O’rtacha o’zgaruvchan xarajat past bo’lishiga qaramay, o’rtacha o’zgarmas xarajat baland, chunki o’zgarmas xarajat faqat bir qancha birlikka orttiriladi. Ishlab chiqarish o’sishi bilan o’zgarmas xarajat oshadi. O’rtacha o’zgarmas xarajat dastavval keskin darajada, keyinroq esa sekinlik bilan pasayadi.