16-mavzu. O‘qituvchining tarbiya texnologiyalari asosida faoliyat olib borishi. Reja

Tarbiyalanadigan holatlar - bu o`qituvni tomonidan ziddiyatli holatlarda mustaqil tarzda amalga oshiriladigan o`kuvchilarda ijobiy fe`l-atvor ko`nikmalarini shakllantiruvchi murakkab vositalardan biridir. Buning uchun tasodifiy ziddiyatli holatlarni modellashtirish, guruxda nizolarni bartaraf etishda foydalanish, muammoni to`g`ri hal qilish yo`llarini tanlash kabi vositalardan foydalaniladi.
Rag`batlantirish - tarbiyalanuvchilarning qizg`in faoliyatga moyillik ko`rsatishga jalb etish maqsadida ma`naviy va moddiy rag`batlantirish usullari va vositalarining yig`indisidir. Mazkur metod tarbiyalanuvchi yoki guruhning ijobiy bahosi, xususiyatlarini ma`kullash va e`tirof etish, xatgi-harakatlari va xulq-atvorining ifodasi sifatida ham qaralishi mumkin. U o`quvchilarning o`z faoliyatidan qoniqishini, o`z kuchiga ishonch hissini, o`z-o`ziga ijobiy baho berishni yuzaga keltiradi, o`quvchilarni axloqiy me`yorlar asosida xulq-atvorini yaxshilashga tomon rag`batlantiradi. Rag`batlantirish vositalariga o`qituvchi va otaonalarning, ta`lim muassasasi xodimlarining maqtovi, minnatdorchiligi, turli mukofotlar, “Faxriy yorliq”lar bilan taqdirlash yoki boshqa modtsiy mukofotlar kiradi. Bunda tarbiyachining so`z bilan maqgovi, minnatdorchshgak bildirishi, imo-ishoralari, mimikasi va baholash muhokamalari, rag`batlantirish vositalari ko`rinishida namoyon bo`ladi. Rag`batlantirish nafaqat natijani, balki faoliyatning sababi va usulini ham ma`qullashni, tarbiyalanuvchilar ijobiy faoliyatini ma`qullashning dalilini emas, balki uning moddiy hissasini qadrlashga o`rgatshshsh tavsiya etadi. Rag’batlantirishni, ayniqsa, kichik yoshdagi maktab o`kuvchilariga va o`zlarining imkoniyatlariga ishonmaydigan o`smirlarga berish talab etiladi. Katta yoshdagi o`quvchilar uchun ham ulardan foydalanish tarbiyaviy samara beradi.
Tanqid asosida o`qituvchi tomonidan tarbiyalanuvchilar shaxsiy sifatlarida namoyon bo`ladigan salbiy odatlariga baho beriladi yoki jamoa faoliyatida ro`y beradigan tasodifiy salbiy hodisalar o`quvchilar bilan taxdil qilinib ko`rib chiqiladi. Bunda, o`qituvchi ma`lum bir maqsadga bog`liq holda tanqidning turli usullarini vaziyatga qarab ko`llaydi. CHunonchi, sinf jamoasida bir shaxsga taalluqli bo`lgan yoki sinf jamoasiga nisbatan tanqid, kamchiliklarni bartaraf etishga undovchi rag`batlantiruvchi tanqid, kutilmagan hodisalarni bayon etuvchi afsusli tanqid, jamoa bilan birgalikda ro`y bergan kamchilik uchun qayg`urish tanqidi, ta`nali tanqid kabilar.