2 – Leksiya. Sherebe tazalaw bo’liminin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

2. Sherebeni bir basqıshlı tazalaw bóliminiń texnologiyalıq sxeması
Sherebeni tazalaw processi tómendegi operaciyalardan turadı: 1) soda eritpesin tayarlaw; 2) qoyıw hák sútin suyıltıw; 3) sherebeni reagentler menen aralastırıw; 4) tazalanǵan sherebeni tındırıw. Bul operaciyalardıń ishinde eń áhmiyetlisi 3 hám 4.
Aldıń qarap ótilgenindey, sherebeniń quramındaǵı Mg²⁺ ionlarınıń muǵdarına baylanıslı reagentlerdi sherebege hár qıylı izbe-izlikte qosıw múmkin. Mg²⁺ ionlarınıń muǵdarı kem bolsa dáslep reagentler aralastırıladı – soda eritpesi kaustifikaciyalanadı, bunnan keyin kaustifikaciyalanǵan soda eritpesi menen sherebege islew beriledi (tásirlestiriledi). Mg²⁺ ionları jeterli dárejede kóp bolsa reagentler hám sherebe birgelikte aralastırıladı.
25-Súwrette sherebeni hák-soda uslında bir basqıshlı tazalawdıń texnologiyalıq sxeması berilgen. Aralastırǵıshqa reagentlerdi hám sherebeni birgelikte kirgiziw arqalı kalcinaciyalanǵan soda bunkerden 5 shnekli azıqlandırǵısh 4 arqalı shnekli eritkishke 3 beriledi, bul jerde ol (soda) jıllılıq almastırǵıshta 8 qızdırılǵan, 7-bachoktan kelip túsiwshi tazalanǵan sherebede hám 6-bachoktan kelip túsiwshi hálsiz suyıqlıqta (kondensatta) eriydi. Natriy xloridiniń eriwsheńligi, quramında atlas (odnoimenıny) Na⁺ ionlarına iye bolǵan, sodanıń qatnasında páseyedi. Tazalanǵan sherebege, NaCl niń qattı fazada shókpege túsiwiniń aldın alıw ushın, tazalanǵan sherebege, NaCl nıń koncentraciyasın páseytiwshi, hálsiz suyıqlıq (kondensat) qosıladı.
6 hám 7-bachoklardıń turaqlı qáddi qalqıtpa regulyator járdeminde uslap turıladı, al reagentler, jetkerip beriw (podacha) regulyatorları járdeminde, dozirovkalanadı. Soda eritpesi eritkishten 3 óz aǵımı astında soda eritpesin jıynawshı ıdısqa 1 ketedi hám ol jerden nasos penen basım beriwshi bachokqa 10 beriledi. Qumnan hám basqa da aralaspalardan tazalanǵan, aktiv CaO niń muǵdarı 200-250 n.ú. bolǵan hák súti bılgawısh penen úskenelengen koncentraciyalı hák sútin saqlaw ıdısına 17 kelip túsedi, ol jerden ólshew ıdısı arqalı aralastırǵısh nawaǵı 15 túsedi, oǵan jetkerip beriw (podacha) regulyatorı arqalı suyıltırıw ushın tazalanǵan sherebe beriledi. Suyıq hák súti 16 ıdıstan mernik arqalı aralastırǵıshqa 11 kelip túsedi, bul jerge basım payda etiwshi bloktan 10 soda eritpesi hám 2-ıdıstan tazalanbaǵan sherebe basım payda etiwshi bachok 9 arqalı beriledi. Aralastırılǵan reagentler ham tazalanbaǵan sherebe aralastırǵıshtan 11 reaktorǵa 12 beriledi, ol jerden suspenziya úzliksiz túrde tındırǵıshqa 13 aǵıp túsedi. Tazalanǵan sherebe tındırǵıshtıń 13 joqarı bóliminen 18 – ıdısqa (tazalanǵan sherebe saqlaw ıdısı) alıp ketiledi hám nasos penen óndiriske beriledi. Shlam tındırǵıshtan 13 shlam jıynaw ıdısına 14 ketedi hám ol jerden shıǵındı taslaw ornına shıǵarıp taslanadı.
Eger sherebeni tazalaw bólimi soda eritpesin aldın-ala kaustifikaciyalaw menen isleytuǵın bolsa, texnologiyalıq sxema qosımsha úskenege – kaustifikatorǵa iye boladı, onda hák súti hám soda eritpesi aldın-ala aralastırıladı. Kaustifikaciyalanǵan soda eritpesi kaustifikatordan aralastırǵıshqa 11 ketedi, ol jerge tazalanbaǵan sherebe de beriledi. Sherebeniń qalǵan jolı ózgerissiz qaladı.
Eki basqıshlı tazalawda hár bir basqısh reaktorǵa hám tındırǵıshqa iye. Birinshi basqıshtıń reaktorına tazalanbaǵan sherebe hám hák súti beriledi. Mg(OH)₂ – shlamı ajıratıp alınǵannan keyin sherebe ekinshi basqısh reaktorına kelip túsedi, ol jerge soda eritpesi beriledi. Ekinshi tındırǵıshtan ótip, CaCO₃ shlamınan ajıratılǵan, tazalanǵan sherebe óndiriske jiberiledi.