XVII–XVIII ƏSRLƏR İNGİLİS FƏLSƏFƏSİ (F.Bekon, T.Hobbs, C.Lokk, C.Berkli, D.Yum)
Məşhur orta əsrlər monaxı Rocers Bekonla eyni familiya daşıyan, XVII əsrin ilk filosoflarından
biri, induktiv elmlərin carcısı
Frensis Bekon yarıpoetik ressenas baxışları Yeni dövr üçün
xarakterik olan metod axtarışı ilə birləşdirirdi. Onu intibah dövrünün sonuncu mütəfəkkiri və Yeni
dövr fəlsəfəsini başlayanalardan biri adlandırmaq olar.
F.Bekon XVII əsr ingilis materializminin banisidir. XIX əsrin ortalarından başlayaraq Bekon və
Şekspirin eyni adam olduğunu ciddi şəkildə sübut edən çoxlu kitablar meydana gəlməyə başladı.
Bu günə qədər də sakitləşməyən bu mübahisələr haqqında mühazirədə məlumat vermək məqsədə
uyğundur.
Bekon insanın özlərindən kənar etməli olduqları dörd növ nöqsanı - dörd növ “bütü” və ya kabusu
fərqləndirir: cins bütü, mağara bütü, bazar bütü, və teatr bütü.
O, cins və mağara bütünü əqlin təbii xassəsinə əsaslanan “anadangəlmə” hesab edir; bazar və teatr
bütü isə fərdi inkişafda qazanılır. Cins bütü - təbiətlə şərtlənən bütün adamlar üçün ümumi olan
maneədir. İnsan təbiət haqqında öz şəxsi xassələrinə oxşar fikir söyləyir. Təbiət haqqında teoloji
baxışlar, müxtəlif arzuların təsiri altında insan hissinin yetkin olmadığından yaranan səhvlər
buradan irəli gəlir. Mağara bütü heç də bütün insanlara deyil, ayrı-ayrı adamların subyektiv
simpatiyalarının, antipatiyalarının, nəyəsə üstünlük vermələrinin nəticəsindən irəli gələn, həm də
yalnız bir qrup adamlara xas olan səhvlərdir. Bazar bütü vasitəsilə adamalar arsındakı ünsiyyətin
nəticəsində yaranmış maneədir. Çox hallarda sözün mənası predmetin mahiyyətinin dərk olunması
əsasında deyil, bu predmet haqqında tamamilə təsadüfü təəssuratlar əsasında müəyyən olunurdu.
Nəhayət, teatr bütü - elmdə yanlış fikirlərin qeyri-tənqidi mənimsənilməsindən irəli gələn
maneələrdir. Onlar əqlin yanlış baxışlara tabe olması nəticəsində yaranır.
