2 I bob. Chiziqlar va vint sirtlari haqida umumiy ma'lumotla
Yüklə 56,01 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mexanik sinf.
- Payvand birikmalar va ularning asosiy turlari
|
Termomexanik sinf.
Bu sinfga kiruvchi usullarning barchasi (elektrokon takt, gaz alangasida qizdirib presslash va boshqalar) da metallarni payvandlash joy lari ajraluvchi issiqlik energiyada qizdirilib, yuqori plastik holatga keltirilib bosim bilan siqib payvandlanadi. Mexanik sinf. Bu sinfga kiruvchi usullarning barchasi (u ltra tovush yordamida, portlovchi moddalarni portlatib, sovuqlayin ishqalab va bos hqalar)da metallarni payvandlash joylari mexanik energiyani issiqlikka aylanishida qizib yuqori plastik holatga keltirilgach bosim bilan siqib payvandlanadi. Payvand birikmalar va ularning asosiy turlari Payvand chok bilan biriktirilgan bir necha elementlar yig’indisiga payvand Birikm adeyiladi. Payvandlash yo’li bilan ajralmaydigan xilmaxil metall konstruktsiyalar tay yorlashda ko’proq uchmauch, ustmaust, burchakli va tavrosimon payvand birikmala r uchraydi.Metallarning turli usullarda texnik talablarga javob bera oladigan darajad a payvandlanish xususiyatigapayvandlanuvchanligi deyiladi. Metallarning payvandlanu vchanligi ularni kimyoviy tarkibiga, strukturasiga, payvandlash usuliga, rejimiga va boshqa ko’rsatkichlarga bog’liq. Odatda, metallarning payvandlanuvchanligini aniq lashda bostirilgan chok puxtaligi payvandlanadigan metall puxtaligiga taqqoslanadi. Agar chokda nuqsonlar (g’ovaklik, darz, toblanish) hollar bo’lmay payvandlanayotgan metallar puxtaligiga yaqin bo’lsa, bunday metallar yaxshi payvandlanuvchan hisobl anadi. Ma’lumki, turli metall konstruksiyalar tayyorlashda asosiy material sifatida po’latlardan foydalaniladi. Aniqlanganki, tarkibida uglerodi 0,25% kam boigan ugle rodli va kamlegirlangan po’latlar barcha payvandlash usullardayaxshi payvandlanadi. O’rtacha uglerodli po’latlarni payvandlashda chokka yondosh zonada toblangan str 28
ndlanuvchanlikka ega bo’ladi. Ko’p uglerodli po’latlar esa yomon payvandlanadi. Aga r bunday po’latlarni payvaridlashga zaruriyat bo’lsa avvalo payvandlanuvchi buyu mlarni gacha qizdirib, payvandlab bo’lingach termik ishlanmog’i kerak. O’rtacha v a ko’p legirlangan po’latlarning issiqlik o’tkazish va issiqlikdan kengayish koeffitsi entini kam uglerodli po’latlardan pastligi payvandlashda o’ta qizib, havoda sovishi da karbidlar hosil bo’lib, qattiqligi ortadi va bu hoi darz ketishiga ham olib kelis hi mumkin. Po’latlarda legirlash elementlarni ortishida payvandlanuvchanligi yomo nlashadi. Shu sababli bu po’latlarni payvandlashda, avval, ma’lum temperaturagach a qizdirib, payvandlab bo’lingach termik ishlovlargaberilishi lozim. Barcha cho’yanlar esa yomon payvandlanadi. Ularda nuqsonlar (darzlar, kemtik joylari, katta g’ovaklikl arva boshqalar) uchraydi. Payvandlashda havoda sovishida chokda va chokka yondo shgan joyi toblangan boiishi natijasida, darz ketishi asosiy qiyinchilikni tug’diradi. Cho’yanlar xilini ko’pligi va xossalarini xilmaxilligi sababli payvandlash usulini to’g’ri tanlash muhimdir. Cho’yan quymalardagi nuqsonlarni payvandlab tiklashda qator us ullar bo’lib, bularning ichida payvandlanuvchi quymani qizdirib payvandlash va qizdir may payvandlash usullaridan foydalaniladi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, chizmachilik faning rivojlanishida SHarq olimlarining buyuk mutafakkirlarining o‘rni beqiyosdir. Yurtimizda yaratilgan qadimiy inshootlar, noyob tasviriy, me’moriy asarlarga maftun bo‘lib qolarkanmiz, shunday yuksak badiyatni bunyod etgan me’mor, musavvir va haykaltaroshlarning san’ati, mahoratidan qalbimizda iftixor xissiyotlari uyg‘onadi. Buyuk vatandoshimiz Muhammad Muso al-Xorazmiy ko‘plab fanlarning rivojlanishiga asos solganlar. Xorazmiy o‘zinig xayoti davomida algebra, astranomiya, geografiya geometriya va boshqa fanlarga ulkan xissa qo‘shgan. Elektr yoy deb elektrod bilan payvandlaniladigan metallar oralig’idagi ionlashgan gaz va bug’ muhitidan o’tib turuvchi kuchli elektr razryadlarigaaytiladi. Yoyni hosi l qilish uchun elektrod uchini payvandlanadigan metall (zagotovka)ga qisqa tutashtir ib darhol uzoqlashtirmoq lozim. 29
Yig’ish chizmalarini unumli tuzish uchun GOST 2.109—79 da
|