2-ma’ruza Mavzu: Tabiatni muhofaza qilishning ilmiy nazariy asoslari

2-ma’ruza
Mavzu: Tabiatni muhofaza qilishning ilmiy nazariy asoslari
Reja:

1. 
   Muhit tushunchasi va uning turlari
   
2. 
   Ekologik omillar tasnifi
   
3. 
   Moslashish, uning ko’rinishi va darajalari
   
4. 
   Ekologik omillarning organizmlarga ta’sir etish qonuniyatlari
   

Tayanch tushunchalar: Muhit, tabiiy va sun’iy muhit, ekologik omillar, biotik omil, abiotik omil, antropogen omil, moslanish, mоrfоlоgik, fiziоlоgik vа хulqiy mоslаshishlаr, optimum, minimum, maksimum, kritik nuqta, abiotik omil, iqlimiy omil, edafik omil, topografik omil, yorug’lik, geliofit, ssilofit, fakultativ geliofit, namlik, gidrofit, gigrofit, mezofit, kserofit, psixrofit, kriofit, harorat,gomoyoterm, poykiloterm, mezoterm, termofil, mezofil, psixrofil, fotoperiodizm

Ekologiyada muhit deb, tirik organizmni o’rab turgan fizik qumrovni e’tiborga olinadi. Aniqroq so`z borganda muhit tevarak atrofdagi o`zaro bog’lanishlardagi shart sharoit ta’sirlar majmuasidir. Odatda tabiiy va sun’iy muhitlar ajratiladi.

Tabiiy muhitni suv,quyosh, shamol, havo, yer o`simlik va hayvonot dunyosi kabi tabiiy omillar majmui tashkil etadi.
Sun’iy muhit inson tomonidan yaratilgan bo`lib insonning mehnat mahsuli yotadi. Tabiiy va sun’iy muhitlar bir biri bilan chambarchas bog’liq. Ularning bog’liqligini ekologik muhit tushunchasi ifodalaydi. Ekologik muhit bo`lib tirik mavjudotlar sub’yekt va ob’yekt ta’sirlar sifatida qatnashib, ta’sirlar esa tevarak atrofni saqlab qolish yoki xavf solish sharoitini keltirib chiqaradi. ekologik muhit o`z navbatida muayyan ekologik tizim hisoblanib uni tabiiy va ijtimoiy iqtisodiy qismlarga ajratish mumkin.
Omil tirik organizmlarga to’g’ridan to’g’ri ta’sir etuvchi muhitning ayrim bir tarkibiy qismidir. Shunday qilib ekologik omillar tirik organizmlar moslashish shart sharoit deb qarash kerak. Ekologik omil juda xilma xil tabiatda omillar tirik organizmlarga bir butun yoki birgalikda ta’sir etadi. Ular ekologik, fiziologik, genetik va boshqalar tarzida ta’sir etadi.