2-mavzu: dnk va rnk turlari, strukturasi, vazifasi va ba’zi xususiyatlari reja
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DNK, RNK tuzilishi va funksiyasi.
|
2-MAVZU: DNK VA RNK TURLARI, STRUKTURASI, VAZIFASI VA BA’ZI XUSUSIYATLARI Reja: 1. DNK va RNK turlari 2. DNK va RNK strukturasi 3. DNK va RNK vazifasi DNK, RNK tuzilishi va funksiyasi. Nukleotidlarning tuzilishi va xususiyatlari Dezoksiribonuklein kislota (DNK) – bu tirik organizmlarning rivojlanishi va faoliyati uchun genetik dasturni saqlash, avloddan avlodga yetkazish va amalga oshirishni ta‘minlaydigan makromolekuladir. DNK molekulasi biologik ma‘lumotlarni nukleotidlar ketma-ketligidan iborat genetik kod shaklida saqlaydi. DNKda har xil turdagi RNK va oqsillarning tuzilishi haqida ma‘lumotlar mavjud. Eukariot hujayralarda – hayvonlar, o‘simliklar va zamburug‘larda DNK xromosomalarning bir qismi sifatida hujayra yadrosida, shuningdek ba‘zi hujayra organoidlarida – mitoxondriya va plastidlarda joylshgan. Prokariot organizmlar – bakteriyalar va arxeylar hujayralarida aylana yoki chiziqli DNK molekulasi, ya‘ni nukleoid deb ataladigan hujayra membranasiga biriktirilgan. Quyi taraqqiy etgan eukariotlar masalan, achitqi zamburug‘ida plazmidlar deb nomlangan kichik, avtonom, asosan aylana shaklidagi DNK molekulalari mavjud. Bundan tashqari, bitta yoki ikki zanjirli DNK molekulalari DNK – tutuvchi viruslarda viruslar genomini hosil qilishi mumkin. Kimyoviy nuqtai nazardan, DNK bu takrorlanadigan bloklar – nukleotidlardan tashkil topgan uzun polimer molekuladir. Har bir nukleotid azotli asos, shakar – dezoksiriboza va fosfat kislota guruhidan iborat. Zanjirdagi nukleotidlar orasidagi bog‘lanishlar dezoksiriboza va fosfat kislota guruhi fosfodiefir bog‘lari orqali hosil bo‘ladi. Aksariyat hollarda bir qatorli DNKni o‘z ichiga olgan ba‘zi viruslar bundan mustasno. DNK makromolekulasidagi azotli asoslar bir-biriga komplementar ikkita zanjir asosida tashkil topgan. Ushbu ikki 1-rasm. Ionlarning kontsentratsiyasi va molekulaning nukleotid tarkibiga qarab, tirik organizmlarda DNKning ikki karra spirali turli shakllarda mavjud. Rasmda A , B ÁÁo‘ralgan. Umuman olganda, DNK molekulasining tuzilishi an‘anaviy ―qo‘sh spiral shaklida tan olingan, lekin, ushbu ko‘rinish noto‘g‘ri nomlangan bo‘lib, aslida ikkita vint shaklidagi nomlanish to‘g‘ri hisoblanadi. Spiral o‘ng tarafga og‘gan bo‘lsa, DNKning A- va B shakllari, chap tarafga og‘gan bo‘lsa, DNKning Z-shakli deb ataladi (1-rasm). Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|