2-Mavzu so’zlarning shakl va ma`no munosabatiga ko’ra turlari reja

Olmani 
so’ndi nigorim-ol! dedi... 
Tig’i ishqing yorasidnr butmagan 
Dardini qar kimga aytib butmagan 
Xajr 
sahrosida oqim o’tidan 
Onda gul yoxud giyoxi butmagan 
Yo rab, ul shaxdu shakar, yo labdurur... 
Shuningdek, nazm utasi Uvaysiy "aylanay" 
so’zi vositasida ajoyib so’z o’yini yarata 
olgan: 
Dilrabo, 
o’ltir boshingdan aylanay, 
Pandim ol, 
o’lsam so’ngogim ayla nay. 
Omonim va 
ko’p ma’noli so’zlar orasida ma’lum o’xshashlik va farkdar bor. Bu ikki 
xodisa quyidagi tomonlari bilan 
o’xshash: 
o 
Ko’rinishda 
bitta shaklga ega 
bo’ladi. 2. Shu bitta shaklga 
boglanuvchi birdan ortik leksik ma’no bo’ladi. 
Farqi: 1 .Polisemantik 
so’zlar ma’no jihetdan o’zaro boglangan bo’ladi. Omonimlarda 
bunday xususiyat 
yo’q. 
o Polisemantik 
so’zlar ma’nosi bir so’zning til taraqqiyoti qonunlariga 
muvofiq 
yangi nozikliklari bilan boyishning natij«sidir. Omonimlar bir 
necha 
mustaqil so’zlarning tasodifan birlashishidan iboratdir. 
o Omonimlardan 
so’z yasalganda, ma’no tafovutlariga ko’ra so’z 
yasalishning boshqa-boshqa turlari bunyodga keladi: tut-tutzor, 'tutchi; 
tut-tutqin, tutqinlik. Polisemantik 
so’zlarning yasalishi qar qanday 
vaziyatda ham bir 
so’z turkumi doirasida bo’ladi. 
o 
O’zbek tilida omonim so’zlar mikdori cheklangan. (ikki, uch, to’rt so’z 
doirasida). Polisemantik 
so’zlarning ma’no mikdori cheklanmagandir. 
PARONIMIYA 
Paronim grekcha yonidzgi - nom demak. 
Leksik ma’noga ko’ra o’zaro aloqador bo’lmagan ikki so’zning talaffuzda o’zaro 
o’xshashligiga paronimlar deyiladi: yoriq-yorug’, qurt-qurut, quyilmok-quyulmoq, burch-
burj, fakt-pakt. 

---

Paronimlar o’zicha mustak,il huquqli bo’lib.bir-biriga bo’ysunmagan, bir-biriga 
aloqasiz ma’nЈiy tizimga ega bo’ladi. 
Paronimlar 
quyidagi yo’llar bilan paydo bo’ladi: 
t-
Turli o’zakdan bir xil qo’shimcha vositasida so’z yasash natijasida: yon-yoq; 
yonilg’i, yoqilg’i, yol-yor; yolqin-yorqin. 
2 
So’z o’zlashtirish natijasida: o’zbekcha aro va forscha -tojikcha oro, o’zbekcha 
burch va arabcha burj kabi. 
3. Leksik 
varinatning buzilishi: yarokdi, yarog’li 
Paronim komponent talaffuz 
jihatdan o’zaro o’xshash bo’lganligi uchun, ulardan 
badiiy adabiyotda kofiya sifatida keng 
foydalaniladi. Bog’ sizniki. Uzumini yeysiz. Keyin 
"o’zim yeyapman": deb yuraverasiz (Mahsum askiyabozdan). Bunday so’z o’yini 
paronomaziya atamasi bilan ataladi. Bu uslubiy figuradan komik ffekt yaraksh uchun 
foydalaniladi.