2-mavzu. Sportning nazariy asoslari. Reja: Sportchini tayyorlash tizimi

Jismoniy mashqlar tasnifi. Tanlashga qulay bo‘lishi uchun jismoniy mashqlar 
o‘zlarining butun bir guruxiga xos bo‘lgan umumiy belgilarga ko‘ra tasniflanadi.
a) mashqlarning anatomik belgilariga ko‘ra tasnifi:
- qo‘l mushaklari va yelka, bel uchun; 
- tana va bo‘yin mushaklari uchun; 
- oyoq va tos mushaklari uchun. 
Bu guruhlar bajarilishiga qarab yanada mayda guruhlarga bo‘linadi. Masalan, qo‘l 
kaftlari, boldir mushaklari, tirsak bo‘g‘imlari va boshqalar.
b) Jismoniy sifatlarni rivojlantirish ahamiyati bo‘yicha: 
- kuch (tortilish, qo‘lni bukib yozish, og‘irlik ko‘tarish); 
- tezkorlik (shiddati); 
- tezkor - kuchlilik (sakrash, uloqtirish);
- chidamlilik; 
- yegiluvchanlik; 
- harakat murakkabligi (koordinasiya).
v) Mashqlarning tuzilish belgilari bo‘yicha: 
- siklik turdagi mashqlar; 
- asiklik turdagi mashqlar; 
- aralash turdagi mashqlar.
g) Sport mutaxasisligi va ta’lim vazifalari bo‘yicha: 
- umumiy rivojlantirish, sog‘ligini mustaxkamlash, umuman har tomonlama jismoniy 
tayyorgarlik; 
- maxsus jismoniy sifatlarni (kuch, tezkorlik, chidamlilik, harakat murakkabligi, yegiluvchanlik); 
- yaqinlashtiruvchi mashqlarni o‘rganish va takomillashtirish uchun; 
- asosiy sportchi ixtisoslashgan predmeti yoki o‘quv dasturidagi ta’lim vazifalari. 
Siklik turdagi mashqlar: 
Davom yetishi 
-yuqori yenergiya talab qiladigan mashqlar 
20 son.dan 180 zarb.daq 
-o‘ta yuqori yenergiya talab qiladigan mashqlar 
20 son.dan 160-179 zarb. daq 
-katta yenergiya talab qiladigan mashqlar
5 daq. 30 daq140- 159 zarb .daq 
- me’yoriy yenergiya talab qiladigan mashqlar 
300 daq. Ortiq 129- 139 zarb. daq 
Asiklik turdagi mashqlar 
Yuklamaning jadalligini quyidagicha aniqlash mumkin: 
-ma’lum bir vaqtda bajarilgan mashqlar soni. 
Masalan gimnastikadan 1 daq. davomida bajarilgan qismlar miqdori; 
-ma’lum bir sportchi va ubajarayotgan mashqlar uchun yeng ko‘p kuch sarflash munosabati bilan 
foizlar o‘lchovida (uloqtirish, og‘ir atletika); 
-yuqori yenergiya 90-100 % 
-yeng yuqori yenergiya talab qiluvchi 80-90% 
-katta yenergiya talab qiluvchi 70-80% 
-me’yoriy yenergiya talab qiluvchi 60-70% 

---