2-modul: Metallar strukturasi. Rеja

Mikrostrukturali
analiz usuli – bu yuzani nurli mikraskop yordamida o‘rganishdir. Yuza 50-2000 
marta kattalashtiriladi. 0,2 mkm o‘lchamida bo‘lgan struktura elementlarini 
ko‘rsatiladi.
Mikrostruktura usuli yorug‘likni yuzaga borib urilib qaytishiga asoslangani 
uchun namunalar-mikroshliflar yuzalari sayqallangan («palirovka» qilingan) 
yaltiroq bo‘lishi kerak. Mikro-darzlar va metall emas qo‘shimchalar kuzatiladi.
Yuza reaktivlar bilan xurushlanadi-ishlanadi, qotishma tarkibiga qarab. har 
xil fazalar har xil xurushlanadi va har xil ranglanadi. Zarrachalarni formalarini, 
o‘lchamlarini va yo‘nalishini – tutgan o‘rnini; ma’lum fazalarni hamda struktura 
tashkil etuvchilarni namoyon qilish mumkin. 
Birlamchi kristallanish jarayoni mexanizmi va qonuniyati 
Jismlar to‘rtta agregat holatda bo‘lishi mumkin: qattiq, suyuq, gaz, plazma. 
Jism bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishi mumkin, agar ikkinchi holat sharoitida 
yangi holat ko‘proq turg‘un (barqaror) bo‘lsa. Tashqi sharoit o‘zgarishi bilan erkin 
energiya murakkab qonuniyat bo‘yiga o‘zgaradi; suyuq va kristallik holat uchun 
har xil. Suyuq va qattiq holat erkin energiyalarning harorat ta’sirida o‘zgarishi 
rasm da ko‘rsatilgan. 
Rasm 2 Erkin energiyaning haroratga qarab o‘zgarishi. 
Termodinamikaning ikkinchi qonuniga binoan har qanday faza o‘zgarishi 
vaqtida sistemaning erkin energiyasi kamayadi, ya’ni sistema erkin energiyasi 
katta bo‘lgan beqaror holatdan erkin energiyasi kichik bo‘lgan barqaror holatga 
o‘tishga intiladi.

---

Erkin energiya 
F 
harfi bilan belgilanadi:
S
T
U
F



bu yerda: U – sistemaning ichki energiyasi 
T – absalyut harorat 
S – entropiya. 
Yuqoridagi grafikda suyuq va qattiq fazalar erkin energiyasining haroratga 
qarab o‘zgarish grafigi erkin energiya – harorat koordinatalarida ko‘rsatilgan. Bu 
diagrammada 1 - egri chiziq suyuq faza erkin energiyasini o‘zgarishini, 2 – chiziq 
esa qattiq faza erkin energiyasini o‘zgarishini ko‘rsatadi. Ts haroratda suyuq va 
qattiq faza erkin energiyalari barobar (F suyuq faza=F qattiq faza) bo‘ladi. Shuning 
uchun