2-modul. Taraqqiyotning “O„zbek modeli” va uning o„ziga xos xususiyatlari
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
berilmoqda. Mazkur yangilik mamlakatimiz parlamentining roli va ta‘sirini kuchaytirish orqali davlat hokimiyati tizimida о‗zaro bir-birini tiyish va muvozanat saqlash prinsipining yanada samarali amalga oshirilishini ta‘minlashda muhim о‗rin tutadi. О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 80-moddasi 6-bandiga kiritilgan normaga muvofiq, О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatiga О‗zbekiston Respublikasi Prezidentining О‗zbekiston Respublikasi Hisob palatasi raisini tayinlash tо‗g‗risidagi farmonini tasdiqlash huquqi berilmoqda. Shunga muvofiq holda, Konstitusiyamiz 93-moddasining 12-bandidagi ―О‗zbekiston Respublikasi Bosh prokurori va‖ degan sо‗zlardan keyin ―uning о‗rinbosarlari‖ degan sо‗zlar chiqarilib, ularning о‗rniga ―Hisob palatasi raisini‖ degan sо‗zlar bilan tо‗ldirildi. О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti vakolatlari mustahkamlangan Konstitusiyamizning 93-moddasi 8-bandidan ―ijro etuvchi hokimiyat devonini tuzadi va unga rahbarlik qiladi‖ degan sо‗zlarni chiqarish yuzasidan kiritilgan о‗zgartish ham muhim ahamiyatga ega. Bugungi kunda Konstitusiyamizning 89- moddasiga kо‗ra, ―О‗zbekiston Respublikasining Prezidenti davlat boshlig‗idir va davlat hokimiyati organlarining kelishilgan holda faoliyat yuritishini hamda hamkorligini ta‘minlaydi‖. Shu nuqtai nazardan, Bosh vazirning Vazirlar Mahkamasi faoliyatini tashkil etishi, unga rahbarlik qilishi va uning ishi samaradorligi uchun shaxsan javob berishi, davlat boshlig‗i bо‗lgan Prezident, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlar о‗rtasidagi vakolatlarning yanada mutanosib taqsimlanishini ta‘minlash uchun zarur shart-sharoitlarni yuzaga keltirish asnosida ham Asosiy Qonunimizdan ushbu norma chiqarildi. Kiritilgan yana bir muhim о‗zgartish О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi 93-moddasining 15-bandini ―viloyatlar hokimlarini hamda Toshkent shahar hokimini qonunga muvofiq tayinlaydi hamda lavozimidan ozod etadi‖ degan sо‗zlardan oldin ―О‗zbekiston Respublikasi Bosh vazirining taqdimiga binoan‖ degan sо‗zlar bilan tо‗ldirish borasida. Ushbu normaning kiritilishi, avvalo, davlat boshqaruvini yanada liberallashtirish bо‗yicha amalga oshirilayotgan izchil islohotlar bilan bog‗liq. Qonundan о‗rin olgan normalardan biri О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi 93-moddasining 16-bandini О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti ―О‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi majlislarida raislik qilishga haqli‖ degan sо‗zlar bilan tо‗ldirishga oid. Kiritilgan mazkur norma davlat boshlig‗i 18 sifatida mamlakat Prezidentining davlat va jamiyat hayotining ijtimoiy-iqtisodiy hamda siyosiy ahamiyatga ega masalalar yuzasidan о‗tkaziladigan Vazirlar Mahkamasi majlislarida ishtirok etish huquqini mustahkamlaydi. Zero, О‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlislari mamlakat ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy hayotining eng muhim masalalari yuzasidan о‗tkaziladi. Shuningdek, davlat boshqaruvining, xо‗jalik va ijtimoiy-madaniy qurilishning eng muhim masalalari ham Vazirlar Mahkamasining majlislarida hal etiladi. Qonunga muvofiq, О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 96-moddasi yangi tahrirda bayon etildi. Unga kо‗ra, О‗zbekiston Respublikasining amaldagi Prezidenti о‗z vazifalarini bajara olmaydigan holatlarda uning vazifa va vakolatlari vaqtincha О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining zimmasiga yuklatiladi, bunda uch oy muddat ichida, ―О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi tо‗g‗risida‖gi Qonunga tо‗liq muvofiq holda mamlakat Prezidenti saylovi о‗tkaziladi. Ta‘kidlash joizki, mamlakat Prezidenti turli sabablarga kо‗ra о‗z vazifasini bajara olmaydigan vaziyat yuzaga kelgan taqdirda noaniqlikka, ushbu moddani turlicha talqin etishga yо‗l qо‗ymaslik maqsadida mazkur moddaning yangi tahriri berildi. О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 98-moddasiga kiritilgan qо‗shimchalarga muvofiq demokratik tartib-qoidalarga javob beradigan yangi konstitusiyaviy qoida joriy etildi. Unga kо‗ra, О‗zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodi О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga saylovda eng kо‗p deputatlik о‗rinlarini olgan siyosiy partiya yoki teng miqdordagi eng kо‗p deputatlik о‗rinlarini qо‗lga kiritgan bir necha siyosiy partiya tomonidan taklif etiladi. Ushbu qо‗shimchalarning kiritilishi tarixiy ahamiyatga ega bо‗lib, mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada rivojlantirish, huquqiy demokratik davlat va ochiq fuqarolik jamiyati qurishda yangi bosqichning boshlanishi hisoblanadi. Konstitusiyaga kiritilgan yana bir muhim о‗zgartirish О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish huquqining berilishi bilan bog‗liq. Xususan, О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 98-moddasida belgilanishicha, О‗zbekiston Respublikasi Bosh vaziri va О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi о‗rtasida doimiy ziddiyatlar kelib chiqqan taqdirda Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy sonining kamida uchdan bir qismi tomonidan О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti nomiga rasman kiritilgan taklif bо‗yicha Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish haqidagi masala О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qо‗shma majlisi muhokamasiga kiritiladi. Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi tegishincha О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari va Senati a‘zolari umumiy sonining kamida uchdan ikki qismi ovoz bergan taqdirda qabul qilingan hisoblanadi. Bunday holatda О‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazirni lavozimidan ozod etish bо‗yicha qaror qabul qiladi. Bunda О‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining butun tarkibi Bosh vazir bilan birga iste‘foga chiqadi. Mazkur norma davlat hokimiyati tarmoqlari о‗rtasidagi vakolatlarning yanada mutanosib taqsimlanishini ta‘minlash bilan bir qatorda, 19 davlat ahamiyatiga molik muhim masalalarni hal qilishda siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytiradi va О‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining davlat hokimiyati organlari tizimidagi о‗rnini ancha oshiradi. 2011 yil 12 dekabrdagi ―О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 90- moddasiga tuzatish kiritish tо‗g‗risida‖gi Qonun bilan О‗zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 90-moddasiga tuzatish kiritildi. Unga kо‗ra, О‗zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitusiyaviy vakolat muddati yetti yildan besh yilga qisqartirildi. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|