201314 GӘLӘCӘYİn durumu
Sәhiyyәnin maliyyәlәşdirilmәsi
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnfeksion xәstәlәr
- Unudulmuş tropik xәstәliklәr
- Poliomielit
- Xroniki xәstәliklәr
- Bioterrorizm
- Regional Mülahizәlәr
- Asiya vә Okeaniya
- Latın Amerikası
|
Sәhiyyәnin maliyyәlәşdirilmәsi: Sәhiyyәnin maliyyәlәşdirilmәsi hazırda $28 milyarda çatmaq üçün 1990cı ildәn bәri 500% artmışdır. İnkişaf, habelә sәhiyyә üçün yeni vәdlәr verilmiş vә bunun nәticәsindә 2015ci ilә vә bundan sonrakı illәrdә ildә $80 milyard vәsait әlavә olunacaq. Bununla belә, son 20 ildә sәhiyyә vә tibbi xidmәtlәr sahәsindә nәzәrәçarpan yaxşılaşmalar lәng iqtisadi artım vә dövlәt büdcәlәrindә mövcud olan kәsirlәr sәbәbindәn tәhlükәli sәviyyәyә azala bilәr. Bu problemi hәll etmәk üçün Vaksinlәr vә İmmunlaşdırma üzrә Qlobal Alyans İmmunlaşdırmanın Beynәlxalq Maliyyәlәşdirmә Mexanizmini yaratmışdır. Bu fond fond birjasında vaksin istiqrazları buraxmaq üçün donor tәşkilatlarının uzunmüddәtli yatırımlarından istifadә edir. O 2006ci ildәn bәri 370 milyondan artıq uşağı peyvәnd etmiş vә 5,5 milyondan artıq hәyatı xilas etmiş Alyansın 47,2% proqramlarını maliyyәlәşdirmiş investorlardan $4,5 milyard toplamışdır. Bu fond Standard and Poor’s şirkәtinin AA+ reytinqinә malikdir. Bundan әlavә, Avropa Birliyinin Horizon 2020 proqramı ABdә biotibbi tәdqiqatlar üçün €8 milyardlıq büdcәni idarә edәcәk. Hazırda, cari vә arzu edilәn qlobal sәhiyyә statusu arasında fәrqi aradan qaldırmaq üçün әn vacib parametr sәhiyyәnin davam edәn vә istiqamәtlәndirilәn qlobal maliyyәlәşdirilmәsidir.
2011ci ildә inkişaf edәn ölkәlәrdә körpәlәrin 83%nin bir dozaya görә 20 sentlik adekvat DTG peyvәndi (difteriya, tetanus vә göyöskürәk) almalarına baxmayaraq, dünyada 22 milyon körpә hәr il immunlaşdırılmamış qalır.
ildә 16%ә enmişdir, baxmayaraq ki, bu dövrdә antibiotiklәrә qarşı davamlılıq halları da yaranmışdır. İnfeksion xәstәliklәr beş yaşınadәk uşaqların ölüm sәbәblәrinin 67%ni tәşkil edir (pnevmoniya, diarreya, malyariya vә qızılca).
Yoxsulluq, urbanizasiya, sәyahәt, immiqrasiya, ticarәt, heyvanların yaşadıqları әraziyә artam müdaxilә vә heyvandarlıq mәhsullarının sürәli istehsalı, infeksion orqanizmlәrin hәmişә olduğundan qısa zaman әrzindә daha çox insana keçmәsi yeni pandemiyalar yarada bilәr. Yer kürәsi әhalisinin tәxminәn yarısı bir neçә endemik xәstәliklәrlә birbaşa tәmasdadırlar. Orta hesabla, nisbәtәn yeni infeksion xәstәlik son 40 il әrzindә hәr il aşkar edilir. Vәba, çikunqun, sarı qızdırma, denge, meningit, hemorra titrәtmә vә difteriya kimi köhnә xәstәliklәr yenidәn baş qaldırır. Son altı ildә 1,100dәn artıq epidemiya tәsdiq edilmişdir. Yeni patogen mikroorqanizmlәrin tәxminәn 75%i zoonoz mikroorqanizmlәrdir (onlar digәr növlәrdәn insana keçirlәr) vә getdikcә, daha da arta bilәrlәr. Yeni qiymәtlәndirmәyә görә, ayrılıqda mәmәli heyvanlarda 320,000 virus mövcuddur vә onların әksәriyyәti hәlә aşkar edilmәmişdir. Alimlәr söylәyirlәr ki, vәhşi tәbiәtdә gizlәnә bilәcәk patogen mikroorqanizmlәr üzrә mәlumatların toplanması onların insanlara keçmәsindәn qabaq mütәxәssislәrә gәlәcәk alovlanmanı aşkar etmәkdә vә qarşısını almaqda kömәk edә bilәr. Heyvanların virus xәstәliklәrinin erkәn tәdqiqatı epidemiyaların insanlara keçmәsinin qarşısını almaqdan ötrü Afrika, Çin vә Cәnubi Asiyada aparılır.
baxmayaraq ki, onun miqyası 2006cı ildәn aşağı düşmüş vә DOTSnin müalicәsi 85% uğurla müalicә olunur. 2011ci ildә 1.4 milyon insan vәrәm xәstәliyindәn vәfat etmiş vә 8.7 milyon insan vәrәm virusunun daşıyıcısı olmuşdur. Vәrәmin cari ekspresssınaqları vә hәssaslığın potensial yoxlanması әhәmiyyәtә malik ola bilәr. Vәrәm Әleyhinә Peyvәnd (BSJ) vaksinasiyası bütün hallarda tövsiyә olunmur; vәrәmin profilaktikası üçün 11 yeni vaksin işlәnib hazırlanma mәrhәlәsini keçir.
ÜSTnin qiymәtlәndirmәsinә görә, 2012ci ildә 450,000 insan dәrman preparatlarına qarşı davamlı olan daha tәhlükәli vәrәm xәstәliyinә tutulmuşdur (MDRTB); vә bunun da nәticәsindә, 170,000 ölüm halı qeydә alınmışdır. MDRTB diaqnozlu insanların sayı 2011ci vә 2012ci illәrdә iki dәfә artmış vә bütün dünyada 94,000nә çatmışdır; bu xәstәlik demәk olar ki, bütün ölkәlәrdә mövcuddur. Bununla belә, MDRTB 2012ci ildә dörd insandan birindә aşkar edilmişdir. 2012ci ilin sonunda 92 ölkәdә heç olmasa, dәrman preparatına qarşı davamlı vәrәm xәstәliyinin 1 halına tәsadüf edilmişdir. Orta hesabla, MDRTB xәstәliyinin 9,6%i dәrman preparatlarına qarşı geniş davamlılıq xüsusiyyәtinә malik olur. Yeni Minilliyin Astanasında İnkişaf Mәqsәdinin 2015ci ilә vәrәm epidemiyasının dayandırılması vә kökündәn mәhv edilmәsi tәlәbinә nail olunacaq.
çıxış әldә etmişdir, lakin hazırda, 11% vә ya 768 milyon insan әvvәlkitәk bu cür tәhlükәsiz çıxışa malik deyil. İnkişaf etmәkdә olan ölkәlәrin yarıdan çoxu çirkli su vә pis sanitar şәraitlәrlә bağlı xәstәliklәrdәn әziyyәt çәkirlәr. Diarreya ildә 2 milyon ölüm halına sәbәb olur vә bu, adәtәn beş yaşınadәk uşaqlar arasında müşahidә olunur. ÜSTnin qiymәtlәndirmәlәrinә görә 2,7 milyard insan 2015ci ildә әsas sanitar xidmәtlәrә çıxışa malik deyil. 17 unudulmuş tropik xәstәlik, parazit vә bakterial infeksiya mövcuddur ki, onlar dünyada yoxsul әhali arasında әn geniş yayılmış xәstәliklәrdir, mәsәlәn şistosomoz, denge titrәtmәsi vә onxoserkoz. Onlar öz qurbanlarını kor edir, әmәk qabiliyyәtlәrini itirmәlәrinә gәtirib çıxardır, onları çirkinlәşdirir vә yoxsulluq vә xәstәliyә düçar edir. Yoxsul rayonlarda әhali sıxlığının artması vә sanitariya sahәsindә lәng inkişaf bu xәstәliklәrin aktiv olmasına gәtirib çıxarır.
ÜST mәlumat verir ki, 2010cu ildә 711 milyon insan müalicә almış vә onların dörddә biri unudulmuş tropik xәstәliklәrdәn müalicә olunmuşlar (limfatik filyariatoz, onxoserkoz, şistosomoz vә torpaqdan keçәn qelmentozlar). ÜST, son beş il әrzindә 235 milyon insanın şistosomoz (bilqarsiya) xәstәliyindәn müalicә olunacaqlarını proqnozlaşdırır, bәzi müşahidәçilәr isә onun aradan qaldırılacağını söylәyirlәr. Drakunkulez halları 2011ci ilin yanvar sentyabr ayları arasında 1,006 haldan 2012ci ilin hәmin dövrü üzrә 521 hala düşmüşdür. Hazırkı dövrdә hәr iki xәstәlik aradan qaldırılmışdır. ÜST 2020ci ilә frambezanı aradan qaldırmağı planlaşdırır. Qızılcadan ölüm halları 2000ci vә 2011ci illәr arası 71% azalmışdır.
Tәxminәn 36 milyon insan QİÇSnin qurbanı olmuşdur. Bu xәstәliyә yoluxmuş insanlar müalicәyә başlamağa imkan tapmamış yeni İİV infeksiyaları yaranır; lakin, antiretrovirus terapiyanın (ART) yaranması vә “test vә müalicәsinin” yayılması QİÇS epidemiyasının inkişaf trayektoriyasını dәyişmişdir. Bu zaman müxtәlif bahalı olmayan testlәrdәn (bir neçә sent dәyәrindә) istifadә edilir, barmaqdan qan vә ağız boşluğundan yaxma götürülür vә 120 dәqiqәdәn sonra nәticәsi mәlum ola bilir.
ART virus yükünü o sәviyyәyә azaldır ki, onu aşkar etmәk mümkün olmur vә müalicә onun başqasına ötürülmәsinin mümkünsüz edir. Tәxminәn 60% İİV daşıyıcıları öz İİV durumları haqda mәlumatlı olmurlar. Aşağı gәlirә malik ölkәlәrdә bir insana lazım olan antoretrovirus preparatlarının mәblәği ildә $137 tәşkil edir vә bәzi yerlәrdә isә pulsuz paylanılır. 700,000 QİÇS xәstәsi kombinә edilmiş antiretrovirus terapiyasının kömәkliyi ilә ölüm mәngәnәsindәn xilas ola bilmişlәr. 2012ci ildә demәk olar ki, 10 milyon insan ART almışdır. BMTnin İİV/QİÇS üzrә Birlәşmiş Proqramının qiymәtlәndirmәlәrinә görә 35,3 (32.2 – 38.8) milyon insan 2012ci ildә İİC daşıyıcısı olmuşlar. Bu rәqәm әvvәlki illәrlә müqayisәdә artmış, çünki getdikcә daha çox insan ART almaqdadır vә bu da, İİVnin QİÇSyә keçmәsinin qarşısını alır. Son 12 il әrzindә yeni İİV infeksiyaya tutulma hallarının sayı 33%dәn artıq azalmışdır. 26 ölkәdә İİV xәstәliyi 50%dәn artıq azalmış, lakin infeksiyanın yayılma sürәti әvvәlkitәk Şәrqi Avropada, Yaxın Şәrqdә vә Şimali Afrikada artmaqdadır. QİÇS ilә bağlı xәstәliklәr 2005ci ildәki 2,3 milyondan 2012ci ilә 1,6 milyona azalmış, lakin tәәssüf ki, HVTN505 vaksini uğursuzluğa uğramış vә hazırda sınaqlar davam etdirilir; bununla belә, әksәr insanlar hesab edirlәr ki, QİÇS pandemiyasının dayanaqlı şәkildә aradan qaldırılması üçün vaksinin tәmin edilmәsi vacibdir.
Truvada (gündәlik antiretrovirus hәblәri) İİV infeksiyasına yoluxma riskini azaltmaq üçün ABŞda qәbul edilmiş ilk preparatdır. ABŞın Әrzaq Mәhsulları vә Dәrman Preparatları üzrә Ofisi bu dәrman preparatının istifadәsini 16 iyul 2012ci il tarixdә tәsdiq etmişdir. Qeteroseksual, homoseksual vә infeksiyalı narkotik vasitәlәr qәbul edәn şәxslәrdә İİV ilә kontaktda olmazdan әvvәl qabaqlayıcı tәdbir kimi kliniki sınaqlar aparılmışdır. Onun istifadәsini davam etdirmәk üçün sınaq tәlәblәrinә riayәt edilmiş, nәticәlәr kifayәt qәdәr yaxşı olmuşdur. Truvada yeni preparat olaraq qalır, buna görә dә o, ART preparatı ilә müqayisәdә az tәsirә malikdir.
Böyük viruslara hücum etmәk üçün bir neçә kiçik virus aşkar edilmiş vә bununla da, xәstәliyin yeni sağalma marşrutu müәyyәn edilmişdir. QİÇS xәstәliyi dәrmanları barәdә ilk hesabatlar kәnara qoyulmuşdur, çünki immun sistemi artan bir yeni doğulmuş körpәdәn başqa, digәr xәstәlәrin T hüceyrәlәrindә iri vә qabaqcadan görünmәyәn latent İİV virusları qalmaqda davam etmişdir, lakin tәdqiqatlar davam edir vә uğurlu olduqları zaman, bu xәstәlәri ömür boyu ART preparatını qәbul etmәkdәn xilas etmәk mümkün olacaqdır.
edilmәsinә baxmayaraq, malyariyadan ölüm halı ÜSTnin mәlumatlarına görә 2000ci ildәn 25% vә Afrika regionunda 33% azalmışdır. Bundan әlavә, uşaqlar arasında malyariya xәstәliyindәn ölüm halı 2000ci ildәn 51% aşağı düşmüşdür. 2010cu ildә 219 milyon yoluxma qeydә alınmış vә bunlardan 660,000 insan vәfat etmişdir. Qeydt Fondu tәrәfindәn $2 milyardlıq yardım kimi 100 milyon davamlı ağcaqanad әleyhinә torlar paylanmışdır. Malyariyaya qarşı vaksinin ilk klinik sınağı uğurlu olmuşdur.
müqayisәdә 2013cü ildә әvvәlkitәk poliomilit üzrә endemik ölkәlәr olaraq qalırlar. Poliomielitin lәğv edilmәsi üzrә göstәrilәn sәylәr nәticәsindә 2012ci ildә nәzәrәçarpan irәlilәyişin әldә edilmәsinә baxmayaraq, 2013cü ildә Somalidә (170), Keniyada (14) vә Cәnubi Sudanda (3) yeni alovlanma müşahidә edilmişdir vә Suriya vә İsraildә son hadisәlәri nәzәrә almasaq, bunların ümumi sayı 285 olmuşdur (2012ci illә (223) müqayisәdә). 2018ci ilәdәk poliomielitin kökündәn lәğv edilmәsi kampaniyası 1 milyard uşağı peyvәndlә tәmin etmәk üçün $5,5 milyard hәcmindә (әlavә olaraq $1,5 milyard lazım olacaq) maliyyә öhdәliyinә malikdir. Narahatlıq doğuran mәsәlә, 2012ci ildә irimiqyaslı nailiyyәtlәrә nail olunması vә bu uğurları qoruyub saxlamaq vә poliomielitdәn azad ölkәlәrin bu infeksiyaya yoluxmamaları üçün bütün poliovirusların ötürülmәsinin qarşısını almaq üçün az imkanlara malik olunmasından ibarәtdir.
ürәk xәstәliyinә vә insulta yol açdığından, bu cür xәstәliklәr Subsahara Afrikası istisna olmaqla, ölüm hallarının vә әlilliyinin әsas sәbәblәri kimi infeksion xәstәliklәri nәzәrәçarpan dәrәcәdә ötüb keçiblәr. Yaşa görә ölüm halı vә әllilik sәviyyәsi bir çox xәstәliklәr üzrә azalmış, lakin şәkәr diabeti, Alsqeymer xәstәliyi vә xroniki böyrәk xәstәliyi istisna tәşkil edir. Әsas “risk faktorlarının” qarşısını almaq mümkün deyil: yüksәk qan tәzyiqi, siqaret çәkilmәsi, spirtli içki qәbulu, havanın çirklәnmәsi vә düzgün qidalanmama. Ürәkdamar xәstәliklәri qeyriinfeksion xәstәliklәrdәn yaranan әksәr ölüm hallarının әsas sәbәbidir, ildә 17,3 milyon insan bu xәstәlikdәn vәfat edir, sonra isә xәrçәng xәstәliyi (7.6 milyon), nәfәs yolları xәstәliklәri (4,2 milyon) vә diabet (1.3 milyon).
işlәmәlәr artırılmış vә ümumi vaksinlәr istәnilәn ölüm infeksiyalarının qarşısını almaqdan ötrü immun sistemi stimullaşdırır. Bu cür vaksinlәr bütün dünyada yanğınsöndürәnlәr kimi potensial şәkildә tәmin
edilә bilәrlәr. Gәlәcәyin qeyrimüntәzәm sintetik bioloji laboratoriyalarından yeni problemlәr yarana bilәr. Biologiya sahәsindә tәhlükәsizlik mәsәlәlәri üzrә daha artıq mәlumat әldә etmәk üçün Qlobal Çağırış 10a baxın.
tәcridetmә, şәffaf informasiya vә kommunikasiya infrastrukturu, tәmiz işmәli suya sәrmayә yatırımının artırılması, sanitariya vә әllәrin yuyulması, elәcә dә mövcud tibbi texnologiyalardan (preparatlar, cihazlar, bioloji mәhsullar, tibbi vә cәrrahiyә prosedurları, yardımçı sistem vә tәşkilati sistemlәr) istifadә etmәklә optimallaşdırmadır. ÜSTnin elektron sәhiyyә sistemi, smarttelefon texnologiyası, Beynәlxalq tibbi prosedurlar, immunlaşdırma proqramı vә Qlobal Mәlumatlandırma vә Әks Tәdbirlәr Sistemi bu qlobal problemә aidiyyәti olan digәr elementlәrdir. ÜSTnin Qlobal Sәhiyyә Observatoriyası vә Xәstәliklәrin Qlobal Yükü layihәsi çox vaxt siyasәt vә prioritetlәrin müәyyәn edilmәsindә aydın informasiya ilә tәmin edirlәr.
2015ci ildә Minilliyin İnkişaf Proqramının müddәti bitdikdәn sonra, yeni mәqsәdlәrin müәyyәn edilmәsi vә ya yeni mәqsәdlәrin әlavә edilmәsi üçün nә planlaşdırılır? BMTninn Baş Assambleyasının tibbi sığortaya dair 2012ci il dekabr tarixli qәtnamәsindә Vahid Sәhiyyә Sisteminin (VSS) post2015 Yeni Minilliyin Astanasında İnkişaf Mәqsәdlәri çәrçivәsindә qlobal sәhiyyә mәqsәdlәri üçün nә qәdәr әhәmiyyәtli mәsәlә olduğunu qeyd edir. Qәtnamә üzvdövlәtlәri risklәrin birlәşdirilmәsi mexanizmlәrini tәqdim edәn vә hәyata keçirәn zaman әhәmiyyәtli birbaşa ödәnişlәrә, tibbisanitar yardım vә yoxsulluqla bağlı hәdsiz dәrәcәdә xәrclәrә yol vermәyәn sәhiyyә sistemini hazırlamağa çağırmışdır. Bundan әlavә, ÜSTnin 2013cü il tarixli, Ümumdünya Sәhiyyәsinin Vәziyyәtinә dair Mәruzәsindә deyilir ki, elmi tәdqiqatlar gedişatında tәqdim edilәn sübutlar olmadan BMTnin Tәsnifatına nail olmaq mümkün deyil.
ÜSTnin Avropa üzrә Regional Ofisi 2020 Sağlamlıq sәnәdini (sәhiyyә sahәsindә yeni strateji siyasәt) vә Avropanın Fәaliyyәt Planını dәrc etmişdir. Hәr iki sәnәd 53 üzvdövlәt tәrәfindәn qәbul edilmiş vә üzv dövlәtlәrin sәhiyyә sahәsindә inkişafını tәmin etmәk vә onların mәsuliyyәtә cәlb edilmәsi üçün üSTyә mandat verilmişdir. Ölkәlәr arasında geniş mәşvәrәt vә müzakirәlәr aparmaqla 2020ci ilә sәhiyyәnin üç әsas mәqsәdi irәli sürülmüşdür, daha dәqiq deyilәrsә, bunlar xәstәlik vә risk faktorları yükünün azaldılması, sağlamlıq vә rifahın yaxşılaşdırılması, elәcә dә sәhiyyәnin idarә edilmәsi vә sistemlәrinin tәkmillәşdirilmәsi. Bu ümumi strateji mәqsәdlәrә nail olmaq üçün üST 2020 Sağlamlıq regional mәqsәdlәrini işlәyib hazırlamışdır.
Ölkәlәrarası vә ölkәdaxili cüzi fәrqlә orta ömür uzunluğu artan vә 75 yaşına çatan zaman, yerlәrdә xәstәliklәrin qlobal şәkildә aşkar, müşahidә edilmәsi vә terapiyası tәmin edilәn zaman vә yeni xәstәliklәr üçün vaxtında vaksin vә dәrmanlar işlәnib hazırlanan zaman Çağırış 8 ciddi şәkildә nәzәrә alınacaq.
sәhiyyә işçisinә malikdir vә sәhiyyәyә 1% vәsait sәrf edir. Subsahara Afrikasının 22 ölkәsindә ARTdәn istifadә sayәsindә İİV xәstәliyi ümumilikdә 26% azalmışdır, buna baxmayaraq 2012ci ildә sözügedәn xәstәlik әvvәlkitәk әksәr insanları әhatә etmişdir. Demәk olar ki, yetkin yaşda olan Afrikalıların 20dәn 1i İİV daşıyıcısıdır (4,9%) vә onlar bütün dünyada İİV ә yoluxmuş insanların 69%ni tәşkil edirlәr. 2011ci ildә tәxminәn 1,1 milyon insanda İİV müsbәt vәrәm xәstәliyi aşkar edilmişdir, onların 79%i Afrikada yaşayır. 2012ci ilin sonunda ART pasiyentlәrinin faizi 64% ә yüksәlmiş, ötәn il 1,3 milyon insan da onlara әlavә edilmiş vә Botsvana, Namibiya vә Ruandada bu cür insanlar çoxluq (80%dәn yuxarı) tәşkil edirlәr. PEPFAR (ABŞ hökumәtinin proqramı) mәzunların ölkәni tәrk etmәmәklәri vә Afrikada qalıb işlәmәlәri üçün Subsahara Afrikasında 105 tibb mәktәbinә maliyyә yardımı edir vә bütün qitәdә tibbi laboratoriyaları maliyyәlәşdirir. UNICEFin qiymәtlәndirilmәsinә görә, Cәnubi Afrikada 1,6 milyon uşaq, Zimbabvedә 16% uşaq vә Botsvanada 12% uşaq QİÇS xәstәliyi nәticәsindә valideynlәri vәfat etmiş yetim uşaqlardır. Şimali Malaviyada fәaliyyәt göstәrәn klinikalar pulsuz antiretrovirus preparatlarını tәmin edir vә bu da, üç il әrzindә böyüklәr arasında QİÇS xәstәliyindәn ölüm hallarını 57% azaltmışdır. AddisAbebe şәhәrindә pulsuz antiretrovirus preparatlarının tәmin edilmәsi üzrә analoji proqram sayәsindә QİÇS xәstәliyindәn ölüm halları 40% azalmışdır.
Malyariya xәstәliyindәn tәxminәn 90% ölüm halı Subsahara Afrikasında baş verir. Afrikanın 10 ölkәsindәn 7dә 20 milyondan artıq uşaq peyvәnd olunmayıb. Cәnubi Afrikanı tәrk etmiş tibb bacılarının sayı orada tәhsil alanların sayından artıqdır. Afrikada 15 milyon sәhiyyә işçisi çatışmazlığı mövcuddur.
әvvәlindә 780,000 İİV / QİÇS xәstәsi olmuş vә bu rәqәmin 2015ci ilә 1,2 milyona çatacağı gözlәnilir. Yaponiya Asiyada әn çox uzunömürlü insanların yaşadığı ölkә sayılır: qadınlar üçün 86 yaş, kiçilәr üçün isә 79 yaş (ötәn illә müqayisәdә kişilәr üçün 80 yaş). Digәr Asiya ölkәlәri hәmçinin Sinqapur, Cәnubi Koreya vә Tayvan 1990cı ildәn sağlam hәyat tәrzi ilә ömür uzunluğuna görә ön sıralarda gedirlәr. NDM 1 geni vә dәrman preparatlarına qarşı dözümlülük üzrә Nyu Delinin su tәchizatı sistemindә aparılmış tәdqiqat ”potensial dәhşәt” barәdә xәbәrdar etmişdir. NDM1 (NyuDeli metalbetalatzamaza1) bәzi bakteriyaların ötürdüklәri geni bildirir. Әgәr bakteriya ştammında NDM1 olarsa, o demәk olar ki, bütün antibiotiklәrә, habelә son instansiya antibiotiklәri kimi tanınan karbapenem antibiotiklәrinә qarşı davamlı olur. Çin son üç ildә yeni sәhiyyә infrastrukturunun yaradılmasına $127 milyard sәrmayә yatırmışdır. Çindә vәrәmin yayılması 19902010cu illәrdә 50% azalmışdır. Әgәr Asiya quşçuları bir çox virusların mәnbәyi olan canlı bazar biznesini buzlanmış mәhsullar bazarı ilә әvәz etmәyә sövq edilsәydilәr, onda hәr il baş verәn ölüm hallarının vә iqtisadi nәticәlәrin qarşısını almaq mümkün olardı. Çindә hava vә suyun keyfiyyәtinin aşağı olması sәbәbindәn sağlamlıq vә әtraf mühitә daha çox diqqәt yetirilәcәk (Pekindә havanın keyfiyyәtinin tәhlükәli sәviyyәdәn üç dәfә çox olduğu haqda sәnәdlәr mövcuddur). Pakistan özünün ÜDMnin yalnız 2%ni sәhiyyәyә sәrf edir: müqayisә üçün: ABŞ ÜDMin ümumi hәcminin demәk olar ki, 20%ni sәhiyyәyә sәrf edir.
yaşınadәk uşaqlar arasında ölüm halları isә 1990cı ilәdn bәri iki dәfә, ana ölümü isә dörd dәfә azalmışdır. 2012ci il tarixli Avropada Sәhiyyәnin Durumuna dair Hesabat: ÜSTnin Yaşayış Rifahının
statik mәlumatlarını vә 2020ci ilә Avropa üzrә altı sәbәbi tәqdim etmişdir: vaxtından әvvәl ölüm halı, ömür uzunluğu, sağlamlıqla bağlı әdalәtsizlik, üzvdövlәtlәrin qarşıya qoyduqları milli tapşırıqlar. ÜST nin Avropa Regional Bürosu (Health 2020) әsas diqqәtini qlobal iqtisadi böhranla bağlı maliyyә böhranının aradan qaldırılması şәraitinә yönәltmişdir. Xәstәxana daxili infeksiyalar ildә 3 milyon avropalını xәstәliyә yoluxdurur. Ukrayna Avropada QİÇSin yayılma göstәricisinә görә әn yüksәk göstәriciyә malikdir, lakin bu göstәrici 2006cı ildәn etibarәn aşağı düşmәkdәdir. Avropada vәrәm xәstәliyindәn ölüm halı 40 illik azalmadan sonra yenidәn artmaqda davam edir. Prezident Medvedyev Rusiya mәktәblәrindә vә universitetlәrindә narkotik vasitәlәrin qәbulu ilә bağlı mәcburi testlәrin keçirilmәsinә qәrar vermişdir.
istәnilәn regionundan daha yüksәk tarifli İİV /QİÇS üçün antiretrovirus terapiyasına, elәcә dә dünyada әn yüksәk sәviyyә olan peyvәndin tәmin edilmәsi sәviyyәsinә malikdir. Haitidә İİVnin yayılma sәviyyәsinin son 10 ildә 6%dәn 2,2%ә düşmәsinә baxmayaraq, 2010cu ildә baş vermiş zәlzәlә tibb sistemini müflislәşdirmiş vә yarım milyon vә ola bilsin ki, 250,000 vәba alovlanması halı yaranmışdır, belә ki, vәba ştammı inkişaf edir, Kuba vә Dominikan Respublikasına yayılır vә endemik ola bilәr. Tәxminәn 100,000 Haiti sakininin bu il vәbaya qarşı peyvәndlәnәcәyi gözlәnilir. İİV/QİÇS epidemiyası sәviyyәsi bütün Latın Amerikasında sabit olaraq qalır. Braziliya tәcrübәsi göstәrir ki, 1996cı ildәn etibarәn pulsuz APT QİÇSdәn ölüm hallarını nәzәrәçarpan dәrәcәdә azaltmış, ömür müddәtini uzatmış, $2 milyard xәstәxana xәrclәrinә qәnaәt etmiş vә xәstәliyi 0.6% sәviyyәsindә saxlamaqdadır. Latın Amerikasında 200 milyon insan unudulmuş tropik xәstәliklәrә yoluxmuşdur (qurdlar, Şaqasa, şistosomoz, traxoma, denge titrәtmәsi, leyşmanioz, limfatik filyariatoz vә onxoserkoz).
Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|