2021 boshlang'ich sinflarda integratsiyon o'qitishning

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
88 
w
www.oriens.uz
July 
2021
 
 
qo‘llanmalarida quyidagicha izohlaydilar: “O‘quv predmetlari orasidagi integratsiya 
predmetlar tizimini inkor etmaydi, balki predmetlar orasidagi aloqalar va 
bog‘liqliklarni chuqurlashtirishga qaratilgan yondashuv – differensiya va integratsiya 
orasidagi munosabatni tushunishga tayanadi... turli fanlarning element va qismlarini 
bir butunga birlashtirishga yo‘naltirilgan integratsiya bir predmet bo‘yicha bilimlarni 
ikkinchisiga ko‘chirish yoki faoliyatning almashinishi emas, balki fanlar 
integratsiyasi yo‘nalishlarini aks ettiruvchi yangi didaktik ekvivalentlarni yaratish 
jarayonidir [1].
Chet el ta’limi tajribasi shuni ko‘rsatdiki, tabiat va jamiyat haqidagi bilimlarni 
rivojlantirish uchun asos bo‘luvchi integratsiyalashgan fanlar ko‘pgina mamlakatlar 
o‘quv dasturlaridan allaqachon joy olgan. Ularda asosiy e’tibor o‘quvchilarga 
boshlang‘ich ta’lim orqali faqat o‘quv predmetlari asosida bilim berishni emas, balki 
ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan ko‘pgina xorijiy mamlakatlar 
boshlang‘ich maktablarining o‘ziga xos xususiyati integratsiyalangan kurslar 
bo‘yicha ta’lim bo‘lib qoldi. Kursning maqsadi bolani dunyo bilan suhbatga tortish, 
inson, tabiat, jamiyat, fan, san’at bilan suhbatlashadigan; faqat odamlar 
suhbatlashadigan til bilangina emas, hayvonlar, o‘simliklar tili bilan, rassomlar, 
musiqachilar, olimlar foydalanadigan til bilan tanishtirishdir... Olamning umumiy 
ko‘rinishini tovushlar, tasvirlar, ranglar orqali tanishdir; bola esa ham dunyoni, ham 
o‘zini o‘rganuvchi, tekshiruvchi o‘rniga qo‘yiladi”[1].
Olimlar qarashlari shuni anglatadiki, ta’limni integratsiyalashning asosiy 
maqsadi boshlang‘ich sinflardanoq o‘quvchilarda tabiat va jamiyat haqida yaxlit 
tasavvur uyg‘otish va ularning rivojlanish qonuniyatlariga o‘quvchi munosabatini 
tarkib toptirishdan iborat. Holbuki, bugungi kunda DTS bilan o‘quv dasturlari 
o‘rtasida nomuvofiqlik vujudga kelmoqda. Boshlang‘ich ta’lim DTS da “Ona tili”, 
“Matematika”, “Tabiat” ta’lim sohalari ko‘rsatilgan holda amaldagi o‘quv rejasidan 
10 ta predmet joy olgan. Bu holat o‘quvchiga taqdim etilayotgan bilimlarda 
maydalashish va mavzular takrorini keltirib chiqarmoqda. Qaytarish va takrorlar esa 
o‘quvchini zeriktiradi, vaqtdan unumli foydalanishga monelik qiladi. Misol tariqasida 
1-4 sinflarning yillik taqvimiy ish rejasini oladigan bo‘lsak, bir qator mavzular 
qaytarilayotganini, takrorlanayotganining guvoxi bo‘lamiz [2]. Bu takroriylik asosan 
bir paytga (xafta ichida, bir kunda) to‘g‘ri keladi. Demak, ularni o‘zaro bog‘lab, bitta 
kompleks dars ishlanma yaratish natijasida integatsiyalashgan dars tashkil qilamiz. 
Natijada, o‘quvchilar mujassam bilim olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. “O‘qish” 
darsidan “Vatan”, “Odobnoma”dan “Bobolardan meros yurt”, “Musiqa”dan “Qo‘shiq 
aytish qoidalari”, “Tasviriy san’at” dan “Vatanjonim-vatanim” mavzulari ayni bir 

---