21-mavzu. Budjet na

22.2. Xorijiy mamlakatlarda budjet jarayoni

AQSh budjet tizimi federal budjet, shtatlar budjeti va munitsipalitetlar budjetidan iborat. Hozirda AQSh da 50 ta shtat va 83000 ta mahalliy organlar mavjud, bundan tashqari AQSh ayrim turdagi mahalliy organlar ya‘ni javobgarligi cheklangan doiradagi maxsus xizmat ko‘rsatish tumanlari va maktab okruglari alohida ahamiyat kasb etadi.
Quyida keltirilgan 2.1-rasmda AQShda mavjud shtatlar ro‘yxati keltirilgan (2.1-rasmga qarang).
Har bir shtat federatsiyaning teng huquqli a‘zosi sanaladi va markaziy federal okrug Kolumbiya hisoblanadi. Har bir shtat o‘zining qonstitutsiyasiga, qonunchiligiga hamda ijro etuvchi va sud tizimiga ega. Shtatlar o‘z navbatida maydaroq boshqaruv birliklari bo‘lmish okruglardan tarkib topgan.
AQShda shtatlar va mahalliy boshqaruv organlari an‘anaga muvofiq aholiga quyidagi asosiy davlat xizmatlari uchun javobgar sanalishadi: boshlang‘ich va o‘rta ta‘lim, mahalliy militsiya va yong‘in havfsizligi xizmati, mahalliy transport, jamoat ishlari va ijtimoiy ta‘minot, shuningdek shtatlar miqyosidagi oliy ta‘lim.
AQSh konstitutsiyasiga muvofiq o‘zining soliq solish huquqini faqat federal va hududiy hukumatlarga bergan, bu paytda mahalliy organ boshqaruvi shtatlar boshqaruvi organlari qarorlariga muvofiq soliqni belgilash va yig‘ish huquqini olishadi. AQSh soliq tizimining alohida xususiyati shundan iboratki, har bir bo‘g‘in budjeti faqatgina o‘ziga tegishli bo‘lgan soliqlar tushumini hisobga oladi va taqsimlash huquqiga ega. Shunday qilib Qo‘shma Shtatlarda soliq yig‘imlari tushumining bir hukumat tomonidan boshqariladigan va turli xil budjetlar o‘rtasida taqsimlanadigan amaliyoti yo‘q. Bunday tartib ko‘p jihatdan turli xil bo‘g‘inlradagi

322
boshqaruv organlariga yirik fiskal mustaqillik va o‘zlariga biriktirilgan soliqlar, ularning stavkalari va bazasi ustidan nazoratni amalga oshirish imkoiyatini beradi .