81
daromadlarining o‗z manbalari, shuningdek, hududlardagi
vakolatli
hokimiyat
organlarining
soliq
qonunchiligida
belgilangan mahalliy soliqlar va yig‗imlar stavkalarini
o‗zgartirish huquqi qonun asosida mustahkamlab qo‗yilgan.
Daromadlar manbalarining belgilanishi va ular qonun asosida
mahalliy byudjetlarga biriktirib qo‗yilishi
mahalliy hokimiyat
organlarining
mustaqilligi
va
byudjetlarning
daromad
manbalarini mustahkamlashdan manfaatdorligini oshiradi.
Bunda mahalliy byudjetlarga kelib tushadigan mablag‗larning
tartibga soluvchi manbalari belgilangan bo‗lib, ularning
jumlasiga
belgilangan
me‘yorlar
bo‗yicha
umum
davlat
soliqlaridan
ajratiladigan
mablag‗lar
kiradi.
Barcha
darajalardagi byudjetlar xarajatlarining yo‗nalishlari aniq
belgilab qo‗yilganligi, shuningdek qo‗shimcha daromadlarni
taqsimlashda mustaqillikka ega ekanliklari mahalliy hokimiyat
organlarining byudjet mablag‗larini mintaqaviy rivojlanish
dasturlariga muvofiq samarali sarflab borish imkoniyatini
beradi.
O‗zbekiston Respublikasi
Byudjet Kodeksiga muvofiq
mahalliy byudjetlar daromadlari quyidagilar hisobidan
shakllantiriladi:
belgilangan normativlarga muvofiq umumdavlat soliqlari-
dan ajratmalar;
mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‗lovlar;
yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek, chet
davlatlardan tushgan qaytarilmaydigan pul tushumlari;
bozorlardan tushadigan daromadlar;
boshqa daromadlar.
Xorijiy mamlakatlar byudjet
amaliyoti tajribalaridan
ma‘lumki, mamlakatlarda ularning geografik joylashuvi,
iqtisodiyot tarmoqlari rivojlanish darajadasining turlicha
ekanligi va boshqa omillar sababli mintaqalar ishlab chiqarish,
daromad va ijtimoiy salohiyatining boshlang‗ich imkoniyatlari
bir xilda emas. Biroq davlatning eng muhim vazifalaridan biri
o‗z fuqarolari farovonligining barqaror o‗sishini ta‘minlash va
82
barcha mintaqalarning rivojlanishi
uchun bir xil sharoitlar
yaratishdan
iborat.
Bunga
esa
davlatning
moliyaviy
resurslarini
byudjetlararo
munosabatlar
orqali
qayta
taqsimlash bilan erishiladi.
O‗zbekiston
Respublikasi
Byudjet
kodeksining
―Byudjetlararo munosabatlar‖ deb nomlangan alohida bobida
byudjetlararo munosabatlarning huquqiy asoslari o‗z aksini
topgan.
Davlat byudjetining mablag‗lari turli darajadagi byudjetlar
o‗rtasida
byudjet transfertlari shakllari
asosida qayta
taqsimlanadi. Byudjet transfertlarining
Byudjet Kodeksi bilan
belgilab berilgan quyidagi shakllari amalda qo‗llaniladi:
subvensiyalar -
muayyan maqsadlarga sarflash sharti
bilan yuqori turuvchi byudjetdan quyi turuvchi byudjetga
qaytarmaslik sharti bilan ajratiladigan pul mablag‗lari;
o‗tkazib beriladigan daromadlar –
tegishli ma‘muriy-
hududiy birlikda (masalan, biror tuman, shahar yoki viloyat
hududida) shakllanadigan va
yuqori turuvchi byudjetga
o‗tkaziladigan, keyinchalik ular qayerda shakllangan bo‗lsa,
o‗sha ma‘muriy-hududiy birlik byudjetiga o‗tkazib beriladigan
daromadlar;
dotatsiyalar –
byudjet tizimi byudjetlariga ularning o‗z
daromadlari yetishmagan taqdirda daromadlar bilan xarajatlar
o‗rtasidagi farqni qoplash uchun qaytarmaslik sharti bilan
ajratiladigan pul mablag‗lari;
byudjet ssudalari –
qaytarish sharti bilan yuqori turuvchi
byudjetdan quyi turuvchi byudjetga, shuningdek, davlat
Dostları ilə paylaş: