441 Araştırma Makalesi (Research Article )

448
İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi - İAÜD - ISSN: 2757-7252, Nisan 2021 Yıl 13 Sayı 2
açısıyla anlamaya çalışmıştır.
Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre toplumun 
en küçük sosyal birimi olan ailede; çocuklarla ilgili konular, olumsuz alışkanlıklar, 
tercihlerin farklı olması ve sorumlulukların aksatılması konularında anlaşmazlıklar 
yaşandığı ve bu anlaşmazlıklar karşısında aile bireylerinin uzlaşmacı tepkiler 
yerine, saldırgan ve kaçınmacı tepkiler ortaya koydukları görülmüştür.
Ogelman 
ve Çabuk (2013), anne babaların kabul red değişkenleri ile beş yaş çocuklarının 
sosyal konumları arasındaki ilişkileri ortaya koymayı amaçlamışlar, beş yaş 
çocuklarının annelerinin ve babalarının sıcaklık, sevgi, düşmanlık-saldırganlık, 
kayıtsızlık-ihmal, ayrışmamış red düzeylerinin çocukların sosyal konum düzeyi 
arasında anlamlı ilişki bulunduğu sonucununa ulaşılmıştır. Tepeli (2012) 
araştırmasında 4-6 yaş grubu çocuğa sahip annelerin, çocuklarının istenmeyen 
davranışları karşısında; çocuklarını uyarmak ve istenmedik davranışı değiştirmek 
için kullandıkları iletileri incelemiştir. Ayrıca bu iletilerin niteliğinin annenin 
empatik eğilimi, iletişim becerisi ve eğitim düzeyine göre değişip değişmediği de 
araştırılmıştır.
Araştırma sonunda annelerin beş farklı tipteki istenmeyen çocuk 
davranışı karşısında en çok oranda sen dili iletilerinden olan çözüm iletilerini; 
en az oranda ise ben dili iletilerini kullandıkları belirlenmiştir. Annelerin, beş 
farklı tipteki çocukların istenmeyen davranışları karşısında, kullandıkları iletiler 
bazı istenmeyen davranışlarda iletişim becerisi ve eğitim düzeyi değişkenlerine 
göre değişirken; empatik eğilim değişkenine göre değişmediği görülmüştür. Le 
Chanu ve Marcos (1994), çocukların her bir ebeveynle iletişimsel davranışları 
üzerine yapılan literatür inceleme araştırmasının bulgularında annelerin ve 
babaların konuşmaları arasındaki farklılıkların, özellikle kelime dağarcığının 
doğasında ve çocuklarına hitap ederken konuşmaların işlevselliğinde ortaya 
çıktığını göstermektedir.
Özellikle kelime bilgisinde
babaların daha bilişsel 
ve dilbilimsel olduğu keşfedilmiştir. Bununla birlikte bulgular; babaların, 
çocuklarının yeteneklerine karşı daha az duyarlı, çocuk ile konuşmaya daha 
az ihtiyaç duydukları ve konuşmaların anneye göre daha talepkar ve zorlayıcı 
olduğunu göstermiştir. Annelerin ise; çocukları ile daha çok konuştuğu, çocukların 
seviyelerine inebildiği, çocuğun isteklerine daha duyarlı olduğu, çocukla daha 
çok oyunla iletişim kurabildiğini ve çocukları daha fazla teşvik edici bir iletişim 
dili kullandığı için çocukta babaya göre daha fazla güven duygusu sağladığını 
göstermektedir. Dolayısıyla incelenen çalışmaların ortak noktası, çocuğun 
iletişim kurmayı nasıl öğrendiği konusunda annelerin babalara göre daha etkili 
rol model oldukları yönündedir.
Çocukların iletişim becerilerinin gelişimi farklı faktörlere dayanmakla birlikte, 
annenin çocukla kurduğu sağlıklı ve etkili iletişimin bu etkilerin en önemlilerinden 
biri olduğu görülmektedir. Ebeveyn biliş ve davranışları üzerine yapılan 
çalışmalar büyük ölçüde annenin özelliklerine ve etkilerine odaklanmaktadır 
(Temel ve Türkoğlu, 2019). Her çocuk bireysel farklarla dünyaya gelmektedir. 
Bu farklılıklarla birlikte çocuk gelişimi; çevresel etkenler, genetik faktörler, 
ailenin sosyo-ekonomik durumu, ebeveynle kurulan bağlar, geçirilen hastalıklar,

---

449
Hüseyin KAZAN, Seyran SARISOY
babanın ilgisizliği veya yokluğu,
maruz kalınan ihmal ve istismar, kaçıncı çocuk 
olarak dünyaya geldiğine kadar birçok faktörden etkilendiği söylenebilir. Tüm 
bu faktörlere rağmen, çocuğun yaşadığı tüm olumsuzlukları telafi etme gücü, 
annenin etkisi olduğu düşünülmektedir.