5-mavzu: Boshqaruvning xorijiy modellari Reja: Mumtoz menejment namoyondasi Anri Fayol olg‘a surgan tamoyillar

“Tizimli” yoki zamonaviy menejment mohiyati.  
  
XX asrning 60-80 yillarida g‘arbda zamonaviy menejment rivojlana boshlaydi, g‘arb 
nazariyotchilarning boshqaruvning ijtimoiy tizimlari maktabini tashkil qilish maqsadida:
• 
tizimli yondashuv asoslarini ishlab chiqishdi;
• 
yaxlit tizim bilan uning qismlari munosabatlari masalalarini ko‘rib chiqishdi;
• 
bir qancha o‘zgaruvchi omillarning boshqaruvga ta'sirini o‘rganishdi.
Bu maktab namoyondalari (amerikalik Ch.Barnard, G.Saymon) zamonaviy menejmentda 
quyidagi to‘rt yondoshuvni asoslab beradi:
5-jadval. “Tizimli” yoki zamonaviy menejment.  
  
№ Boshqarishdagi yondoshuv  
turlari  
Izoh  
1 Tizimli yondoshuv
- Tizim-bu bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan qismlar 
majmuyidir. Har bir qism yaxlit tizimning o‘zgarishiga 
o‘z hissasini qo‘shadi. Tashkilot-bu yaxlit ochiq tizimdir. 
Uning taqdiri tashqi va ichki muhitga bog‘liq.
Tashkilotini boshqarishga tizimli yondoshuvda asosan 
uning 
ichki 
muhitiga 
(iqtisodiy, 
ilmiy-texnik, 
ijtimoiysiyosiy), e'tibor beriladi.

---

2 Vaziyatli yondoshuv
-Garchi tizimli yondoshuvda yaxlit tashkilot qanday 
qismlardan tashkil topgan degan savolga javob topsak-da.
Bu o‘rinda qismlarning qaysi biri muhim qaysi biri 
ikkinchi yoki uchinchi darajali degan savol ko‘ndalang 
turmaydi.
- Yaxlitning qaysi bir qismi o‘ta muhim degan savolga 
vaziyatli tahlil javob beradi. Bunda tashkilotning ichki 
tarkibidagi o‘zgarishlar tashqi muhitning ta'siri bilan 
bog‘lab o‘rganiladi. Ammo turli darajadagi vaziyat turli 
darajadagi bilmni talab qiladi.
3 Funksional yondoshuv
- Boshqaruvga tashkiliy mexanizmlarning yeng oqilona 
yo‘llarini ishlab chiqish imkonini beradi. Shu nuqtai 
nazardan boshqarish quyidagi funktsiyalarni bajaradi:
* rejalashtirish;
* tashkillashtirish;
* rahbarlik qilish;
* muvofiqlashtirish;
* nazorat qilish va hk.
4 Miqdoriy yondoshuv
-Bunday yondoshuvga asosan:
- 
menejmentning operatsion prinsipiga;
- 
qaror qabul qilish nazariyasi prinsiplariga;
- 
matematik yoki ilmiy menejment kabilar e'tibor 
qaratiladi.
Miqdorli yondoshuvdagi boshqarish jarayonilda nafaqat 
matematik; statistika. Kibernetika, muhandislik fanlari 
bilan sotsiologiya birga ruhshunostlik, tizimlari nazariyasi 
kabi fanlardan ham keng foydalaniladi.
Zamonaviy menejmentning maqsadi qaror qabul qilish jarayonini elektron hisoblash texnikasi 
hamda eng yangi matematik usul va vositalarni qo‘llangan holda tadqiq qilishdir. Tizimli 
menejment qarorlarinng oqilonaligini ta'minlashni o‘z oldiga vazifa qilib qo’ydi.