5 mavzu. Davlat budjeti, soliqlar va davlat qarzi (2 soat) Reja: Davlat budjetining mohiyati va funksiyalari

2.Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan budjet multiplikatorlari. 
Qisqa muddatli davrda budjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va 
balanslashgan budjet multiplikatorlari samarasi ta‘siri ostida bo`ladi.
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEqΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg)  
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o`sishi rejalashtirgan xarajatlarining ΔE 
miqdorda o`sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo`yicha yuqoriga 
surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish hajmi (ΔY) miqdorida 
o`sadi.
7-mavzuda 
ko`rganimiz 
singari 
xarajatlardagi 
ozroq 
o`zgarish 
daromadlardagi undan ancha katta bo`lgan, o`zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ 
ΔE=1/(1-b) bo`ladi. 
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m  
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat 
xarajatlari multiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi 
tenglamalar sistemasini yechish orqali topish mumkin:
9.1-rasm. Davlat xarajatlari o`zgarishining multiplikativ samarasi
5
 
Tenlamalar sistemasini Y uchun echib quyidagi natijani olamiz:
1  
Y = ---------- (a+I+G);  
1-b  
Bu yerda: 1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan 
vaziyatda xarajatlar multiplikatori; (a+I+G) – avtonom xarajatlar;
5
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 7 th edition. Harvard University. NY.: Worth Publishers, 2015
 Y=C+I+G   
 C=a+bY    
Bu yerda: Y=C+I+G
– yopiq iqtisodiyot uchun asosiy makroiqtisodiy ayniya t ;

---

b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo`lib multiplikator miqdorini
belgilovchi asosiy omildir.
Soliqqa tortish hisobga olinganda iste‘mol funksiyasi o`zgaradi va C=a+b(1-
t)Y ko`rinishni oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo`yib echsak, 
quyidagi natijani olamiz: