5-mavzu. Suyuqlik sirtidagi adsorbsiya. Gibbs tenglamasi. Ionlar adsorbsiyasi. Ionitlar. Reja

3.Dyuklo-Traube qoidasi. Ionlar adsorbsiyasi. 
Adsorbilanayotgan modda konsentratsiyasi ortishi bilan sirt taranglik qancha kamaysa, 
ushbu moddaning sirt faolligi va Gibbs adsorbsiyasi shuncha yuqori bo‘ladi. Sirt faol moddalar 
uchun: g > 0; 
< 0; Gi > 0,
Sirt nofaol moddalar uchun g < 0; 
> 0; Gi < 0 bo‘ladi.
Quyidagilar aniqlangan:
1)Moddaning qutbliligi kamayishi bilan sirt faollik (g) ortadi. Shuning uchun organik 
kislotalarning sirt faolligi ularning tuzlarining sirt faolligidan yuqori bo‘ladi: 
g
C5H11COOH
> g
C5H11COOK
2)Gomologik qatorda uglevodorod radikalining uzunligi ortishi bilan ularning sirt faolligi 
ortadi. 
Dyuklo va Traube qoidasi: Suvli eritmalarda to‘yingan yog‘ kislotalarning uglevodorod 
zanjiri bitta – CH
2
guruhga uzayganda ularning sirt faolligi 3 ’ 3,5 marta oshadi. Gomologik 
qatorda 2 ta qo‘shni a‘zolar adsorbsiyasida bajarilgan ishning farqini hisoblaymiz:
Demak, Dyuklo-Traube qoidasining mohiyati har bir – CH
2
guruhning adsorbsiya ishi 
o‘zgarmas bo‘lib, 3,5 kj/mol ga yaqinligini bildiradi.
Dyuklo – Traube qoidasiga spirtlar va aminlarning eritmalari ham bo‘ysunadi. Bu qoida 
faqatgina suyultirilgan eritmalar uchun to‘g‘ri bo‘lib, SAMlarning konsentrlangan eritmalarida 
chetga chiqishlar kuzatiladi. Chunki SAMning konsentrasiyasi ortishi bilan adsorbsion qavatning 
siqilishi tufayli ―qoziqdevor‖ hosil bo‘ladi 

---

Fazalar chegarasida adsorbilangan molekulalarning joylashuvi: a – Kichik 
konsentrasiyalarda; b – o‘rta konsentrasiyalarda; d – adsorbsiya maksimal bo‘lgan holatlarda 
to‘yingan qavatda (Lengmyur qoziqdevori). 
1908 yilda B.A. Shishkovskiy empirik yo’l bilan suvli eritmalarda SAMlarning sirt 
tarangligi bilan ularning konsentratsiyalari orasidagi bog’lanishni ifodalovchi tenglama 
yaratdi: 
bu yerda σ
0
–suvning sirt tarangligi; σ – eritmaning sirt tarangligi; C –eritmaning 
konsentratsiyasi; B – konstanta; A – solishtirma kapillyar doimiylik bo‘lib, u uglevodorod 
radikali bitta – CH
2
guruhga uzayganida 3
3,5 marta ortadi.