6-Ma’ruza. Arxitektura va qurilishda katta ma’lumotlar bazasi.(2 soat). Reja

6.2.Ma’lumotlar bazasi turlari va axborot tizimlarining qurilishdagi roli
Ma’lumotlar bazasining quyidagi turlari mavjud. Turli mezonlar bo’yicha farq qiladigan juda ko’p sonli ma’lumotlar bazalari mavjud; 50 dan ortiq ma’lu-motlar bazalari aniqlangan.
Asosiy tasniflash quyida keltirilgan.
Ma’lumotlar modelining tasnifi:

• 
  ierarxik
  
• 
  ob’ektli va ob’ektga yo’naltirilgan
  
• 
  ob’ektga nisbatan
  
• 
  relatsion
  
• 
  tarmoqli
  
• 
  funktsional.
  

Doimiy saqlash tasnifi bo’yicha:

• 
  ikkilamchi xotirada yoki doimiy saqlash uchun an’anaviy vosita – odatda qattiq diskda.
  
• 
  faqat operativ xotirada joriy ishlov berish uchun kesh va ma’lumotlarni joylashtiradi.
  
• 
  operativ xotirada ijro etilish bosqichidagi barcha ma’lumotlar.
  
• 
  uchinchi darajali xotirada doimiy saqlash vositasi – bu odatda magnit lentalar yoki optik disklarga asoslangan serverdan ajratilishi mumkin bo’lgan ommaviy saqlash moslamasi (uchinchi darajali xotira).
  
• 
  serverning ikkinchi darajali xotirasida faqat uchinchi darajali xotira ma’lu–motlari katalogi, fayl keshi va joriy qayta ishlash uchun ma’lumotlar saqla–nadi.
  

Tarkibiy tasniflash

• 
  geografik, tarixiy, ilmiy, mul’timedia.
  

Tarqatish tasnifi bo’yicha:

• 
  markazlashtirilgan yoki jamlangan ma’lumotlar bazasi, bitta kompyuterda to’liq qo’llab–quvvatlanadi.
  
• 
  komponentlari har qanday mezonga muvofiq kompyuter tarmog’ining turli tugunlarida joylashgan taqsimlangan ma’lumotlar bazasi.
  
• 
  bir xil emas: turli tarmoq tarmoqlarida taqsimlangan ma’lumotlar bazasining qismlari bir nechta MBBT orqali ta’minlanadi.
  
• 
  bir xil: turli tarmoq tugunlarida taqsimlangan ma’lumotlar bazasining qismlari bir xil ma’lumotlar bazasi ma’lumotlar bazasida qo’llab–quvvat-lanadi.
  
• 
  ma’lumot tarqatish usuli bilan qismlarga ajratilgan yoki qismlarga bo’linish qismlarga ajratish (qismlarga ajratish, ajratish), vertikal yoki gorizontal.
  

Geoma’lumotlar – bu geografik axborot tizimi (GAT) da foydalanilishi mumkin bo’lgan formatda saqlanadigan geografik joylashgan o’rin haqidagi axborot demakdir. Geoma’lumotlar geoma’lumotlar bazalarida, sheypfayllarda, qoplamalarda, rastr suratlarida yoki hattoki .dbf jadvallarida va katta mashtabli Microsoft Excel jadvallarida ham saqlanishi mumkin. Geoma’lumotlar bazasi nima? ArcGIS dasturida Geoma’lumotlar bazasi – bu turli geografik ma’lumotlar to’plamlarining to’plami, faylli tizimlar umumiy papkasida saqlanuvchi Microsoft Access ma’lumotlar bazasida yoki ko’p foydalanuvchili relatsion ma’lumotlar bazasida (jumladan Oracle,IBM, DBR, Postgre SQL, Informix yoki Microsoft SQL Server) saqlanadigan ma’lumotlar to’plami demakdir. Ular fayllarga asoslanuvchi kichik bir foydalanuvchili ma’lumotlar bazasidan katta ko’p foydalanuvchilar mashtabi bo’yicha guruhlar, tarmoqlar (rayonlar) va korporativ geoma’lumotlar bazasigacha bo’lgan kattalikda yaratilishi mumkin. Ammo Geoma’lumotlar bazasi faqat ma’lumotlar to’plami kolleksiyalaridan iborat degani emas; «Geoma’lumotlar bazasi» termini ArcGISda bir qancha ta’riflarga ega:
– Geoma’lumotlar bazasi – bu ArcGIS uchun «qadrdon» ma’lumotlar to’plami; u ma’lumotlarni boshqarish va ularga o’zgartirish kiritish uchun foydalaniladigan asosiy ma’lumotlar formati bo’lib sanaladi. Garchi ArcGIS geografik axborot tizimi (GAT) ning turli xil formatlarida joylashgan geografik axborotlar bilan ish–lasada, uning barcha kuchli funksional imkoniyatlari ayni geoma’lumotlar baza–larida ishlatiladi.
– Bu avvalambor MBBT yoki faylli tizimdan foydalanadigan geografik axborot–larning omborxonasi. To’g’ridan to’g’ri ArcGIS da yoki SQL yordamida MBBTda o’z ma’lumotlar to’plamingizning asl nusxasi bilan ishlashingiz mumkin. – Geoma’lumotlar bazasi geografik axborotlarni boshqarish va namoyish qilish uchun hartaraflama axborot modeliga ega. Ushbu hartaraflama axborot modeli atributlar, rastrlar to’plami va fazoviy ob’ektlar sinfini saqlovchi ma’lumotli oddiy jadvallar ketma–ketligini amalga oshiradi.
– Geoma’lumotlar bazasining dasturiy nazariyasi umumiy ilovaning nazariyasini ta’minlaydi, ArcGIS dasturidan turli fayllardagi va formatlardagi hamma geografik ma’lumotlar bilan ishlash va kirish uchun foydalaniladi.
– Geoma’lumotlar bazasi GAT ma’lumotlarining ishchi oqimini boshqarish uchun tranzaksiya modeliga ega. Geoma’lumotlar bazasining turlari keyingi bo’limlarda chuqurroq ko’rib chiqilgan.
Ma’lumotlar to’plami geoma’lumotlar bazasining eng muhim tushunchasi sanaladi. Undan ArcGIS da geografik axborotlarga ishlov berish va tashkillash–tirish uchun foydalaniladi. Geoma’lumotlar bazasi tarkibiga ma’lumotlar to’pla–mining uchta asosiy turi kiradi:
1) fazoviy ob’ektlar sinfi; 2) rastr ma’lumotlari to’plami; 3) jadvallar.
Yuqorida sanab o’tilgan ma’lumotlar to’plamlari turlarining hammasini yaratish – geoma’lumotlar bazasini yaratish va loyihalashdagi birinchi qadam hisoblanadi. Foydalaniladigan tizim turidan qat’iy nazar, barcha GAT foydalanuvchilari uchta asosiy ma’lumotlar to’plami bilan ishlashlariga to’g’ri keladi. Ishlash uchun foydalanuvchilar o’z ixtiyorlarida fazoviy ob’ektlar sinflari to’plami (qoida bo’yicha, ko’plab ESRI sheyp–fayllarga ega papka ko’rinishida), qator atribut jadvallari (dBASE, Microsoft Access formatlarida, Excel elektron jadvallari, MBBT va h.k.) va ko’plab holatlarda, rasmlar, suratlar va rastr ma’lumotlari to’plamlaridan foydalanadilar (1–rasm).