6.3. Ma’lumotlarni strukturalash va ma’lumotlarning modellari. Istalgan MB yadrosini ma’lumotlar modeli tashkil qilib, u ma’lumotlar to’plamidan, yaxlitlikni ta’minlovchi cheklanishlardan va ma’lumotlar bilan mani–pulyatsiya qilish amallaridan tashkil topadi.
Ma’lumotlar modeli ma’lumotlar orasidagi bog’lanishlar bilan beriladi. Bog’–lanishlar quyidagicha bo’lishi mumkin: birga:bir bog’lanish (1:1), birga: ko’p bog’lanish (1:M), ko’pga: bir bog’lanish (M:1), ko’pga: ko’p bog’lanish (M:M). Birga: bir bog’lanishda, (1:1) birinchi ob’ektning har bir nusxasiga ikkinchi ob’–ektning faqat bir nusxasi to’g’ri keladi va aksincha.
Ob’ekt A Ob’ekt V
Masalan,
Birga: ko’p bog’lanishda, (1:M) birinchi ob’ektning har bir nusxasiga ikkinchi ob’ektning bir necha nusxalari to’g’ri keladi va ikkinchi ob’ektning bitta nusxasiga birinchi ob’ektning bittadan ortiq bo’lmagan nusxasi to’g’ri kelishi mumkin.
Ob’ekt A Ob’ekt B
Ko’pga: bir bog’lanish (M:1) birga: ko’p bog’lanishning teskarisi.
Masalan:
Ko’pga: ko’p bog’lanishda, (M:M) birinchi ob’ektning har bir nusxasiga ikkinchi ob’ektning bir necha nusxalari to’g’ri keladi va aksincha, ya’ni ikkinchi ob’ektning har bir nusxasiga birinchi ob’ektning bir necha nusxasi to’g’ri kelishi mumkin.
M:M
Quyidagi ma’lumotlar modelini ajratish mumkin.
Iyerarxik model. Iyerarxik modelda ma’lumotlar daraxtsimon ko’rinishda saqlanadi. Daraxt tugunlari faqat bir necha shoxcha (yo’nalish)ga ega. Har bir shox o’z navbatida yana boshqa shoxchaga ajralishi mumkin.
Barg – daraxt tugunlarining eng quyisi, qayerda, bir necha shoxchalar kirsada, bitta ham shoxcha chiqmaydi.
Iyerarxik modelda bog’lanishlar tarkibi MB da qat’iy qayd qilinadi. Bog’–lanishlarni o’zgartirish tarkiblarini o’zgartirishga va ma’lumotlarni qaytadan kiritishga olib keladi. Bog’lanishlar soni cheklangan bo’ladi.
Misol:
Iyerarxik model xususiyatlari:
– ma’lumotlar iyerarxik tartibda tashkil qilinadi;
– turli tarkiblarni tiklashda ma’lumotlarni nusxalash lozim;
– asosiy ishlash birligi – yozuv;
– ishlash ildiz yozuvdan boshlanadi.
