67. Endogen va ekzogen o‘zgaruvchilar qanday xususiyatlarga ega?

82. Dinamik qatorlarda mavsumiy va siklik komponentalarning mavjud bo‘lishi qatorlarning bog‘lanish kuchi va zichligiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?

Mavsumiy va siklik komponentalar dinamik qatorlarda mavjud bo‘lishi qatorlarning bog‘lanish kuchi va zichligiga ta’sir ko‘rsatadi.

Mavsumiy komponentalar, belgilangan davr bo‘yicha odatda bir yil davomida ko‘rinadi. Bu komponentalar, qatorning o‘ziga xos yillik oqimli o‘zgarishlarini ifodalaydi. Misol uchun, turli meva va sabzavotlar narxlari sezonal o‘zgarishlarga ega bo‘lishi mumkin. Mavsumiy komponentalar, sezonal o‘zgarishlar bilan bog‘liq bo‘lgani uchun, qatorning zichligi va bog‘lanish kuchini ko‘rsatishi mumkin.

Siklik komponentalar esa mavsumiy o‘zgarishlardan farqli ravishda belgilangan davrda ko‘rinadi. Bu komponentalar, qatorning o‘ziga xos belgilangan davrli o‘zgarishlarini ifodalaydi. Siklik komponentalar, qatorning zichligi va bog‘lanish kuchini ko‘rsatishi mumkin, chunki belgilangan davrlar odatda uzun muddatli o‘zgarishlarga bog‘liq bo‘ladi.

Bog‘lanish kuchi va zichligi, qatorning o‘zining tarkibiy xususiyatidir. Mavsumiy va siklik komponentalar, qatorning zichligi va bog‘lanish kuchini aniqlashda yordam beradi. Mavsumiy va siklik komponentalar qatorning o‘ziga xos belgilangan davrli o‘zgarishlarni ifodalaydi, shuningdek, qatorning o‘ziga xos yillik oqimli o‘zgarishlarini ifodalaydi. Bu turlar komponentalar, qatorning zichligi va bog‘lanish kuchini aniqlashda muhim bo‘lib, qatorlarni tasniflash va qatorlar orasidagi ta’sir-muammo muhokama qilishga yordam beradi.

83.Dinamik qator darajalaridan mavsumiy komponentalarni chiqarib tashlashning qanday usullari mavjud?

Mavsumiy komponentalar dinamik qatorlardan chiqarishning bir nechta usullari mavjud:

1. Mavsumiy o‘rtacha: Bu usul, qatorning o‘rtacha qiymatlarini belgilangan davr bo‘yicha hisoblashdan iboratdir. Keyinchalik, belgilangan davr bo‘yicha o‘rtacha qiymatlardan foydalanib, qatorning mavsumiy komponentasini hisoblash mumkin.

2. Differensial: Bu usul, qatorning o‘ziga xos yillik oqimli o‘zgarishlarini aniqlash uchun foydalaniladi. Qatorning har bir qiymatidan o‘tgan qiymatlarni ajratib, ular orasidagi farqni hisoblash va belgilangan davr bo‘yicha o‘zgarishni aniqlash mumkin.

3. Fourier analizi: Bu usul, qatorning mavsumiy o‘zgarishlarini aniqlash uchun foydalaniladi. Fourier analizi, qatorni sinusoit va kosinusoit funksiyalarga ajratib, ularning amplitudalari va fazalari orqali mavsumiy komponentalarni aniqlashga yordam beradi.

4. Xabar modellari: Bu usul, statistik modellarni qo‘llab-quvvatlaydi va qatorning mavsumiy o‘zgarishlarini aniqlashda foydalaniladi. Xabar modellari, qatorning turli o‘zgarishlari orasidagi bog‘lanishni aniqlashga yordam beradi.

Bu usullar barchasi mavsumiy komponentalarni aniqlashda foydalanilishi mumkin, va ulardan biri yoki bir nechta usullar qatorning xususiyatiga va maqsadiga qarab tanlangan bo‘lishi mumkin.