7-bob. ToʻGʻridan-toʻGʻri marketing va kompyuter tarmoqlaridagi marketing

Nazorat va muhokama uchun savollar:
1. Kommunikatsiya vositalarini tanlash qanday amalga oshiriladi?
2. Kommunikatsiya maqsadlarini belgilash haqida gapiring.
3. Mediarejalashtirish qanday rejalashtirish?
4. Marketing kommunikatsiyasini strategik rejalashtirish yoʻnalishlari qaysilar?
5. Integratsiyalashgan marketing kommunikatsiyasi konsepsiyasida brendingni roli qanchalik muhim?
6. Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtish qanday amalga oshiriladi?

10. 
    bob. BYUDJET VA MARKETING KOMMUNIKATSIYALAR SAMARADORLIGI
    

10.1 Marketing kommunikatsiyasi byudjeti
Kommunikatsion kompaniyani byudjetlashtirish — kommunikatsion siyosati rejalashtirish jarayonining muhim bosqichlaridan biri hisoblanadigan bois, har bir kanal uchun sarflangan mablagʻlar hajmini aniqlashni bilan ajralib turadi. Kommunikatsiya byudjetining muayyan darajasini aniqlash jarayoni maʼlum cheklovlar va qiyinchiliklar bilan bogʻliq boʻladi. Marketing kommunikatsiyalari byudjetini aniqlashdagi asosiy masala shundan iboratki, reklama xarajatlari miqdori va bozor reaksiyasining tabiati oʻrtasidagi bogʻliqlikni kuzatish, boshqacha qilib aytganda, sarflangan mablagʻlar va xarajatlar oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqlash borasida murakkab vazifa boʻlib, isteʼmolchilarning xabardorligi, ularning munosabati va qilingan xaridlar sonidagi oʻzgarishlarni qamrab oladi.Kommunikatsiya majmuasi byudjetini hisoblashning bir necha usullari mavjud:
1. Taxmin qilinayotgan xarajatlarni aniqlash.
2. Belgilangan foizni belgilash.
3. Maksimal xarajatlarni oldindan koʻra bilish.
4.Raqobatchilarga mos ravishda boʻlishga harakat qilish uslubiyoti.
5. Firmaning maqsadi va masalasiga xos boʻlgan holda ish yuritish.
Kommunikatsiya byudjetini hududlarga qarab farqlash dilerlar tarmogʻi va tovardan toʻgʻridan-toʻgʻri foydalanuvchilar, aholi zichligi, uning xarid layoqati, isteʼmol anʼanalari xususiyatlari va h.k. bilan asoslanadi. Shu sababli mahalliy yoki umummilliy reklama yoxud tovarlar toʻgʻridan-toʻgʻri sotish foydasiga tanlov qilish lozim boʻlib, bu kommunikatsiya byudjeti strukturasiga taʼsir koʻrsatadi.
Kommunikatsiya byudjetini tovar turlari boʻyicha taqsimlash shu bilan asoslanadiki, taʼsir doirasini eng samarali kengaytirish qayerda ekanligini, tovar ishlab chiqaruvchining markasi qayerda va qanday qilib yaxshiroq qabul qilinishini bilish kerak. Shu tariqa tovarni ilgari surish dasturida asosiy eʼtiborni asosiy sotuv hajmining tarkibiy qismlariga qaratish maqsadga muvofiqligi tasdiqlanadi. Kommunikatsiya byudjetini tovarlar boʻyicha taqsimlash amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarni maqsadli yoʻnaltirilgan tarzda nazorat qilishga imkon beradi.
Marketing kommunikatsiyalari strategiyasini ishlab chiqishda aksariyat hollarda qoʻllaniladigan bir nechta byudjet usullaridan foydalaniladi.
Byudjetni bazaning foizi sifatida aniqlash usullari. Aslida, tashkilot faoliyatining deyarli har qanday moliyaviy koʻrsatkichlari asosiy qiymat boʻlib xizmat qilishi mumkin, ammo bir qator keng keng tarqalgan usullar mavjud.
Joriy yildagi sotuvlar ulushi yoki kelgusi yilgi prognozli sotish usuli. Uning asosiy kamchiligi shundan iboratki, uni qoʻllashda ragʻbatlantirish savdoga nisbatan hal qiluvchi omil emas, balki natijaga aylanadi va kompaniyaning daromadini belgilaydi. Shunday qilib, teskari munosabat paydo boʻladi, yaʼni sotishni ragʻbatlantirish oʻrniga, masalan, bozorda umumiy tanazzul paytida, reklama xarajatlari kamayadi.
Oʻtgan yilgi aylanma foizi oddiyroq usullardan biri boʻlsa-da, bozor talab va umumiy raqobat faolligi nuqtai nazaridan ancha turgʻun boʻlgan sharoitda u ancha samarali boʻlishi mumkin. Biroq, bu usul biroz xavfli, chunki u tashqi va ichki muhitdagi mumkin boʻlgan oʻzgarishlarni hisobga olmaydi.
Raqobat solishtirish usuli. Ushbu byudjetlashtirish usulining asosi raqobatchilarning xarajatlariga muvofiqlikdir. Uning kamchiligi — raqobatchilarning asosiy narxini aniqlashning qiyinligidir. Ushbu usulning xavfliligi ham juda aniq, chunki raqobatchi oʻzining reklama byudjetini belgilashda nimaga yoʻnaltirilganligi nomaʼlum, shuningdek, bozordagi ikkita raqobatchi firmaning xususiyatlari, ularning imkoniyatlari va strategiyalari tubdan farq qilishi mumkinligi sababli ayon boʻladi.
Sotish bilan bogʻliq boʻlmagan qatʼiy qiymat usuli. Ruxsat etilgan qiymat tajriba, yaʼni”sinov va xato” asosida aniqlanishi yoki “ekspert fikri”ga asoslangan boʻlishi mumkin. Bu usul koʻpincha “zamonaviy sharoitda mutlaqo nomaqbul va qabul qilinishi mumkin emas” ham deb ataladi.
Maqsad va vazifalar usuli boʻyicha byudjetlashtirishda birinchi navbatda kompaniyaning aloqa maqsadlari belgilanadi, soʻngra ushbu maqsadlarga erishish uchun zarur boʻlgan maqsadli auditoriya bilan aloqalar soni aniqlanadi. Shundan soʻng ushbu aloqalarning qiymati aniqlanadi, bu esa kompaniyaning qiymatiga aylanadi.
Statistik tahlil yordamida bozor munosabatini modellashtirishga asoslangan usullar. Bunday usullar amalda kamdan-kam qoʻllaniladi, garchi ular eng toʻgʻri boʻlsa ham. Koʻpgina kompaniyalarda aloqa byudjetining hajmi bunday byudjetlashtirish modellarini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun barcha xarajatlarni oqlash uchun yetarlicha katta boʻlmasligi mumkin.Marketing kommunikatsiyalari tadbirlariga ajratmalar hajmi qamrab olish koʻzda tutilgan odamlar soni bilan izohlanadi. Tovar isteʼmolchilarining joylashuv zichligi qanchalik past boʻlsa, kommunikatsion taʼsir shunchalik qimmatga tushadi. Kommunikatsiya xarajatlari ulushi korxona yuklanishi va raqobatchilar soniga teng holda boʻladi, lekin xaridlar tezligiga teskari ahamiyatga ega. Har bir yangi raqobatchi bilan bozor munosabati faollashib, tovarni ilgari surish xarajatlari ortadi.