№8 ma’NAVIY ma’rifiy soatlar rejasi

33-Mavzu: Yaxshilik – insoniy fazilatlardan biri
Yaxshilik xakidagi tushunchalar ukuvchilar ongida yillar davomida shakllanib, saykallangan. Bitiruvchi ukuvchilarga yaxshilik xakida chikargan xulosalarini aytishga imkon berish kerak. Darsda taxlilga tortish mumkin bulgan ibratli xikoyalar kiritildi.
Ibratli xikoyalar
Sietl parolimpiya uyinlarida, 100 metr masofaga chopish buyicha katnashuvchilar startga chikishdi. Kizxi, ularning xammasi jismoniy va akliy nuksonli katnashuvchilar edi. Signaldan keyin xar bari G’alaba kilish istagida yugurishdi. SHunda bittasi yulda kokilib yikilib tushdi. Jaroxatlandi va bundan ingrab yubordi. Kolgan 8 ta katnashchi uning ingrashini eshitib orkaga karashdi va xammalari ortiga kaytishdi. Bir kiz uning urnidan turishiga yordam berdi. Uning yuzidan upib: “Tezda xammasi bitib ketadi”, dedi.
Sungra ularning tukkizovi xam kullarini ushlashib, finish chizotini birga kesib utishdi. SHunda butun stadion urnidan kalkdi va ularni olkishladi.
Bir kuni alloma Xing SHi uz ukuvchilarining jushkin muxokamasi ustidan chikdi, oldilariga kelib suradi:

• 
  Nima tuG’risida tortishdinglar?
  

Ular aytishdi:

• 
  Ustoz, biz insonning kaysi uch nuksoni eng muximligini aniklashga urindik.
  
• 
  Xush, kanday xulosaga keldingiz?
  
• 
  Biz eng muxim nuksonlar- ojiz, kar va sokov bulish, dedik.
  
• 
  Siz aytish lozim bulganning yarmini aytipsizlar. - dedi Xing SHi.
  
• 
  Yarmini? - xayron bulishdi ukuvchilar. - Lekin biz barcha uch nuksonni aytdik-ku!
  

-Xa, lekin sizlar begona odam kalbining musibatiga kur, yordam surashiga kar, ovutishga gung bulish bilan birga yana shu beparvolikka kunikishdan daxshatlirok nukson yukligi tUG’risida eslashni unutibsiz.
Bir kun ukuvchilar keksa ustoz oldiga kelib, undan suradilar: nega yomon odatlar odamni osongina egallaydi, yaxshilari esa - kiyin va ancha omonot buladi?

• 
  Agar soG’lom uruG’ni koldirib, kasalini yerga kumsangiz nima buladi?
  
• 
  Oftobda kolgan uruG’ xalok buladi, tuprokka kumilgani yomon bulsa xam unib chikadi, lekin kam xosil bulib yomon meva beradi, - javob berishdi ukuvchilar.
  
• 
  Odamlar xam shunday kilishadi: xayrli ishlarni dildan bajarish, kalbi turida asrash va kamol toptirish urniga, ularni kuz-kuz kilish uchun chikarib kuyishadi va extiyotlamay nobud kilishadi. Uzlarining gunoxlari va illatlarini esa boshkalar kurmasligi uchun ich-ichiga yashirishadi. Ular u yerda usadi, kalbini egallaydi, uzini esa beburd kiladi.
  

Kaysidir kuni Ukituvchi suradi:

• 
  Odamlar bilan munosabatda biz uchun nima eng katta muammo yaratadi?
  

Ukuvchilar uylanib kolishdi. Oxiri, ulardan biri aytdi:

• 
  Kim bilandir uchrashuvga kelishganimda, kelaman, u bulsa mutloko yuk. U meni kutishga majbur kilsa, konim kaynaydi.
  

Boshka ukuvchi aytdi:

• 
  Kimdir menga nimadir va’da kilib, bajarmasa, rosa jaxlim chikadi.
  

Uchinchi ukuvchi shikoyat kildi:

• 
  Odam anik javob bermaganda, mening nafratim keladi. Farki yuk: men unga ish taklif etamanmi yoki dam olish kunini kanday utkazishini suraymanmi.
  

Ukituvchi birinchi ukuvchidan suradi:

• 
  Ayt-chi, uzing xech bulmasa, bir marta kaergadir kechikansanmi?
  
• 
  Bunday xolatlarni eslolmayman, balkim bolaligimda... Men doimo soatga karayman va shoshilaman.
  

Ikkinchi ukuvchidan suradi:

• 
  Sen xamisha uz va’dalaringni bajarasanmi?
  
• 
  Xa, - javob berdi ukuvchi, - bu menga kiyin bulsa xam!
  

Uchinchi ukuvchidan suraldi:

• 
  Sen uzing gaplaringda doimo anikmisan?
  
• 
  Mutlako! - xitob kildi u.
  
• 
  Endi esa tasavvur kilinglar, - dedi Ukituvchi. - Siz xech kaerga shoshilmayapsiz, suzlaringizga javob berish shart emas, kimgadir umumiy suzlar aytishingiz mumkin.
  

Ukuvchilarga aytilganlarni ado etish mushkul tuyulib, uylanib kolishdi. Ukituvchi davom etdi:

• 
  Bilasizlarmi, bizlarni boshkalardan kura, uzimizga ruxsat etmaganlarimiz G’azablantiradi. Biz ularniki, deb uylaganimiz, kupincha, uzimizning muammolarimizdir.
  

Kandaydir podachi bir odamni xafa kildi, u esa undan darG’azab buldi va kasd olishga axd kildi. U podachi xayvonlarini deyarli xech kim yurmaydigan olis joyda bokishini bilardi. Podachi unga tushib ketsin, deb u yerda chukur kazishga axd kildi. Tunda kazishni boshlarkan, jafokori uraga tushib ketishini, jaroxat olishini yoki chikolmay ulishini uzicha tasavvur kilardi. Xech bulmasa, chukurga uning sigiri yoki kuyi tushib ketar, deb uylardi.
Uzok vakt kasdini uylab, zur berib kazib, ura chukurrok bula borganini sezmadi. Tong ota boshladi, u kazishdan tuxtab, xushyor tortdi: U shunday chukur kovlagandiki, uzi undan aslo chika olmasdi.
“Birovga chukur kazisang...” degan makol bexudaga aytilmagan.
Tafakkur durdonalari
Ey, eng yaxshi odam kim, deb suragan!
Aytayin kim bulur eng yaxshi odam:
Eng yaxshi odam shu— kimdan xalkiga,
Kandaydir naf tegar, xar kunu xar dam. Abduraxmon Jomiy
Sikilgan kishiga kulgi baxsh etmok,
Bir botmon kanddan xam, bilgil, yaxshirok.
SHakardan topadi maza OG’iz-til,
Kulgidan topadi lazzat ruxu dil.
Yuzlaring burishik tun kabi karo,
Tongdek kul, yukolsin ajin — mojaro. Abduraxmon Jomiy
Sening xayoting senga kanchalik kimmatli bulsa, boshka maxluklarning xayoti xam uziga shunchalik kimmatlidir. Sen kanchalik uz xayotingni extiyot kilsang, boshka kishilarning xayotini xam shunchalik extiyot kila bil.
Xind xikmatlari
Bir kishining xayotini saklab kolish yetmish ibodatxona solishdan xam yaxshidir. Xitoy makoli
Birovning bir tomchi kuz yoshini kurita olgan kishi jang maydonida kaxramonlik kursatgan kishidan kura baxodirrokdir. D. Bayron