8-ma’ruza mashg`uloti Mavzu: Termodinamika qonunlari. Reja: Erkinlik darajasi bo’yicha energiya taqsimoti

6-MUSTAQIL BAJARISH UCHUN TOPSHIRIQLAR
1. Harorat T=27⁰C va bosimi P=53,2 kPa bo’lgan azot molekulalarining 1 s
dagi o’rtacha to’qnashish soni z=topilsin. Azot molekulasining effektiv diametri d=0,3 nm.
2. Bosim P=0,1 Pa va harorat T=100 K bo’lganda, vodorod molekulalari erkin yugurish yo;lining o’rtacha uzunligi <> topilsin. Vodorod molekulasining effektiv diametri d=0,23 nm.
3. Izoxorik jarayonda ideal gaz molekulasining 1 s da to’qnashuv soni z ning bosim P va harorat T ga bog’lanishi topilsin.
4.V=10 l hajmli ballonda m=1 g massali vodorod bor. Molekulalarning erkin yugurish yo’lining o’rtacha uzunligi aniqlansin. Vodorod molekulasining effektiv diametri d=0,23 nm.
5. Agar molekula erkin yugurish yo’lining o’rtacha uzunligi <> =1 sm gat eng bo’lsa, siyraklashgan vodorod zichligini aniqlang.Vodorod molekulasining effektiv diametric d=0,23 nm.
6. Izobarik jarayonda ideal gaz molekulasining erkin yugurish yo’li uzunligi <> ning harorat T ga bog’lanishi topilsin.
7. Xarorat T=250⁰C va bosim P=100 kPa bo’lganda, kislorod molekulasi erkin yugurishining o’rtacha davomiyligi <> ni toping.Kislorod molekulasining effektiv diametri d=0,27 nm.
8. Izoxorik jarayonda ideal gaz molekulasining erkin yugurish yo’li o’rtacha uzunligi <> ning bosimi P va xarorati T topilsin.
9. Izotermik jarayonda ideal gaz molekulasining erkin yugurish yo’li o’rtacha uzunligi <> ning bosim P ga bog’lanishi topilsin
10. Izotermik jarayonda ideal gaz molekulasi 1 s da o’rtacha to’qnashuvlar soni z ning bosim P ga bog’lanishi topilsin.
11. Normal sharoitda kislorod molekulalari erkin yugurish yo’lining o’rtacha uzunligi <>= 10^-3 sm. Molekulalarning o’rtacha arifmetik tezligi va molekulalarning 1 s dagi to’qnashuvlar soni z hisoblansin.
12. Agar vodorod molekulalari uchun normal sharoitda erkin yugurish yo’lining o’rtacha uzunligi <>=1,12*10^-5 sm bo’lsa, vodorod molekulasining diametri d topilsin.
13. Agar T=0⁰C xaroratli azot joylashgan D=10 sm diametrli idishda P=1,33 mkPa hosil qilsak , u holda shu vakumni yuqori deb xisoblash mumkin. Azot molekulasining diametri d=3,1*10^-8 sm. Malumki, agar molekulalarning erkin yugurish o’rtacha uzunligi idishning chiziqli o’lchamlaridan ancha katta bo’lsa, vakum yuqori deb hisoblanadi.
14. Idishda karbonat angidrid (CO₂) bor. Uning zichligi =1,7 kg/m³ va molekulalarning erkin yugurish yo’li uzunligi <>=0,79*10^-5 sm. Karbonat angidrid molekulasining diametri topilsin.
15. P₁=10³ Pa bosimda molekula 1 s da o’rtacha z₁=3*10⁹ marta to’qnashadi. P₂=0,133 Pa bosimda u necha marta to’qnashishi mumkin? T=const.
16. Bir xil bosim va xaroratda ikki turdagi gazlar mavjud. Agar gaz atomlarining diametrlari 1:4 va massalari 1:5 mos nisbatda bo’lsa, shu gaz atomlari uchun vaqt birligidan to’qnashuvlar soni necha martaga farqlanishini aniqlang.
17. Yerning suniy yo’ldoshida o’rnatilgan ionizatsion monometr yordamida Yer sirtidan h=300 km balandlikda atmosferaning V=1 sm³ hajmida gaz molekulalarining soni n=10⁹ ta ga yaqin ekanligi aniqlandi. Shu balandlikda molekulalarning erkin yugurish yolining o’rtacha uzunligi <> topilsin. Molekulalarning effektiv diametri d=0,2 nm.
18. T=0⁰C zaroratda va biror bir bosimda kislorod molekulasining erkin yugurish yo’li o’rtacha uzunligi <>=95 nm ga teng. Agar idishdagi hovoni boshlang’ich bosimning 0,01 gacha so’rib olsak, 1 s dagi kislorod molekulalarining o’rtacha to’qnashuvlar soni nimaga teng? T=const.
19. D=15 sm diametrli sferik idishda molekulalar bir biri bilan to’qnashmasligi uchun V=1 sm³ hajimda eng ko’pi bilan nech molekula bo’lishi kerak? Gaz molekulasining effektiv diametrini d=0,3 nm deb qabul qiling.
20. Biror bir gaz molekulalarining 1 s da, agar shu sharoitda molekulaning erkin yigurush yo’li o’rtacha uzunligi <>=0,5 mm ga va o’rtacha kvadratik tezligi ga teng bo’lsa, o’rtacha to’qnashuvlar soni z topilsin.
21. Agar gazning bosimi izoxorik jarayon natijasida n=4 marta ortsa,bir atomli gaz molekulalarining S=1 m² yuzali balloning devoriga 1 s dagi urilishlar soni z qanchaga o’zgaradi.
22. Adiobatik jarayonda o’rtacha erkin yugurish yo’li uzunligi <> ning bosim P va xarorat T ga bog’liqligi topilsin.
23. Adiobatik jarayonda ideal gaz molekulasining 1 s da o’rtacha to’qnashuvlar soni z ning bosim P va xarorat T ga bog’liqligi topilsin.
24. Normal sharoitda geliy atomi erkin yugurish yo’lining uzunligi <>=180 nm. Diffuziya koefitsenti D aniqlansin.
25.0⁰C xaroratda kislorodning difuziya koeffitsienti D=0,19 sm²/s ga teng. Gaz molekulasining erkin yugurish yo’li <> aniqlansin.
26. Normal sharoitda azotning dinamik qovushqoqlik koyffitsienti =17 mkPa ga teng. Erkin yugurish yo’li <> topilsin.
27. Normal sharoitda vodorodning diffuziya koeffitsenti D=0,91 sm²/s ga teng. Vodorodning issiqlik o’tkazuvchanligi koeffitsenti aniqlansin.
28. Azotning xarorati T=27⁰C va erkin yugurish yo’lining o’rtacha uzunligi <>=10^-5 sm. S=100 sm² yuzasidan agar yuzagacha perpendikulyar yo’nalishda zichlik gradienti =1,26 kg/m⁴ ga teng bo’lsa, t=10 s vaqtda diffuziya tufayli o’tgan azot miqdorini toping.
29. Biror gazning bosimi qanday bo’lganda, shu gazning ichki ishqalanish koeffitsienti diffuziya koeffitsientiga nisbatan n/D=0,3 kg/m³ ga teng va uning molekulalarining o’rtacha kvadratik tezligi ga teng bo’la oladi?
30. Xarorat T=0⁰C va bosim P=10⁵ Pa ga teng bo’lganda, agar shu sharoitlarda uning ichki ishqalanish koeffitsienti =1,3*10 Pa.s ga teng bo’lsa, geliy molekulalarining erkin yugurish yo’li topilsin.
31. Bosimi P=100 kPa va xarorati T=10⁰C bo’lgan havo molekulalarining diffuziya koeffitsienti topilsin. Havo molekulasining diametri d=3*10^-10 m deb qabul qilinsin.
32. Bosimi P=100 kPa va xarorati T=10⁰C bo’lgan havoning ichki ishqalanish koeffitsienti topilsin. Havo molekulasining diametri d=3*10^-10 m deb qabul qilinsin.
33. Kislorodning ichki ishqalanish koeffitsienti azotning ichki ishqalanish koeffitsientidan necha marta ortiq? Gazlarning xarorati va molekulalarning diametrlari bir xil.
34. Kislorodning diffuziya koeffitsienti D=1,22*10⁵ m²/s va ichki ishqalanish koeffitsienti =1,95*10^-5 Pa.s ga teng. Shu sharoitda gazning zichligi  topilsin.
35. Kislorodning diffuziya va ichki ishqalanish koeffitsientlari D=1,22*10^-5m²/s va =1,95*10^-5Pa.s gat eng Gaz molekulalarining erkin yugurish yo’li <> topilsin. Kislorod molekulasi diametric
d=3*10^-10m.
36. Kislorodning diffuziya koeffitsienti D=1,22*10^-5m²/s. Agar shu sharoitda kislorod molekulalarining erkin yugurish yo’li <>=8,4*10^-8 m ga teng bo’lsa, gaz molekulalarining o’rtacha arifmetik tezligi topilsin.
37. Agar vodorodning ichki ishqalanish koeffitsienti =8,6*10^-6Pa.s ga teng ekanligi malum bo’lsa, uning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti  topilsin.
38. Xarorat T=10⁰C ga teng bo’lgan havoning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti
topilsin. Havo molekulasining diametric d=3*10^-8sm ga teng deb qabul qilinsin.
39. Hajmi V=2 l idishda N=4*10²² ta ikki atomli gazning molekulalari joylashgan. Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti =0,014 Vt/m.K. Shu sharoitda gazning diffuziya koeffitsienti D topilsin.
40. Izotermik jarayonda diffuziya koeffitsienti D qovushqoqlik koeffitsienti  va issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti  ning bosim P ga bog’liqligi topilsin.
41. Izobarik jarayonda diffuziya koeffitsienti D qovushqoqlik koeffitsienti  ning xarorat T ga bog’liqligi topilsin.
42. Izobarik jarayonda issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti  ning xarorat T ga bog’liqligi topilsin.
43. Qalinligi d=49 sm g’ishtdan qilingan devor kabi issiqlik yo’qotish uchun yog’ochdan yasalgan devorning qalinligi qanday bo’lishi kerak? Ikki holda ham binoning ichki va tashqi xaroratlari farqi bir hil. Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsientlari: g’ishtniki ₁=0,7 Vt/m.K, yog’ochniki ₂=0,175 Vt/m.K.
44. Bug’ qog’ozning shifti ikki qatlam issiqlik izolatsiyasidan iborat. Agar shiftning tashqi sirtlarining xarorati T=800⁰C va T₃=60⁰C,har qatlamning qalinligi va issiqlik o’tkazuvchanligi esa nos ravishda d₁=500 mm, ₁=1,3 Vt/m.K d₂=200 mm, ₂=0,16 Vt/m.K
45. Vodorod plazmasidagi ionlarning diffuziya koeffitsienti D topilsin, plazmaning xarorati T=10 K, V=1 m³ hajimdagi ionlar soni n=10¹⁵ ga teng. Ko’rsatilgan xaroratda vodorod ionlarining effektiv kesim yuzi =4*10^-20 sm² ga teng deb hisoblang.
46. Samalyot v=360 km/soat tezlik bilan uchib bormoqda, samolyot qanotining
qovushqoqligi tufayli ergashtirib ketayotgan havo qatlamining qalinligi =4sm ga teng deb hisoblab, qanotining har bir kvadrat metr yuzasiga ta’sir
qiluvchi urinma kuch topilsin. Havo molekulasining diametri d=3*10^-8 sm gat eng deb qabul qilinsin. Havo xarorati T=0⁰C.
47. Ikki atomli gaz adiabatik ravishda boshlang’ich hajmdan ikki marta katta hajimgacha kengaydi. Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti  qanday o’zgarishi topilsin. Molekulaning effektiv diametrini o’zgarmas deb hisoblang.
48. Radiusi R₁=10 sm va uzunligi l=30 bo’lgan silindr,radiusi R₂=10,5 sm ga teng boshqa silindr ichiga shunday joylashganki, ularning o’qlari ustma-ust tushgan kichik silindr qo’zg’almas, kattasi esa geometric o’qqa nisbatan =15s^-1
chastota bilan aylanayapti. Silindr atrofidagi gazning qovushqoqlik koeffitsienti
=8,5 mkPa.s. Ichki silindrning sirtiga urinma ravishda tasir etuvchi kuch aniqlansin.
49. Radiuslari R=20 sm bo’lgan ikki gorizontal disklar biri ikkinchisi ustida shunday joylashganki, ularning o’qlari ustma-ust tushgan. Disklarning tekisliklari orasidagi masofa d=0,5 sm. Ustki disk qo’zg’almas, pastki disk esa geometric o’qqa nisbatan =10 s^-1 chastota bilan aylanayapti.Ustki diskka ta’sir etuvchi aylantiruvchi moment topilsin. Disklar atrofidagi havoning qovushqoqlik koeffitsienti =17,6 mkPa.s.
50. Agar normal sharoitda azotning diffuziya koeffisienti 0,142 sm² / sek ga teng bo’lsa, shunday sharoitda azotning ichki ishqalanish koeffisienti topilsin.
51. Idish zichligi = 1,7 kg / m³, shu sharoitda molekulalarining o’rtacha erkin yugurish yo’li = 7,9 10^-6 sm ga teng bo’lgan karbonat angidrid gazi bor. Karbonat angidrid gazi molekulalarining d diametric topilsin.
52. Ma’lum bir sharoitda vodorodning diffuziya va ichki ishqalanish koeffisientlari mos ravishda D = = 1,42 sm² /sek va = 8,5 10^-6 n sek / m² ga teng. Shunday sharoitda 1 m³ hajmdagi vodorod mole-kulalarining soni topilsin.
53. t = 50⁰C temperature va p = 10^-3 mm sim.ust. bosimda vodorod molekulalarining o’rtacha erkin yugurish yo’li topilsin.
54. Vodorodning ichki ishqalanish koeffisientini 8,6 10^-6 n sek /m² ga tengligi ma’lum bo’lsa,shunday sharoitda uning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisienti topilsin.