9 informasiya texnologiyalarinin telekommunikasiya s?B?K?L?Rin? Konvergensiyasi

İ

nformasiya  texnologiyalarının    telekommunikasiya  şəbəkələrinə    konvergensiya 

zərurəti 

İnformasiya 

texnologiyalarının 

telekommunikasiya 

şəbəkələrinə 

konver-

gensiyasının  əsas  ideyasını 

T

I

K

N

⋅

+

=

)

(

  (N  ─  şəbəkə,  K  ─  kommunikasiya,                                               

I  ─  informasiya,  T  ─  texnologiyalar)  riyazi  ifadəsində  əyani  əks  etdirmək  olar.  Bu 

ifadəyə  kommunikasiya  avadanlıqlarının  istehsalçıları  kimi  hesablama  texnikası 

vasitələrini  işləyib-hazırlayanlar  da  uzun  illərdən  bəri  cəhd  etmişlər.  Onlardan  birincisi 

kommunikasiya  texnikasında  dəyişiklik  etmədən  yeni  xidmətləri  qısa  müddətdə  və 

sadəliklə  reallaşdırmaq,  ikincilər  isə  informasiya  texnologiyalarının  tətbiq  sahəsini  daha 

da genişləndirmək imkanı əldə etmişlər. 

Eyni zamanda, telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sahələrində yeni 

nailiyyətlər də rabitə şəbəkələrinin təkmilləşdirilməsinə və inkişafına səbəb olmuşdur: 

 

birincisi,  telekommunikasiya  şəbəkələri  kompyuter  (informasiya)  və  rabitə 

(kommunikasiya) texnologiyalarının kombinasiyası hesab edilir; 

 

ikincisi,  verilənlər  və  biliklər  bazası  texnologiyalarının  inkişafı  istənilən  növ 

xidmətin proqramlaşdırılması və reallaşdırılması zamanı zəruri olan verilənlərin emalı və 

qərar qəbulu vasitələrinin yaradılması üçün imkan yaradır; 

 

üçüncüsü,  siqnallaşma  sistemlərinin  tətbiqi  şəbəkələrin  inkişafı  üçün  zəruri  olan 

telekommunikasiya infrastrukturunun hazırlanmasına öz töfhəsini verir. 

Ümumilikdə rabitə şəbəkələri üç konsepsiya daxilində inkişaf etdirilmişdir [1]: 

 

ənənəvi telefon şəbəkələri;  

 

inteqral xidmətli rəqəm şəbəkələri; 

 

yeni nəsil intellektual şəbəkələr. 

Ənənəvi 

telefon 

şəbəkələrində 

xidmətin 

təqdim 

olunması 

proseduraları 

kommutasiya  sistemi  funksiyalarının  ayrılmaz  tərkib  hissəsi  hesab  edilir.  Abunəçi 

xidmətlərinin  idarəetmə  vasitələri  kommutasiya  sistemlərinin  hər  birində  yerləşdirildiyi 

üçün  yeni xidmətlərin bu cür şəbəkəyə daxil edilməsi zamanı hər dəfə onların proqram-

aparat  təminatlarının  təkmilləşdirilməsi  və  ya  yenilərinin  əlavə  olunması  lazım  gəlir. 

Heterogen  şəbəkələr  öz  konstruksiyaları,  proqram  təminatı,  iş  alqoritmləri  və  s.  digər 

atributları ilə fərqlənən müxtəlif növ və çoxlu sayda kommunikasiya vasitələrindən təşkil 

olunduqlarına  görə,  xidmətlər  nomenklaturasının  genişləndirilməsi  yüksək  maliyyə 

məsrəfləri və aşağı etibarlılıq dərəcəsi ilə xarakterizə olunmaqla, uzun müddət tələb edir. 

Ona  görə  də,  xidmətlərin  sayının  və  ya  onların  funksional  xüsusiyyətlərinin  artırılması 

kommutasiya  sistemlərinin  proqram  və  aparat  təminatlarının  çoxalmasına,  şəbəkə 

strukturunun  mürəkkəbləşməsinə,  idarəetmə  və  istismar  proseslərinin  çətinləşməsinə 

səbəb  olur  və  nəticədə,  onların  tədbiq  edilməsinin  dəyərini  artırır.  Bu  isə  nə  xidmət 

tədarükçülərinə,  nə  də  abunəçilərə  sərf  etmədiyi  üçün  yeni  xidmətlərə  olan  tələbatı 

azaldır.

 

İnteqral  xidmətli  rəqəm  şəbəkələri  konsepsiyasına  görə,  vahid  şəbəkə  daxilində 

müxtəlif növ rabitə xidmətlərinin təqdim olunmasına imkan verən strukturun yaradılması 

nəzərdə  tutulur.  Lakin  burada  da  müxtəlif    texnologiyalar  bazasında  fəaliyyət  göstərən 

şəbəkələrin 

şaquli 

prinsiplə 

inteqrasiyası 

(şəkil 

1-a) 

xidmətlər 

spektrinin 

genişləndirilməsini məhdudlaşdırır. 

 

 

---

İnformasiya texnologiyaları problemləri, №2, 2010  

 

76                                                                  www.jpit.az 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

a) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

 

Şəkil 1. Telekommunikasiya xidmətlərinin şaquli (a) və üfüqi (b) təşkili modelləri 

 

Telekommunikasiya  şəbəkələrinin  perspektiv  inkişafı  müxtəlif  növ  informasiyanın 

mübadiləsi  üçün  paket  kommutasiyalı  texnologiyanın  tətbiq  edilməsi  ilə  bağlıdır.  Bu 

texnologiyanın tətbiqi ənənəvi rabitə şəbəkələrində yaranan kommutasiya gücü və nömrə 

tutumu  çatışmazlıqlarını  aradan  qaldırır.  Yeni  nəsil  intellektual  rabitə  şəbəkələrində 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Konvergent rabitə şəbəkəsi 

İnzibatçılıq 1 

 

Xidmət 1 

 

 

 

 

 

Dayaq  

şəbəkəsi 

İnzibatçılıq 2 

Billinq 2 

 

Xidmət 2 

 

 

 

 

 

Dayaq  

şəbəkəsi 

İnzibatçılıq 3 

Billinq 3 

 

Xidmət 3 

 

 

 

 

 

Dayaq  

şəbəkəsi 

Billinq 1