9 informasiya texnologiyalarinin telekommunikasiya s?B?K?L?Rin? Konvergensiyasi

İ

nformasiya  texnologiyalarının  telekommunikasiya  şəbəkələrinə  konvergen-

siyasının aspektləri 

Konvergensiya  prosesi  şəbəkələrin,  xidmətlərin  və  terminalların  konvergensiyası 

kimi    üç  aspekti  əhatə  edir  [3].  Şəbəkələrin  konvergensiyası  stasionar,  mobil  və 

konvergent  növ  xidmətlərin  təqdim  olunması  üçün  vahid  infrastrukturun  istifadə 

edilməsini nəzərdə tutur.  

Xidmətlərin  konvergensiyası  terminalın  növündən  və  cografi  yerindən  asılı 

olmayaraq  bu  şəbəkənin  istifadəçilərinə  həmin  xidmətə  daxil  olmaq  imkanı  verir. 

Müxtəlif xidmətlərin konvergensiyası onlardan ayrılıqda birinin imkanlarını genişləndirə 

bilər. Qurğuların konvergensiyası isə daxilolma və xidmət növündən asılı olaraq müxtəlif 

terminalların vahid şəbəkədə dəstəklənməsinin reallaşdırılmasını təmin edir.  

Tarixən  elə  olmuşdur  ki,  yeni  növ  rabitənin  tətbiqi  istifadəçiyə  yeni  servis  təqdim 

edə bilən qurğuların kəşfi ilə başlanmışdır. Bundan sonra rabitə şəbəkəsinin özü tədricən 

---

İnformasiya texnologiyaları problemləri, №2, 2010 

 

 

       www.jpit.az                                                                      79 

 

inkişaf etdirilərək qlobal miqyasa çatdırılmışdır (məs., telefon aparatı − telefon şəbəkəsi, 

teleqraf  aparatı  −  teleqraf  şəbəkəsi,  faks  aparatı  −  faksmil  şəbəkəsi,  kompyuter  −  lokal 

hesablama şəbəkələri − İnternet və s.). 

İlk  dəfə  hesablama  məsələləri  üçün  yaradılmış  fərdi  kompyuterlər  çox  keçmədən 

lokal  informasiya  şəbəkələrinin  təşkili  üçün  Ethernet  protokolunu  reallaşdıran  şəbəkə 

kartı  (Network  Interface  Card,  NIC)  ilə  təchiz  edilməyə  başlanmışdır.  TCP/IP 

protokolları bazasında çoxlu sayda lokal, regional və korporativ şəbəkələri birləşdirən və 

yüz milyonlarla kompyuterləri öz strukturuna daxil edən İnternet yaranmışdır. 

Fərdi  kompyuterlərin  açıq  struktura  malik  olması,  onun  sistem  şininə  yeni  səs 

(Voice Interface Card, VIC) və video (Television Interface Card, TIC) kartlarının (aparat 

platalarının)  qoşulması  hesabına  “üçü  bir  yerdə”  (Triple-Play  PC)  universal 

kommunikasiya  terminalları  yaradılmışdır.  Bu  cür  intellektual    terminallar  konvergent 

telekommunikasiya  şəbəkələrində  ən  müxtəlif  xarakterli  servislərə  daxilolma  imkanı 

verir.  Hərtərəfli  konvergensiyanı  təmin  etmək  üçün  şəbəkə  intellektual  olmalıdır  ki, 

stasionar  və  mobil  daxilolma  nöqtələrində  qeyri-məhdud  sayda  müxtəlif  növ  xidmətləri 

təklif etmək, tarifləşdirmək və idarə etmək mümkün olsun. 

Çoxxidmətli  konvergent  telekommunikasiya  infrastrukturu  polifunksional  İnternet 

protokollu mültimediya sistemi (Internet Protocol Multimedia Subsystem - IMS) əsasında 

səviyyələrə  ayrılmış  üfüqi  şəbəkələr  arxitekturası  ilə  təşkil  oluna  bilər  [4].  IMS 

arxitekturasına  malik  çoxxidmətli  telekommunikasiya  şəbəkələrində  IP-texnologiyası 

üzrə unifikasiyalaşdırılmış eyni xidmətlər  stasionar və həm də mobil rabitə sistemlərində 

təqdim  oluna  bilirlər.  Ona  görə  də  IMS  modeli  bu  növ  şəbəkələrin  konvergensiyası 

(Fixed Mobile Convergence, FMC) üçün ən effektli arxitektura hesab olunur. 

 

IMS  arxitekturası  bütün  növ  telekommunikasiya  operatorları  tərəfindən  qəbul 

edilmişdir. Bu standarta marağın və keçidin bir neçə əsas səbəbi mövcuddur: 

 

intellektual multimediya terminallarının sürətlə yayılması və onların istifadəçilərinin 

sayının artması; 

 

kəskin rəqabət və tarif təzyiqləri; 

 

səs, sənəd və təsvir konvergensiyası; 

 

yeni xidmətlərin əlavə olunma vaxtının qısaldılması. 

Üfüqi  struktura  malik  olan

 

IMS  standartı  (şək.  1-b)  öz  əhəmiyyətini  itirmiş  şaquli 

inteqrasiya sxemindən imtina etməyə, xidmətlərin müxtəlif növ daxilolma şəbəkələrində 

interoperabelliyinə, tələb olunan xidmət keyfiyyəti üçün şəbəkənin daşıyıcı resurslarının 

idarə  olunmasına,  təqdim  edilmiş  xidmətin  kontentdən  və  trafikdən  asılı  olaraq 

tarifləşdirilməsinə, səs, sənəd və təsvir mübadilələrinin konvergensiyasına imkan verir.  

Konvergensiyaya funksional baxımdan çoxsəviyyəli üfüqi arxitekturada xidmətlərin 

strukturlaşdırılması  və  standartlaşdırılması  hesabına  nail  olunur.  Eyni  zamanda,  bu  cür 

arxitektura  müntəzəm  inkişafa  yönələrək,  stasionar  və  mobil  rabitə  sistemlərinin  üstün 

cəhətləri  ilə  bir-birini  tamamlayır,  xidmətlər  spektrini  genişləndirir,  yeni  xidmətlərin 

təşkili proseslərini sadələşdirir və sürətləndirir.