9 informasiya texnologiyalarinin telekommunikasiya s?B?K?L?Rin? Konvergensiyasi

. . . 

. . . 

. . . 

. . . 

Daxilolma

 

Daxilolma

 

Daxilolma

 

 

Xidmət təminatının intellektual serverləri   

 

Xidmət 1 

 

Xidmət 2 

 

Xidmət 3 

İnzibatçılıq 

Billinq 

. . . 

. . . 

Daxilolma

 

Daxilolma

 

Daxilolma

 

---

İnformasiya texnologiyaları problemləri, №2, 2010 

 

 

       www.jpit.az                                                                      77 

 

prinsip etibarilə fərqli şəbəkə idealogiyası irəli sürülmüşdür. Bu idealogiyanın mahiyyəti 

kommutasiya və xidmətlərin təqdim olunması mexanizmlərinin bir-birindən ayrılmasıdır 

[2]. Kommutasiya funksiyaları klassik rabitə sistemlərində olduğu kimi, baza şəbəkəsində 

qalır, xidmətlərin tərkibi, tətbiqi, təqdimi və idarə edilməsi funksiyaları isə “intellektual” 

platformaya  həvalə  edilir.  İntellektual  şəbəkələr  konsepsiyası  əlavə  növ  rabitə, 

informasiya  və  dinamik  kontent  xidmətlərinin  nomenklaturasının  istənilən  qədər 

artırılmasına  imkan  verir.  Bu  zaman  yalnız  intellektual  platforma  üzrə  proqram 

təminatının  təkmilləşdirilməsi  kifayət  edir.  Bu  isə  o  deməkdir  ki,  yeni  xidmətin  əlavə 

edilməsi,  mövcud  xidmətlərin  xassələri  və  profillərinin  dəyişdirilməsi  şəbəkənin  aparat 

və  proqram  strukturu  ilə  əlaqəli  deyildir  və  onlardan  heç  bir  dəyişiklik  tələb  etmir. 

Xidmətlər şəbəkənin hər bir nöqtəsindən müraciət edilməsi mümkün olan vahid qovşaqda 

mərkəzləşdirilir.  Açıq  arxitekturaya  malik  olan  bu  intellektual  platformanın  əsasını 

verilənlər  və  biliklər  bazaları,  aparat  və  proqram  interfeysləri  və  s.  vasitələrindən  ibarət 

informasiya texnologiyaları təşkil edir.  

Rabitə  xidmətləri  sahəsi  üzrə  təkamülün  obyektiv  qanunauyğunluqları  şəbəkə 

servislərinin  də  müxtəlif  inkişaf  mərhələlərinin  mövcudluğunu  əks  etdirir.  İlk  vaxtlarda 

operatorlar

 

darzolaqlı  “ənənəvi”  elektrik  rabitəsi  xidmətləri  təqdim  etmişlər  (şəkil  2). 

Məhdud  çərçivədə  xüsusiləşdirilmiş  şəbəkə  infrastrukturlarının  intensiv  istifadə 

olunmasına  tələbat  artmış  –  “intellektual  şəbəkələr”  adlanan  əlavə  növ  xidmətlər 

yaradılmışdır.  Sonralar  isə  şirkət-operator  daxilində  fəaliyyət  effektivfliyini  yüksəltmək 

üçün  şəbəkə  və  xidmətlərin  vahid  infrastruktur  əhatəsində  servislər  dəstinin  təqdimi  ilə 

ifadə olunan konvergensiyası təşkil edilmişdir. 

Növbəti  addımda  şəbəkə  və  xidmətlərin  operatorlararası  konvergensiyasına 

başlanmışdır. Bu zaman müxtəlif operatorlara məxsus şəbəkə infrastrukturları üzərindən 

virtual tədarükçülər tərəfindən “əvvəllər mümkün olmayan” xidmətlərin təqdim edilməsi 

nəzərdə tutulmuşdur. Bu istiqamətdəki gələcək inkişaf şəbəkə infrastrukturlarının ümumi 

inteqrasiyasına  gətirib  çıxaracaq  ki,  nəticədə,  istifadəçilər  məxsusi  konvergent 

terminalların vasitəsilə hərtərəfli rabitə əldə edəcəklər.  

Telekommunikasiya  sistemlərinə  informasiya  texnologiyalarının  tətbiqi  ənənəvi 

rabitə  servisləri  ilə  yanaşı,  istifadəçilərə  ən  müxtəlif  xarakterli  xidmətlərin  təqdim 

olunmasını,  kontent  provayderlərin  fəaliyyətlərinin  genişlənməsi  sayəsində  əlavə  növ 

xidmətlərə 

müntəzəm 

olaraq 

artan 

tələbatların 

ödənilməsini 

təmin 

edir, 

telekommunikasiya infrastrukturunu intellektual informasiya şəbəkəsinə çevirir. 

Telekommunikasiya 

şəbəkəsinin 

“intellektuallığı” 

özünü 

trafikdə 

deyil, 

istifadəçilərə  yanaşmada  biruzə  verir.  Əsas  ideya  şəbəkə  infrastrukturunun 

paradiqmasının    dəyişməsindədir:  indi  istifadəçilərin  öz  təklifləri  ilə  şəbəkə  imkanlarına 

uyğunlaşması deyil, şəbəkə fəallaşan zaman onların tələblərini nəzərə alması vacib hesab 

edilir. Şəbəkə konfiqurasiyası və avadanlıqların funksionallığı istifadəçinin tələblərindən 

asılı  olaraq  dəyişilir.  Qeyd  olunanlar  isə    mənəvi  köhnəlmiş  avadanlıqların  qabaqcıl  

informasiya  və  kommunikasiya  texnologiyalarının  konvergensiyası  hesabına  əvəz 

edilməsi ilə mümkün ola bilər. Konvergensiya funksional imkanlarının genişləndirilməsi 

və  unifikasiya  edilməsi  məqsədilə  təyinatlarına  görə  müxtəlif  texnologiyaların  və  rabitə 

vasitələrinin tədricən uyğunlaşdırır. 

 

 

---

İnformasiya texnologiyaları problemləri, №2, 2010  

 

78                                                                  www.jpit.az 

 

 

İT mərhələləri 

 

1 

2 

3 

4 

5 

Şəbəkələrin 

konvergensiyası 

 

 

Ənənəvi 

dar-

zolaqlı 

şəbəkələr 

İnforma-

siyanın 

ötürülməsi 

və emalı 

şəbəkələri 

“İntellektual 

şəbəkələr” üzrə 

xidmətlər 

dəstinin təqdim 

olunması 

Operator-

lararası 

şəbəkələrin 

və xidmət-

lərin birləş-

məsi 

“Həmişə və 

hər yerdə 

mövcud 

olan” rabitə 

Terminalların 

xüsusiyyətləri 

 

 

Müxtəlif 

növ 

xidmət 

termi-

nalları 

Bir 

şəbəkəyə 

qoşulan 

müxtəlif 

terminallar 

Müxtəlif növ 

informasiyanı 

mübadilə 

etməyə imkan 

verən 

terminallar 

Multimedi-

yalı infor-

masiyanı 

emal edən 

terminallar 

Həmişə və 

hər yerdə 

eyni bir 

terminal-

kommuni-

kator 

Xidmətlərin 

xüsusiyyətləri 

 

 

Xüsusi -

ləşmiş 

xidmət-

lər 

Ənənəvi 

rabitə 

şəbəkəsi 

üzrə 

verilənlərin 

mübadiləsi 

İntellektual 

xidmətlər, 

müxtəlif  abunəçi 

terminallarına 

verilənlərin 

ötürülməsi, 

müxtəlif 

növ 

xidmətlər 

üzrə 

billinqlərin 

inteqrasiyası,  

bir  kanal  -  çoxlu 

terminal 

İP-telefoniya,

VoİP, 

rouminq, 

müraciətlərin 

istiqamətlən-

dirilməsi 

Bütün rabitə 

növləri üçün 

eyni bir 

terminal-

kommuni-

katorun 

istifadə 

olunması. 

bir terminal 

- çoxlu 

kanal 

 

Şəbəkələrin 

konvergensiyası 

 

Terminalların konvergensiyası 

 

Xidmətlərin konvergensiyası 

 

Şəkil 2. İnformasiya texnologiyalarının telekommunikasiya şəbəkələrinə konvergensiya 

mərhələləri