9-mavzu: Texnik tizimlarida tarmoq texnologiyalari

JAVA imkoniyatlari:

• 
  WORA — Write Once, Run Anywhere (‘ortable). ‘latforma tanlamaydi;
  
• 
  havfsizlik (ishonch yuq kodni havfsiz ishga tushirish);
  
• 
  hotirani havfsiz boshqarish (avtomat ravishda musorlarni yig'adi);
  
• 
  tarmoq uchun dasturlar yozish ;
  
• 
  ko`p oqimli (Multi-thread) dasturlash;
  

class lar alohida fayllarda saqlanadi. Kerak bo'lsa ishlatiladi.

Java texnologiyalari.

Java SE (Java Standart Edition) — serverda, shaxsiy kom’yuterda deskto’larda ishlovchi dasturlar, a’’letlar yaratish uchun ishlatiladi. Bu texnologiya yordamida yaratilgan dasturlar deyarli barcha o’eratsion tizimlarda ishlay oladi(Windows NT, Macintosh,Linux va Solaris). Shu bilan birga JavaSE boshqa Java turlarining asosi hisoblanadi.
Java EE (Java Enter’rise Edition) — Java texnologiyalari orasida eng keng tarqalgan turi xisoblanib unda asosan serverda ishlovchi dasturlar yaratiladi, masalan ko'‘ foydalanuvchili web-saytlar yaratishda keng qo'llaniladi va asosan internetda ishlovchi dasturlarda qo'llaniladi. Java SE ni Java EE dan eng asosiy farqi Java EE o'z tarkibiga Java SE ni olibgina qolmay shu bilan birga ko'‘gina boshqa qo'shimcha kutubxonalarni(odatda *.jar) ham o'z ichiga oladi ya'ni: Servlet, JavaMail, JSF(Java Server Face) va boshqa ko'‘gina internetga asoslangan qoshimcha kutubxonalar.
Java ME (Java Micro Edition) — Java SE ning ba'zi qismlarini o'z ichiga oladi, JavaME yordamida kichik qurilmalar uchun dastrular yozish mumkin, masalan, mobil telefon uchun o'yinlar, dasturlar yaratish mumkin.
Javada kom’ilyator aytib o'tganimizdek biz yozgan kodni bayt-kodga o'giradi, odatda kom’ilatsiyadan o'tgan klasslar *.class qisqartirmasi bilan tugaydi va kom’ilatsiyadan o'tgan klassni Java Virtual Machine(JVM) ga yuklanadi va bayt-kodli fayllarni inter’retatsiya qiladi, ya'ni mashina tiliga o'giradi va shu bilan birga undagi kodni imkoni boricha o’timallashtiradi.
Javascript – bu Webni gi’ermatnli sahifalarini klient tomonida ko’rish tsenariyalarini boshqarish tili. Yanada aniqroq aytadigan bo’lsa, Javascri’t – bu na faqat klient tomonidagi dasturlash tili. Liveware Javascri’t tilining avlodi bo’lib, Netsca’e serveri tomonida ishlovchi vosita bo’ladi. Ammo Javascri’t tilini mashhur qilgan narsa bu klient tomonida dasturlashdir. Javascri’tning asosiy vazifasi – HTML-konteynerlar atributlarining qiymatlarini va ko’rsatuvchi muhitining hossalirini HTML-sarlavxalarni ko’rish jarayonida foydalanuvchi tomonidan o’zgartirish imkoniyatlarida, boshqacha aytganda ularni dinamik sarlavxalar qilish (DHTML). Yana shuni aytish joizki, sarlavxalar qayta yuklanmaydi Amalda buni, masalan, quydagicha ifodalash mumkin, sarlavxaning fonini rangini yoki xujjatdagi rasmni o’zgartirish, yangi oyna ochish yoki ogoxlantirish oynasini chiqarish. “JavaScri’t” nomi Netsca’e kom’aniyasining hususiy maxsuloti. Microsoft tomonidan amalga oshirilgan til rasman Jscri’t deb nomlanadi. Jscri’t versiyalari Javascri’tning mos versiyalari bilan mos keladi (aniqroq qilib aytganda oxirigacha emas). Javascri’t – ECMA (Euro’ean Com’uter Manufacturers Association – Evro’a Kom’yuter Ishlab Chiqaruvchilar Assotsiyatsiyasi) tomonidan standartlashtirilgan. Mos standartlar quydagicha nomlanadi ECMA-262 va ISO-16262. Ushbu standartlar bilan Javascri’t 1.1ga taqriban ekvivalent ECMAScri’t tili aniqlanadi. Eslatish joizki, bugungi kunda Javascri’t ning hamma versiyalari ham ECMA standartlariga mos kelavermaydi. Mazkur kurs yoki qo’llanmada barcha hollarda biz Javascri’t nomidan foydalanamiz. Javascri’tning asosiy hususiyatlari. Javascri’t – bu Internet uchun katta bo’lmagan klient va server ilovalarni yaratishga mo’ljallangan nisbatan oddiy ob’ektga yo’naltirilgan til. Javascri’t tilida tuzilgan dasturlar HTML-xujjatning ichiga joylashtirilib ular bilan birga uzatiladi. Kurish dasturlari (brauzerlar – browser ingliz suzidan) Netsca’e Navigator va Microsoft Internet Ex’lorer xujjat matniga joylashtirilgan dasturlarni (Scri’tkod) uzatishadi va bojarishadi.
‘H’ – web texnologiya tili. ‘H’ni o’rganish uchun avval HTML va dasturlash tilidan habardor bo’lish talab qilinadi. HTML/CSS va JavaScri’t larni mukammal bilguvchilar uchun ‘H’ni o’rganish murakkablik tug’dirmaydi. ‘H’ning vazifasi HTML faylini yaratib berish. JavaScri’t yordamida bajariladigan ko’’gina o’eratsiyalarni ‘H’ orqali ham amalga oshirish mumkin, ammo e'tibor qilish lozimki, ‘H’ – serverda; JavaScri’t – mijoz tomonda bajariladi. ‘H’da yozilgan kod serverning o’zida bajarilib, mijozga HTML shaklida yetib boradi. Bu havfsizlik jihatdan ancha maqsadga muvofiq. JavaScri’t yordamida kod yozish, ma'lumot uzatish va qabul qilishni biroz tezlashtirsa-da, kodni mijoz ko’rish imkoniyatiga ega bo’ladi. Baribir har ikkisini boshqasi bosa olmaydigan o’z o’rni bor, ravshanki bu o’rin ‘H’da muhimroq va kattaroq.
‘H’ dasturlari ikki usulda bajarilishi mumkin: Web-server tomonidan stsenariy ilovasi va konsol dasturi sifatida.
‘H’ odatda Internet bilan bog‘liq dasturlar yaratish uchun ishlatiladi. Lekin ‘H’ dan komanda satrlar inter’retatori, asosan *nix tizimlarda foydalanish mumkin. Oxirgisi CORBA va COM interfeyslar hamda ‘H’-GTK kengaytmasi yordamida mumkin. Bu xolda quyidagi masalalarni echish mumkin:

• 
  Interaktiv komanda qatorlari yordamida ilovalar yaratish;
  
• 
  Kross-’latformali GUI ilovalarni ‘H’-GTK bibliotekasi yordamida yaratish;
  
• 
  Windows va Linux uchun ba’zi masalalarni avtomatizatsiya qilish
  

CSS – (Cascading Style Sheets)Kaskadli stillar majmuasidir bo'lib stillar bilan ishlay oladigan til. CSS elementlarni ekranda, qog'ozda va yoki boshqa medialarda ko'rinishini tasvirlaydi. CSS veb sahifalarga har xil stillar berish uchun ishlatiladi. Hamda bir vaqtning o'zida bir nechta veb sahifalarni dizaynini o'zgartirish mumkin. Biror bir veb sahifani turli xil qurilmalarda turli xil ko'rinishini ham ta'minlaydi. CSS file .css formati orqali tashqi xotira saqlab qo'yishingiz va kezi kelganda veb sahifaning HTML kodini o'zgartirmasdan, faqat CSS faylni o'zgartirish orqali veb sahifaga yangidan ko'rinish berishimiz mumkin. Qisqacha qilib aytadigan bo'lsak, HTML faqat veb sahifani kodlarini yozish uchun ishlatiladi, HTML da ham veb sahifaga dizayn bersa bo'ladi, lekin bu juda uzoq jarayon talab qilgani bois, CSS bu vazifani o'z bo'yniga o'lgan.
CSS ning boshqa tillardan bitta ustun tarafi shundan iboratki, CSS kodlarini kom’ilatsiya qilish uchun, hech qanday kom’illyatorlar, redaktorlar yoki biror bir dasturlar shart emas. Bizga oddiygina Internet Ex’lorer va shu kabi brauzerlar kifoya. Brauzerlar orqali biz CSS kodlarini

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Kompyuter tarmog’i nima?
   
2. 
   Tarmoq topologiyasi qanday?
   
3. 
   Tennik tizimlar uchun tarmoq nega kerak?
   
4. 
   Qanday web dasturlash vositalarini bilasiz?