A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

Qattiq fazali sekvenator
.
Birinchi marta 
R.Laursen
tomonidan 
taklif etilgan, bu usulda kichik peptidlar ermaydigan tashuvchiga 

---

77 
kovalent birikadi. Qattiq fazali sekvenatorda reaksion idish bo’lib, 
xromatografik 
kolonka hisoblanadi, 
uning 
tashuvchisi 
bilan 
tekshirilayotgan peptid kovalent birikkan bo’ladi. Kolonkadan ketma-
ket zarur reagentlar va erituvchilar o’tkaziladi. Peptidni tashuvchiga 
birikishi jarayonni belgilovchi bosqichi hisoblanadi. Buning uchun 
polistirol va g’ovaksimon shisha asosidagi matritsadan foydalaniladi. 
Peptid bilan ta’sirlovchi funksional guruh sifatida odatda tashuvchi 
bilan turli uzunlikdagi “oyoqcha” bilan bog’langan alifatik yoki 
aromatik aminoguruhdan foydalaniladi. 
oxirgi qoldiq sifatida 
gomoserin laktoniga ega reaksion qobiliyati yuqori bo’lgan bromsian 
peptidlar osonlik bilan immobillanishi mumkin. Gomoserin qoldig’ini 
to’liq ravishda laktonga aylanishi uchun ular oldindan triftorsirka 
kislota bilan ishlov beriladi. Gomoserin laktonini tashuvchi 
aminoguruhlari bilan kondensatlanishi 60-100% unum bilan bilan 
qo’shimcha reaksiyalarsiz boradi. O’z tarkibida lizinga ega peptidlar 
tashuvchi bilan 

-aminoguruhlarini N-fenilizotiotsianat bilan bilan 
kondensatlanishi hisobiga birikadilar. Bunda peptidni 
oxirgi 
qoldig’idagi 

-aminoguruhi ham tashuvchi bilan bog’langan bo’ladi. 
Ammo degradatsiyalanishni birinchi bosqichidan so’ng ikkinchi 
aminokislotani 

- aminoguruhi erkin holatga kelib, jarayon o’z 
usuladi davom etadi. Bu usul orqali aminoetilttsistein va arginin 
tutuvchi peptidlarni ham tekshirish mumkin. Arginin gidrazinoliz 
yordamida orinitinga aylantirib olinadi. Gidrazinoliz qattq sharoitlarda 
(
, 64%-li gidrazin, 10 minut) borib, birikish reaksiyasini unumi 
30-55% ni tashkil etadi. Tsisteinga ega peptidlarni maxsus 
tashuvchiga kovalent birikishi tioldisulfid almashinish reaksiyasi 
orqali amalga oshiriladi. Peptidni immobillash umumiy tarzda 
oxirgi karboksil guruhi bo’yicha amalga oshiriladi. 
Kondensirlovchi agentlar sifatida suvda eruvchan karbodiimidlardan
(masalan, 
-etil- 
-dimetil-aminopropilkarbodiimid) foydalaniladi. 
Odatda peptidni 

-aminoguruhi dastlab oson uziladigan uchlam-
butoksikarbonil yoki 
guruh bilan himoyalanadi.Yuqorida zikr 
etilgani 
usullardan 
farqli 
ravishda 
karbodiimid 
orqali 
kondensatlanishda unum 0-90% gacha bo’lishi mumkin.Tashuvchiga 

---

78 
eng oson o’z tarkibida argininga ega qisqa peptidlar birikadi. Qattiq 
fazali sekvenator yordamida 5-40 aminokislota qoldiqlariga ega 
peptidlarni tekshirishda yaxshi natijalarga erishish mumkin.