A. A. Solonitsina

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
A.A. Solonitsina. 
“Peşə etikası və etiket”
11 
 
PEŞƏ ETİKASININ STRUKTURU
Peşə fəaliyyəti zamanı insanlararası münasibətlərə işçilərin 
necə hərəkət etməsi, bu münasibətlərin motivləri, işçi-idarəçi 
arasındakı münasibətlərin mənəvi kodeksləri və s.daxildir. 
Peşə etikası işçilərin mənəvi keyfiyyətlərini müxtəlif tələb- 
lər, istəklər və ehtiyaclar mühitində bu münasibətlərin forma- 
laşmasını öyrənir. Peşə fəaliyyəti bir, iki deyil, bir çox insanın 
fəaliyyəti olduğundan iş fəaliyyətində peşə etikasının dəyərini 
ölçmək olduqca mürəkkəb və çətindi. 
İş fəaliyyətində işçilərin peşə etikasının formalaşmasına tə- 
sir göstərir: Fərdin şəxsi etikası, idarəçinin etikası, təşkilatın 
korporativ etikası və işçi kollektivin etik münasibətləri.Şəxsin 
fərdi etikası indi sadalayacağımız faktorları əks etdirir: 
- Üzərinə düşən məsuliyyətin düzgün dərk edilməsi; 
- işdən yayınmamaq; 
- başqalarına təsiretmə xüsusiyyəti; 
- seçilən fəaliyyət növündəki peşəkarlıq; 
- yalnız şəxsi maraqları deyil, həmçinin kollektivin və döv- 
lət maraqlarının nəzərə alınması; 
- sosial qaydalara və qanunlara uyğun davranmaq; 
- iş münasibətlərindəki əxlaqi etiketlərə uyğun hərəkət et- 
mək. Bu saydığımız keyfiyyətlərə başqa bir neçəsini əlavə et- 
mək olar: 
- Qanunlara və ənənələrə könüllü tabe olmaq; 
- ədalətlilik; 
- öz fəaliyyətinin mənfi tərəflərini qabaqcadan görmək; 
- digərinin müstəqil olma arzusuna hörmətlə yanaşmaq; 

---

www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
A.A. Solonitsina. 
“Peşə etikası və etiket”
12 
 
- başqalarının yaxşılığı üçün can yandırmaq; 
- verilmiş sözə naxələf çıxmamaq. 
Təşkilatda meydana gələ biləcək etik problemlər zamanı 
təşkilat bunları ayırd etməlidir: 
- İnsanların qarşılıqlı münasibətlərinin etikası; 
- insan-təşkilat qarşılıqlı münasibətlərin etikası; 
- təşkilatlararsı münasibətlərin etikası. 
İnsanların qarşılıqlı münasibətlərinin təməlində bunlar ol- 
malıdır: Həmkara qarşı olan münasibətin şüurlu şəkildə başa dü- 
şülməsi, iş üzərindəki oriyentasiya, özünütoparlama, sayıqlıq 
və s. daxildir. Öz növbəsində qarşılıqlı münasibətlərin etikasına 
bu aspektlərdən də baxmaq olar. İdarəçi, işçi, idarəçilər arası 
münasibət, idarəçi-müştəri, idarəçi təşkilatlar, kənar şəxslər.
Şəkil 1

---

www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
A.A. Solonitsina. 
“Peşə etikası və etiket”
13 
 
Əvvəlki dərslərdən bildiyimiz kimi peşə etikası bir çox ic- 
timai sferalarda o cümlədən əmək sferasında insanların müna- 
sibətlərini tənzimləyir. Başqa sözlə peşə etikasının var olması 
insanın əmək fəaliyyətinin özəllikləri ilə bağlıdır. Cəmiyyətdə 
eyni funksiyaları icra edən insanlar özlərinin əmək fəaliyyətləri 
sırasında eyni normaları meydana gətirirlər hansı ki,onların pe- 
şə fəaliyyətinə təsir göstərir. Peşə etikasının ümumi prinsip- 
lərini biz aşağıdakı kimi sadalaya bilərik: 
- Yüksək mənəvi dəyərlər; 
- Müvafiq peşə fəaliyyətinə məxsus olan və yaranan 
normalar və dəyərlər. 
Peşə münasibətləri çərçivəsində bəzən tərəflərin bərabər- 
liyi pozulur. Hansı ki, hər hansı bir şəxsiyyəti alçaltmaqla mey- 
dana gəlmir. Sadəcə işgüzar münasibətlər zamanı yaranır. 
Məs.pedaqoq-tələbə, həkim-xəstə və s. Peşə etikasının əsas 
xüsusiy- yətlərindən biri onun təşkilati xarakter daşımasıdır. 
Yəni qrup maraqlarının hər şeydən öncə gəlməsi. Peşə 
etikasının dəyəri ondan ibarətdir ki, o sosial inkişafın əsas 
amillərindən sayılır. 
İnformasiya cəmiyyətinə keçid dövrü yeni bir işçi tipini tə- 
ləb edir: təhsilli, peşəkar, öz işinə ticari münasibəti olan çəxs. 
Müasir cəmiyyətdə insanın mənəvi və əxlaqi keyfiyyətləri bu gün 
iş mühitində əsas amillərdən biridir. Dediklərimizin nəticə-si ola- 
raq peşə etikasının funksiyalarını aşağıdakı kimi təsnif edə bilərik: 
Təhsillilik, tərbiyyəlilik, dünyəvilik, davamlılıq.