A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

5.17. Rasm. Havo uzatishni turli xil rostalash usulida 
ventilyatorlarning energiya iste’molini taqqoslash:
1 – drossellashtirish, 2 - burchakli yo‗naltiruvchi kurraklarni ishlatish,
3 – o‗qli ventilyatorni qiya parragini burchagining o‗zgarishi,
4- AD valining aylanish chastotasining o‗zgarishi.
Rasm. 5.17. ma‘lumotlaridan ma‘lumki, AD valining aylanish
chastotasining o‗zgarishi ventilyator unumdorligini rostlashga olib keladi
180
G/G
nom
P
i
/P
nom

---

---

305
va tejashga yerishiladi. Masalan: dam olish va smena almashtirishda bir

to‗xtatib, ishga tushirishda esa Asinxron elektr yuritmalarni chastota
o‗zgartirgichlar yordamida bir tekisda aylanish chastotasini o‗zgarishi EE
ni tejash maqsadida amalga oshiriladi.
Ventilyatsion o‗rnatmalarni kerakli ekspluatatsiya qilishda chang,
moy o‗tirib qolishi hisobidan ortiqcha bosim isrofi va havo chiqishi o‗z
vaqtida bartaraf etish bilan havo chiqish holatini doimiy nazorat qilish
mo‗ljallangan.
5.13. Nasosli o‘rnatmalar. 
Nasosli o‗rnatmalari turli xildagi suyuqliklarni bir joydan boshqa
joyga ko‗chirish uchun sanoatda juda keng qo‗llaniladi. Nasosli
o‗rnatmalari suv uzatuvchili, kanalizatsion, melioratsion, teplofikatsion,
neft uzatuvchiga bo‗linadi.
Nasosli o‗rnatmalari rostlanadigan apparat bilan tso‘moprovodlar va
nasosli agregatdan tashkil topgan.
Korxonalarda tsexlarni suv ta‘minoti tizimlari mavjud. Texnologik
jarayonlarda suvni ishlatib bo‗lgandan keyin uni bironta idish (rezyervuar)
ga nasos yordamida uzatiladi. Idishda suv sovitiladi, tozalanadi va yana
jarayonga takroran ishlatiladi. Sovutich sifatida suvdan tuz ajratadagn
qurilma, sepuvchi yoki sachratuvchi havza va radiatorli sovutgichdan
foydalaniladi. Suvni sovitishga yoki texnologik jarayonga uzatish nasos
yordamida amalga oshiriladi. Korxonalarda suv ta‘minoti yer quduqlaridan
yoki suv havzalaridan (yo‗l, daryo, suv ombori) tashqi suv ta‘minoti
tizimlari yordamida bir nechta nasos uzatilishi bilan yetib keladi. Nasosli
stantsiyalar har xil balandliklarda suvni uzatish uchun mo‗ljallangan.
Vodoprovodli
nasos
stantsiyalari
texnik
va
ichimlik
suvi
stantsiyalariga bo‗linadi.
Kanalizatsion nasos stantsiyalari korxona oqava suvlarini suv tozalash
joylariga uzatish uchun mo‗ljallangan.
Meliorativ nasos stantsiyalari sug‗orish va quritish tizimlari uchun
mo‗ljallangan.

---

---

306
Teplofikatsion nasos stantsiyalari issiq suvlarni issitish tizimlariga va

issiq suv ta‘minotida hamda umummiy binolarda (yashash joylarida,
kvartiralarda) hamda texnologik iste‘molchilarga uzatish uchun
mo‗lchallangan.
EE va issiqlik ishlab chiqarishning texnologik jaryonlarida nasoslar
uztuvchi suvni qozonga uzatish uchun tsirkulyatsion nasoslar sovitish
qurilmasi va kondensator orqali sovituvchi suvni doimiy ravishda
aylantirishni ta‘minlaydi.
Nasos mexanizmi nasos, yuritma va reduktor yoki muftadan tashkil
topgan qurilma hisoblanadi. Ko‗rsatilgan nasos o‗rnatmalarida tsqli va
markazdan qochma nasoslar ishlatiladi.
Nasosning asosiy parametrlari sifatida uning ishlash rejimi, suv
bosimi va suv uzatish miqdori bilan haraktyerlanadi.
Nasos bosimi deb, nasosning so‗rish va uzatishda suyulikning
solishtirma energiyasining farqi, berilgan balandlikda suyuqlikni chiqarish
tuShuniladi.
Nasos uzatish deb vaqt bioligi ichida nasos o‗rnatmasidagi suyuqlik
hajmi birligidagi miqdori hisoblanadi.