A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

1.7-Jadval 
Xom ashyo turlaridan biogaz ajralib chiqish miqdori 
Boshlang‘ich xom ashyo 
1 kg quruq moddadan 
ajralib chiqadigan biogaz, 
l/kg. 
Gaz tarkibidagi 
metan, % 
O‗t-o‗lan
630
70
Daraxt barglari
220
59
Qarag‗ay ninalari
370
69
Kartoshka poyasi
420
60
Makka poyasi
420
53
Bug‗doy poyasi
340
58
Pista sheluxasi
300
60
Yirik shoxli mol go‗ngi
200–300
60
Ot go‗ngi poxoli bilan
250
56–60
Uy chiqindisi va axlati
600
50
Fekal
250–310
60
Oqar
suvlarning
qattiq
cho‗kindisi
570
70
Bunday usulni chorva va parranda fermalarida ham qo‗llash mumkin.
Chorva go‗ngi chirishi davomida metan ishlab chiqaradi, uni xo‗jalikda
elektr va issiqlik energiyasi maqsadlarida ishlatish mumkin.
Shunday qilib, biomassa va biogaz atmosferaga zararli gazlar
(karbonat angdrid va metan) chiqishini kamaytiradi va qo‗shimcha elektr
va issiqlik energiyasi ishlab chiqaradi.

---

---

75
1.11.Elektr yuklama grafiklari 

Hozirgi zamon sanoat korxonalarining elektr ta‘minotini loyihalashda,
ya‘ni asosiy va murakkab bo‗lgan texnik-iqtisodiy masalalarni rasional
yechishda, kutiladigan elektr yuklamalarni to‗g‗ri aniqlash muhim o‗rin
tutadi. Elektr yuklamalarni ahamiyati loyihalanayotgan elektr ta‘minoti
tizimini butun elementlarini tanlashni aniqlaydi, hamda elektr ta‘minoti va
texnik iqtisodiy ko‗rsatkichlarni hisoblashga yordam beradi. Kutiladigan
elektr yuklamalarni to‗g‗ri baholash elektr ta‘minoti tizimida kapital
xarajatlar, rangli metallar chiqimi, elektr energiya isrofi eksplutatsiya
xarajatlariga ta‘sir etadi. Elektr yuklama yakka holatda yoki iste‘molchilar
guruhining elektr energiya iste‘molini sexlarda va butun zavod bo‗yicha
xarakterlaydi.
Elektr yuklamalarning asosiy ko‗rsatkichlari aktiv R, reaktiv Q
quvvat va tok I, hisoblanadi. P, Q, I=f(t)-o‗zgarishi elektr yuklamalarning
grafigi deb ataladi.
Iste‘molchilarning guruhini vaqt bo‗yicha umumiy quvvatlari va toki
quyidagicha aniqlanadi:
 
 
;
1
t
t
P
n
i
i
P



(1.1)
 
 
;
1
t
t
Q
n
i
i
Q



(1.2)
 
 
 
 
U
Q
P
U
S
H
H
n
i
i
t
t
t
t
I
3
3
/
2
2
1





(1.3)
Individual elektr yuklamalarning grafigi: siklli, siklsiz, davriy,
rostlanmaydigan turlarga bo‗linadi.
Individual elektr yuklamalarni grafiklarini 1.11-rasmda ko‗rib chiqamiz.
Elektr ta‘minotida elektr yuklamalar: kuch transformatorlarni soni va
quvvati, konpensatsiya qiluvchi qurilmalarning quvvati va ulanish joyi
ruxsat etilgan qizishi bo‗yicha tok o‗tkazuvchi elementlarni tanlash va
tekshirish, kuchlanishni tebranishi va isrofini hisoblash hamda tanlash
uchun kerak bo‗ladi.

---

---

76