A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ANAR 8 noyabr, 1988 150
- İZTİRABIN VİCDANI
|
ÜÇ SANDIQ HEKAYƏSİ 148 58-ci İLİN ÜÇ SANDIQ HEKAYƏSİ
Yadındadırmı, bir neçə il bundan qabaq səninlə söhbətimiz olmuşdu; danışmışdıq ki, sən mənə bir şer həsr edəcəksən, mən də sənə bir hekayə. Sən vədinə əməl etdin, mənsə o vaxtdan bəri təzə hekayə yazmadığım üçün sözümün üstündə dura bilmədim. Amma hər halda əhdə xilaf çıxmaq istəmirəm; ilk dəfə çapa verdiyim bu köhnə hekayələrimi sənə ithaf edirəm. Otuz il bundan qabaq yazılmış bu üç hekayə az qala səninlə yaşıddır. Onları yazarkən sənin indiki yaşından çox-çox cavan idim. Güman edirəm ki, 19-20 yaşlı gəncin qələm məhsulları olan bu yazıların qüsurlarını onların səmimiyyətinə bağışlarsan. Bu üç hekayənin qısaca tarixcəsini də sənə və oxuculara nəql etmək istəyirəm. 13-14 yaşlarımdan yazı-pozuyla məşğul olurdum, amma cızma-qaralarımı üzə çıxarmağa həvəs göstərmirdim. Anam hərdən zarafatla mənə: "Bəsdir, sandıq ədəbiyyatı yaratdın", - deyirdi. Yalnız 1960-cı ildə bir neçə hekayəmi "Azərbaycan" jurnalına təqdim etdim. Onların içində "Nisbət nəzəriyyəsi" də vardı. Çap edilmədi, sonra qəzetə verdim, ordan da qaytardılar və nəhayət ilk kitabıma salmışdım, yenə də nəşrinə müyəssər olmadım, "Ürəyim ağrıyır" hekayəsini atama oxumuşdum. Çapa verməyi məsləhət bilmədi. "İztirabın vicdanı"nı isə atam bəyənmişdi, amma Ənvər Məmmədxanlı bu hekayəni oxuyub qəti surətdə pislədi. Hekayənin hifz olunmuş yeganə əlyazmasının son səhifəsində Ənvər müəllimin karandaşla yazılmış çox sərt rəyi durur: "At peçə! Böyük, tarixi bir faciəni məzmunsuz bayağı bir 149 təlxəyin qara qışqırığının hədəfi etmək olmaz!". Vaqif! Sənin və mənim dərin hörmət bəslədiyimiz Ənvər müəllimin fikriylə o vaxt razılaşmışdım və hekayəni heç yerə təqdim etməmişdim. İndi bu rəyi tam şəkildə qəbul edə bilmirəm. Əlbəttə, bu hekayəyə də, o birilərinə də yüksək nəsr meyarları baxımından, bədiilik, peşəkarlıq, dil baxımından çox iradlar tutmaq olar. "İztirabın vicdanı" hekayəsinin melodramatik üslubunun, bəzi hind filmlərini xatırladan gurultulu adının bütün naqisliyini bu gün daha aydın görürəm. Amma otuz il sonra həmin yazını bir cümləsini, bir sözünü dəyişmədən olduğu kimi oxuculara təqdim edərkən xəcalət çəkmirəm. Təcrübəsiz müəllifin sənətkarlıq xətalarını bağışlamaq olar, amma həm fərdi yaş xüsusiyyətlərindən, həm də dövrün ab-havasından doğulmuş yazını peçə atmağı rəva bilmirəm. Nə deyim, bəlkə o dövrdə doğrudan da elə sobaya atılasıydı... Amma məlum olduğu kimi əlyazmaları yanmır - bu həqiqət dahiyanə əlyazmalarına da aiddir, mənimkilər kimi ən adi, ən iddiasızlarına da... Bəzən bizim Azərbaycan yazıçılarını qınayırlar ki, necə olub hamınız nə yazıbsınızsa hamısını çap etmisiniz? Rus yazıçıları kimi sizin də o dövrlər nəşr oluna bilməyəcək və yalnız indi üzə çıxarıla biləcək əsərləriniz yoxdurmu? Ədəbi "sandığımdan" çıxarıb çapa verdiyim bu üç hekayə həmin suala – irada cavab deyilsə də, hər halda Stalin dövründən sonra ədəbiyyata gələn gənclərin o vaxtkı duyğu- düşüncələrini az, ya çox dərəcədə əks etdirən sənəddir, zamanın sənədi və buna görə də bəlkə müəyyən marağa səbəb olar. Durğunluq dövründə mənəvi həyatımızın başı pambıqla kəsilənəcən belə mövzular düşündürürdü bizi, Vaqif. Vur-tut iyirmi yaşımız vardı axı...
150
Hikmət ev paltarını geyinib kürsüdə rahatlanmışdı. Qəzetlərə baxırdı. Hərdən qəzeti kənara qoyub çayından bir qurtum içir və yenidən tənqidi məqaləni oxuyurdu. Nəimə hələ işdən gəlməmişdi. Ceyhunla Rəna o biri otaqda oynayırdılar. Onların hay-küyü otağı basmışdı. Səs-küy Hikmətə mane olurdu. Amma o çağırıb cocuqlarına acıqlanmırdı. "Bir az yavaş" demirdi. Çünki səs-küysüz uşaq oyununun ləzzəti yoxdur. Uşaqlar oynayarkən çığır-bağır salmaqdan xüsusi həzz alırlar. Bu həngamədə məqalə oxumaq çətindi. Amma Hikmət uşaqlara acıqlanmırdı. Onların səs-küy qaldırmağa haqları vardı. Axı oynayırdılar. Hikmət səssizlik tələb etsəydi haqlı olardı. Uşaqlar susardı. Hikmət deyən olardı. Uşaqlar oynamazdılar. Darıxardılar. Hikmət haqsız olardı. Hikmət heç bir şey demirdi. Uşaqlar səs salırdılar. Hikmət məqaləni böyük çətinliklə qavrayırdı. Məqalə bir yazıçının romanı haqqında idi. Bu yaxınlarda romana uzun-uzadı bir tərifnamə çıxmışdı. Tərifnamənin müəllifi çox dürlü dəlillərlə romanın gözəlliyini isbat edirdi. O yazırdı ki, qəhrəmanın romanın axırında qısqanclıq üstündə intihar etməsi çox təbiidir. Bu həqiqi insana xas olan cəhətdir. Qəhrəmanın surəti dolğun çıxmışdır. Məqalə müəllifi fikrini təsdiq etmək üçün çoxlu əsaslar gətirirdi. Belə çıxırdı ki, o, tamamilə haqlıdır. Amma indi tənqidi məqalə romanı heçə çıxarırdı. Tənqidçi dürlü dəlillərlə romanın yarıtmazlığını isbat edirdi. O göstərirdi ki, qəhrəmanın intiharı artıqdır və lazımsızdır. İnandırıcı deyil. Çünki onun fikirləriylə, dünyagörüşüylə, anlayışlarıyla uyuşmur. Yəqin bu tənqidçi də haqlı idi. Hikmət özü də romanı oxumuşdu. Xoşuna gəlməmişdi. Bir tərəfdən insan əlaqələrində
151 etinasızlıq, keçəri duyğuların pərakəndəliyi, pəjmürdə hisslər, bir tərəfdən qısqanclıq faciəsi. Əsər natamam, ziddiyyətli, qondarma idi... Hikmət romana belə qiymət vermişdi və ona elə gəlirdi ki, o haqlıdır. Nəimə də bu romanı oxumuşdu. Bəyənmişdi. Onun fikrincə bu natamamlıq, bu ziddiyyət əsərin ruhundan doğur. Hisslərində, əlaqələrində sərbəst olan bir insan qəflətən qısqanclıq mərəzinə tutula bilər və bu da faciəyə çevrilə bilər. Nəimənin rəyi belə idi və o öz rəyini izah etdikcə, məntiqi dəlillər, faktlar gətirdikcə Hikmət hiss eləyirdi ki, Nəimə də haqlıdır. Ceyhun ağlaya–ağlaya o biri otaqdan gəldi. –Ata, Rənanı görürsənmi, gəlinciyi mənə vermir. Mən topu ona verdim, o, gəlinciyi mənə vermir. Axı mən topu ona verdim. Gərək o da gəlinciyi mənə versin. Ceyhun düz deyirdi. Hikmət Rənanı çağırdı. –Nə olub? – deyə yorğun–yorğun, könülsüz soruşdu. – Top onsuz da mənimdir. Anam bağışlayıb. Mən Ceyhuna tüfəngi verirəm, çünki o oğlandır. Gəlinciyi isə qız oynadar. Rəna da düz deyirdi. Ceyhun dedi: –Yox, mən elə gəlinciklə top–top oynayacam. Rəna dedi... Ceyhun dedi... Hər ikisi haqlı idi. Hikmət dedi: –Gedin oynayın. Uşaqlar dedilər: –Sən də bizimlə oyna. Qonşu uşaqların ataları həmişə onlarla oynayır. Onlar haqlı idi. Hikmət dedi: –Vaxtım yoxdur. Məşğulam. O da haqlı idi.
152 Hava qaralmağa başladı. Ceyhun soruşdu: –Anam haçan gələcək? Hikmət: – İndilərdə gələr, – dedi. Qapının zəngi çalındı. Uşaqlar: –Ana, ana, – deyə qapıya yüyürdülər. Gələn Nəimə deyildi. Hikmətin böyük bacısıydı. Zəhranın birinci sualı: –Nəimə evdədir? – oldu. – Yox. –Əlbət ki, hardan olacaq?! Hikmət Zəhranın niyə gəldiyini, nədən danışacağını yaxşı bilirdi. Onun bu barədə danışmağa heç bir həvəsi yox idi. Amma o bilirdi ki, Zəhra bu barədə söhbət açmaqda haqlıdır. Hikmət onun qardaşı idi. Zəhra qardaşının taleyinə biganə baxa bilməzdi. Zəhra uşaqların başını sığallayıb o biri otağa göndərdi. Özü Hikmətin yanında oturub müqəddiməsiz, girişsiz, hazırlıqsız birbaş mətləbə keçdi. Söhbət uzun, ağır, üzücü idi. Hikmət belə söhbətlərə sonsuz nifrət bəsləməkdə haqlı idi. Amma o bilirdi ki, Zəhra da danışmaqda haqlıdır. Zəhra deyirdi: –Camaat arasına çıxa bilmirəm. Hamı sənin biqeyrətliyini mənim başıma qaxır. Vallah, billah, binamus qardaşın bacısı olmaqdansa ölüm min yol yaxşıdır. Hikmət sakit və etirazsız qulaq asırdı. Zəhra daha da özündən çıxırdı. –Hamı Nəiməylə Ələsgərovdan danışır. Bircə sən bunu görmürsən. Elə indi də yəqin onunladır. Heç yerə girmirsən? Ürəyini boşaldandan sonra Zəhra çıxıb getdi. Hikmət yenidən qəzetlərə baxmağa başladı. İki dövlətin bir–birinə məktubları dərc edilmişdi. Bir–birinə, qarşılıqlı ittihamlar verirdilər. Əks şeylər isbat edirdilər. Hər ikisi haqlı idi. Az sonra Nəimə gəldi. Uşaqlar: –Ana... ana... – deyə sevinclə yüyürdülər.
153 Onların sevinməyə haqqı vardı, anaları gəlmişdi. Nəimə heç onların üzünə də baxmadı. O da haqlı idi: qanı yaman qaraydı. Hikmətin üstünə düşüb: –Sənin bu sözbaz bacın gen dünyanı başımıza dar eləyəcək, – deyə əsəbi danışmağa başladı. – İndi həyətdə məni tutub bir saat canıma döşəyib. Bilirəm, gəlib burda da məndən danışıb. Birdəfəlik anlamır ki, mən onun kimi ara arvadı, avara söz gəzdirən deyiləm. Mən elmi işçiyəm. Min yerdə oluram. Min adamla oturub–dururam. Min adamla danışıram, min adamla işim olur. Bir gün evə tez gəlməli oluram, bir gün gec. Onun belə danışmağa haqqı vardı. Hikmətin də onu Ələsgərova qısqanmağa haqqı vardı. Hikmət könülsüz: –İndi hardaydın? – dedi: –İşdə.
– Ələsgərovun yanında? –Bəli, Ələsgərovlaydım – deyə Nəimə əsəbi cavab verdi. – Birdəfəlik başa düşün: Ələsgərov mənim elmi rəhbərimdir. Mənim bütün elmi fəaliyyətim onunla əlaqədardır. Mən müdafiə etməliyəm. Odur ki, günün çox hissəsini onunla işləməliyəm. Niyə bunu başa düşmək istəmirsiniz. O haqlı idi. Amma subay bir kişiylə gənc, gözəl bir qadını daima bir yerdə görən dedi-qoduçular da onların yalnız elmi məsələlər həll etmələrini şübhə altına alanda haqlı idilər. Onlar Zəhraya tənə vuranda, Zəhra qardaşını danlayanda, Hikmət bu işləri ürəyinə salanda, Nəimə tənbehlərdən, şübhələrdən, dedi– qodulardan cana gələndə haqlı idi. Bəlkə Ələsgərov Nəiməni ürəkdən sevirdi. Onda o da haqlı idi. Amma sevməsəydi də haqlı idi. Hikmət bilirdi: Ələsgərovla Nəimənin Zəhra deyən əlaqələrdə olduğunu aydın-aşkar bilsə, öz gözüylə görsə belə namusu tapdalanmış ərin iztirab və intiqamı haqlı olduğu kimi, həyatının son bayramından imtina etmək istəməyən sinli
154 professor da haqlıdır. Və nəhayət, Nəimə də haqlıdır. Yəqin onun da müəyyən səbəbləri, dəlilləri, əsasları, bəraəti var. Hikmət bilirdi: Bu dünyada haqsız yoxdur. Hərə bir səbəbdən, hərə bir cürə haqlıdır. Hikmət: – Mən bir az havaya çıxmaq istəyirəm, – dedi. Küçədə milis təpikləyə-təpikləyə bir dilənçini qovurdu. Milis haqlı idi. Çünki cındırından cin ürkən dilənçi küçənin yaraşığını pozurdu. Dilənçi də haqlı idi. Bu küçədə gedib–gələn, qazanc nisbətən çox olurdu. O biri küçələr adamsız idi. Gecə Hikmət özünü asdı. Arvadı, uşaqları, dost–aşna, qohum–qardaş yasa batdı. Hamı təəccüblənirdi. –Axı nəyi çatmırdı. Xoşbəxt ailə. Ev–eşik. Cəmiyyətdə yüksək mövqe. Sağlamlıq. Şöhrət. Pul. Onlar haqlı idilər. Amma Hikmət də haqlı idi.
155
İZTİRABIN VİCDANI
Sən ölmə, yazığam mən.
İki gündür ki, Moskvadayam. Dünən futbola getmişdim. Bu gün səhər Puşkin muzeyindəyəm. Oradan çıxıb kənd təsərrüfatı sərgisinə getdim. Üç–dörd saata qədər oranı gəzdim. Yağışa düşdüm. Metro yaman basırıq idi. Şəhərə güc-bəlayla gəlib çıxdım. "Bakı" restoranında nahar eləyib mehmanxanaya gəldim. Yaman yorulmuşam. Kimsə qapımı döyür. Yəqin Rafiqdir. Vay mənim halıma! İndi baş-beynimi aparacaq. Gəldim, gəldim. Bu saat... Gecə saat ikinin yarısıdır. Qonağım indi getdi. Rafiq deyildi. Ondan yalnız hələ pəncərədən uçub getməmiş papiros tüstüsü, bir də dolu külqabı qalmışdı. Bu bir neçə saat mənim həyatımın ən qəribə, ən maraqlı, ən dolğun, ən həyəcanlı, ən iztirablı, ən dəhşətli saatları idi. Bu bir neçə saat – tanımadığım, heç bir vaxt görmədiyim bir adamla məni üzbəüz qoymuş bu saatlar ömür selimin yatağını, fikir çayımın məcrasını dəyişdirdi, məni başqa, tamamilə yeni bir adam etdi. Bu bir neçə saatda gördüyüm və eşitdiyim şeylərin çoxu haqqında mən əvvəldən də düşünürdüm. Bu dəyişikliklər, bu yeniləşmə mənim bütün ömrüm boyu hazırlanır, püxtələşir, get-gedə yaxınlaşırdı. Amma bir haldan başqa bir hala keçməkçün müəyyən bir təkan, bir təsir, bir inqilab lazımdır. Bu bir neçə saat həyatımın ən böyük inqilabı oldu. İndi gecdir. Mən yorğun və əzginəm. Amma bilirəm. Yuxlaya bilməyəcəyəm. Hələ çox həyəcanlı, çox pərişanam. Bu bir neçə saatın tarixini oturub elə indi yazmalıyam. Doğrudur, 50 il sonra belə mən bu axşamın ən kiçik təfərrüatını da unutmayacağam. Lakin nə qədər tez yazsam, lim-həlim dolmuş ürəyimi nə qədər tez boşaltsam, bir o qədər tez
156 asudələşər, rahatlanar dincələr, bəlkə də yata bilərəm. Qapı döyüləndə elə bildim ki, Rafiqdir. Mənim yoldaşımdır. Təsadüfən o da, mənimlə bir vaxtda Moskvadadır. Bəzən mənim yanıma gəlir. Yaxşı oğlandır. Qızıl kimi. Bir nöqsanı çox danışmaqdır. Adamın baş-beynini aparır. Özü də elə mətləbsiz şeylər danışır ki, o səfər nə bilim "Dinamo" komandasının 46-cı ildəki tərkibində hücumçuların müdafiəçilərdən güclü olması barəsində uzun-uzadı bir tarixi- nadir başlamışdı ki... Ah, bağışlayın. Deyəsən, mən özüm də mətləbsiz danışıram. Bütün bunların mətləbə heç bir dəxli yoxdur. Elədir. Yazımın pərakəndəliyini bağışlayın. Mən bu saat elə haldayam ki... Yenə söz uzandı. Nə isə... Qapı döyüldü. Gələn Rafiq deyildi. Qapıdakı adamı həyatımda birinci dəfə idi ki, görürdüm. –Olar? – dedi: –Buyurun. –Bağışlayın, adınızı bilmirəm. Nə mən sizi, nə siz məni tanıyırsınız. Amma mən sizinlə danışmalıyam. –Buyurun içəri gəlin, – dedim. Pəncərənin ağzında oturdu. Kasıb geyinmişdi. Qara, bəzəksiz ucuz çəkməsi, gen balaqlı köhnə boz şalvarı, zövqsüz tikilmiş qara pencəyi vardı. Təmiz, lakin nimdaş köynəyinin iki üst düyməsi açıqdı. Tüklü sinəsi, tünd rəngli maykası görünürdü. Qara sıx saçlar, qabarlı və qaba əllər... Saqqalını görünür təzə qırxdırmışdı, lakin alnında və yorğun çöhrəsində dərin qırışlar, əzab izləri onun sifətini qoca göstərirdi. İztirab izləri sönük gözlərində daha çox qalmışdı. Pəncərənin yanında oturdu. Deyəsən, bunu demişdim. Gözlərini aşağı dikdi. Kirpikləri örtülmüş kimi görünürdü. Bir neçə müddət dinmədi. Mən hətta elə bildim yuxuya getmişdir. Təəccüb məni bürümüşdü. Astadan ösgürdüm. Kirpiklərini aramla qaldırdı. Sonra məni heyran qoyan bir cəldliklə yerindən sıçradı, adətkar
157 bir hərəkətlə əllərini pencək ciblərinə döydü, sağ cibindən çıqqıltını eşidib kibriti çıxardı, mənə təklif etmədən papiros yandırdı və əsəbi halda gəzişməyə başladı. Bayaq qapıda durduğu vaxt üzünün utancaq ifadəsiylə indi əsəbi ifadəsi arasında sonsuz bir kontrast vardı. Bütün axşam ifadəsi min dəfə dəyişən bu adamın üzü sanki təzadlardan yapılmışdı. Gah uşaq kimi utancaq, gah dəli bir ehtirasla yanan, gah mehriban, gah qəzəbli, gah kinli, gah yaltaq, gah xoş, gah məsum, gah məğrur, gah yazıq. Bir müddət gəzişdikdən sonra mənim qabağımda dik dayanıb qəfildən soruşdu: –O oğlan nəyinizdir? –Hansı oğlan? –O bayaq sərgidə danışdığınız. – Mənim gözümü döydüyümü görüb daha da əsəbiləşdi. – Azərbaycan pavilyonunda, qaraqaş, qaragöz, ünvanınızı ona verdiniz. –Hə, Firuz? –Bilmirəm. –Yoldaşımdır. Siz onu tanıyırsınız? –Mən heç kəsi tanımıram, – dedi. Mən susdum. O yumşaq bir səslə: –Məni bağışla, – dedi. – Qoy sən deyim. Çünki oğlum yerindəsən. Olar? –Neynək. –Bayaq sən o oğlana ünvanını verəndə eşitdim. Ünvanı yadımda saxladım. Gəldim səni tapdım. –Məni tanıyırsınız? –Dedim ki, heç kəsi tanımıram, – o yenidən əsəbiləşdi. Mən onu qovmaq istədim. –Bayaq sərgidə mən nədənsə sənə diqqət yetirdim. Sən mənə çox fikir vermədin. Lakin mən sənin dalına düşüb bütün sərgini gəzdim. Sən mənim oğluma oxşayırsan. Mən bilmirdim nə deyəm. Nədənsə başıma: –Oğlunuz da buradadır? – sualı gəldi. Kişi bic–bic
158 gülümsündü. Birdən güzgüdə öz–özünə göz vurub qəh–qəh çəkdi. –Yox, oğlum uzaqdadır, – dedi. Sonra qəfildən ciddiləşdi. Yenidən dərin iztirab izləri üzünə çökdü. Keçib əvvəlki yerində, pəncərənin qabağında oturdu. Kirpikləri örtüldü. Araya sükut çökdü. Az sonra qəbir sükutu çökmüş otağın sakitliyini güclü bir səs qılınc kimi yardı. –Oğlumu öldürdülər,– deyə qonağım çılğın bir səslə çığırdı. Və yenidən susdu. Mənə elə gəldi ki, o ağlamsınır. Nə edəcəyimi bilmirdim. O, başını qaldırıb mənasız nəzərlərlə mənə baxırdı. –Siz Bülbülü sevirsinizmi? Mən deyəsən qonağımın gözlənilməz suallarına alışmağa başlamışdım. Odur ki, təəccüblənmədən: –Sevirəm, – deyə dərhal cavab verdim. –Mən o saat gördüm. Azərbaycan pavilyonunda Bülbülün səsini eşidəndə sizin üzünüzə sevinc çökdü. – Sonra o əlavə etdi – yəqin ki, o da Bülbülü sevərdi. Mən kimin haqqında danışdığını təxmin etdim. Yarasını təzələməməkçün soruşmadım. Yenə sükut çökdü. Sonra o yenidən danışmağa başladı: –Yaxşı, balam, camaat sərgiyə, eksponatlara, kənd təsərrüfatı məhsullarına, cədvəllərə, şəkillərə baxmağa gəlir. Sizin isə gözünüz adamlarda idi. Sərgiyə baxanlarda. Mən diqqət yetirdim. –Nə bilim vallah, mən sərgiyə də tamaşa edirdim. O sanki mən deyəni eşitmədi. Gözünü divarda bir nöqtəyə zilləyib: –Elə onunçün də mən sizin ünvanınızı yadımda saxladım, yanınıza gəldim, – dedi. – Mən gördüm ki, sən hər şeydən qabaq insanlarla maraqlanırsan. Sən çox irəli gedəcəksən, – deyə o inamla əlavə etdi. Mən sıxıntı çəkirdim. Təvazökarlıqla: –Yox, mən... – deyə kəkələdim.
159 O, mehriban və nəvazişlə: –Yox, oğlum, – dedi, – bundan utanmaq lazım deyil. İnsanın insana marağı, diqqəti, lazım gələrsə, köməyi və yardımı, müdafiəsi həyatın ən gözəl mənasıdır. Təəssüf ki, bəziləri rəqəmlər ardında insanları unudurlar. –Elədir, – dedim, – elə mən də belə düşünürəm. Ondan dəhşətli, arasıkəsilməz bir gülüş şəlaləsi axdı. Mən diksindim. Sakit olduqdan sonra: –Elə mən də bu saat onu düşünürdüm, – deyə ağzımı əydi. – Mərhum Cəfər sizdən "Sevil" əsərində yaxşı yazıb, – dedi. – Ay hay. Sən keçən qızların ayaqlarına baxdın, mən də sənə aşiq oldum ki, gör necə insanlara qarşı diqqətlidir. Ha, ha, ha! – yenidən arasıkəsilməz, sitizə bir gülüş – Bu insanlara maraq göstərir, kömək haqqında düşünür. Hələ ağzının südü qurumayıb. Sən nə bilirsən insan nə deməkdir. Mən sənin ünvanını götürdüm. Mən bura sənə könlümü açıb tökməkçün gəlmişəm. Lakin qürurlanma! Bu sənin xüsusi bir məziyyətin olduğundan deyil. Mən kiməsə danışmalıyam. İçimdəkilər məni boğur. Mən kiməsə ürəyimi açmalıyam. Sənin mənimçün heç bir əhəmiyyətin yoxdur. Mən divara da danışa bilərəm. Qulaq as. Mən son dərəcə soyuq bir səslə: –Bura baxın, – dedim. – Mən məşğulam. Cəfəngiyyata qulaq asmağa vaxtım yoxdur. Gedin, divara danışın. Pərtləşdiyimi büruzə verdiyimçün daha da hirslənirdim. Gözlərində yalvarıcı bir ifadə əmələ gəldi. Yaltaq bir ədayla:
–Zarafatdan incimə, – dedi. – Sən mənim oğlum yerindəsən. Dinlə məni! Yalvarıram. Mən üç ildir ki, bir adam gözləyirəm. Üç ildir ki, həsrət məni dalayır. Eh nə üç il, iyirmi il, iyirmi beş il, bilmirəm neçə il. İllərin hesabını itirmişəm. Bura, tanımadığım bir adamın yanına gəlmək, yaralı həyatımı danışmaqçün cəsarət lazımdır. Bu cəsarətə mənə yarım şüşə konyak vermişdir. Sən dəli və dərdli, həm də üstəlik sərxoş bir
160 qocanı bağışla, oğlum. İstəyirsən mən sənin əlindən öpüm. Kişi qarşımda diz çöküb öpməkçün əlimi dartdı. Mən ilan vurmuş kimi sıçradım. Kişinin qolundan tutub qaldırdım. –Siz nə edirsiniz. Məni bağışlayın. Mən sizi lap üç gün, üç gecə dinləməyə hazıram, – dedim. –Oğul, məni dinləyən, məni anlayan, məni bağışlayan, başa düşüb bağışlayan bir adamı tapmaqçün mən lap dünyanın o başına getməyə və orada onun ayaqlarını öpməyə hazıram. Masamın üstündə Bakının mənzərələri vardı. Qonağım dalğın-dalğın götürüb baxdı və dərhal yerinə qoydu. –Bu şəkil komplekti məndə də var, – dedi. – Almışam, amma baxmağa ürəyim gəlmir. – O xəfif gülümsündü. – Bildir mənə Bakıya getməyi təklif etdilər. Mənim Bakının şəkillərinə baxmağa ürəyim gəlmir, onda ki, ora hələ gedəm də. –Siz burada olursunuz? – deyə soruşdum. –Yox, uzaqda, Uralın şimalında yaşayıram. –Bakıdan çoxdan çıxmısınız? –Hə, belə iyirmi il olar. –Haradaydınız? – deyə mən ehtiyatsızlıqla soruşdum. O, xəbiscəsinə güldü, sonra tam bir ciddiyyətlə: –Kurortda idim, – dedi, – iyirmi illik sanatoriya var. Ordaydım. Mən təəccüblə baxdım. Zarafat etdiyini zənn etdim, lakin onun üzü əvvəlki kimi ciddi idi. –Orda revmatizm və tuberkuloz qazandım. Üç il bundan qabaq qərara gəldilər ki, səhhətim lap yaxşıdır, daha məni Yüklə 3,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|