A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

2.3 O‘zbekiston sharoitida uchraydigan foydali hasharotlarni himoya qilish va ularning turlarini tatibga solib turish.choralari shuningdek ularning oilalari haqida ma’lumotlar
Foydali hasharotlami himoya qilish yo‘llari Zararkunandalarga qarshi kimyoviy ishlov berishda tabiiy kushandalami mumkin qadar himoya qilish maqsadida bir qator ishlar amalga oshiriladi. Bularga zamrkunandalar uchun zaharli va ulaming tabiiy kushandalari uchun zararsiz bo‘lgan Ianlab ta‘sir etuvchi (selcktiv) kimyoviy preparatlar va ulami qo‘llash muddatlari; qaytan‘sh va shakllarini (forrnalarini) o‘zgartirish. zamrkunandalami oziqlantirish. jumashish, tuxum qo‘yish va qishlash uchun to‘planadigan yerlami tanlab ishlov berish kimdi. Foydali hasharotlar va kanalaming pesti!sidlarga nisbatan bardoshliligi qulay omil hisoblanadi, negaki u zararli bo‘g‘imoyoqlilaming avj olishini pasaytirib turadi.
Zararkunandalarga qarshi kimyoviy ishlov berishda tabiiy kushandalami mumkin qadar himoya qilish maqsadida bir qator ishlar amalga oshiriladi. Bularga zamrkunandalar uchun zaharli va ulaming tabiiy kushandalari uchun zararsiz bo‘lgan Ianlab ta‘sir etuvchi (selcktiv) kimyoviy preparatlar va ulami qo‘llash muddatlari; qaytan‘sh va shakllarini (forrnalarini) o‘zgartirish. zamrkunandalami oziqlantirish. jumashish, tuxum qo‘yish va qishlash uchun to‘planadigan yerlami tanlab ishlov berish kimdi. Foydali hasharotlar va kanalaming pesti!sidlarga nisbatan bardoshliligi qulay omil hisoblanadi, negaki u zararli bo‘g‘imoyoqlilaming avj olishini pasaytirib turadi.
Kimyoviy preparatlarga nisbatan chidamlilik (rezistentlik) xususiyatiga ega bo‘lgan 360 ga yaqin hasharotlar ma‘lum. Ulardan oz qismigina yirtqichlar va tekinxo‘rlardan iborat.
Bardoshlilik xususiyati yinqich kanalaming yetti Iurida. pardaqanotlilarning ikki Iurida va koksinellidlaming bitta turida qayd etilgan. Chilidan keltirilgan fltoseyulus irqiga mansub, karbofosga bardoshli yirtqich kana l970-yillarda chiqarilgan.
Fransiya janubidan keltirilgan fltoseyulusning boshqa irqi esa antio bilan seleksiya qilinishi natijasida rogor fozalon kabi kimyoviy preparatlarga nisbatan bardoshli ekanligi aniqlangan.
Surxondaryo viloyatida dimetoat bilan antio, efnrsulfanat va boshqa insekto akaritsidlar bilan jadal ishlov berish davomida kanaxo‘r stetorusning harakatchan fazasi rivojlanishini davom ettirgan.

Zararkunanda yirtqichlar va tekinxo‘rlaming insektitsidlarga bardoshliligi dala sharoitlarida ham paydo bo‘lishi mumkin. Bu esa sun’iy seleksiya ishlarini yaxshilash hamda o‘simliklami himoya qilishning uyg‘unlashgan tizimi asosida ish yuritishni talab etadi.

Foydali hasharotlarni xona sharoitida sun‘iy oziq muhitlarda ko‘paytirish uslublari ishlab chiqilgan. Agrotexnik va boshqa tadbirlar yordamida tabiiy kushandalaming urchishi uchun qulayliklar yaratish mumkin. Tuxumxo‘rlarni qo‘shimcha xo'jayinlar bilan ta‘minlashda butazorlar, o‘rmon atrofldagi ckin maydonlari yaxshi natija beradi.